Спадчына

«Шляхам Тызенгаўза». У Гродне развіваюць турызм з дапамогай Еўрасаюза

Бязвізавага Гродна востра патрэбныя цікавыя турыстычныя аб’екты. Такі неўзабаве можа з’явіцца ў адным з нешматлікіх захаваных будынкаў, пабудаваных пры гарадскім старасце Антоніі Тызенгаўзе, пішуць naviny.by.

У заходняй частцы Беларусі пашырылася бязвізавая зона. Развіццё турыстычнага Гродна паказвае, што бязвіз і выкарыстанне еўрапейскага досведу робяць сваю справу — колькасць турыстаў павялічваецца на вачах, а ў горадзе з’яўляецца ўсё больш турыстычных аб’ектаў.

Вялікія спадзевы на бязвіз

З 10 лістапада раней існаваўшыя паасобна бязвізавыя зоны Брэста і Гродна аб’ядналіся ў адну бязвізавую тэрыторыю «Брэст — Гродна», куды ўключылі яшчэ пяць раёнаў Гродзенскай вобласці: Бераставіцкі, Ваўкавыскі, Воранаўскі, Лідскі і Шчучынскі. У гэтым рэгіёне тэрмін бязвізавага знаходжання турыстаў павялічыўся да 15 сутак для грамадзян 73 дзяржаў. У Гродне на пашырэнне бязвіза ўскладаюць вялікія надзеі, кажа намеснік старшыні Рэспубліканскага турысцка-спартыўнага саюза Сяргей Каляда, які з’яўляецца таксама каардынатарам праекта «Шляхам Тызенгаўза» (Праграма трансгранічнага супрацоўніцтва (ТГС) Польшча — Беларусь — Украіна). «Чатыры гады таму, калі мы пісалі праект „Шляхам Тызенгаўза“, не было бязвіза, і ў частцы турызму ўсё было досыць сумна. Калі з’явілася магчымасць наведваць наш горад без афармлення віз, паток турыстаў у Гродне павялічыўся ў разы. І вось 2019 год яшчэ не скончыўся, а колькасць турыстаў пераваліла за 100 тысяч. Гэта дае стымул развіццю горада. Адкрываюцца кафэ, гасцініцы, хостелы». Магчымасць без візы наведваць Гродна і наваколлі замежнікі атрымалі ў кастрычніку 2016 года, з таго часу ў Гродна па бязвізу прыехалі каля 250 тысяч чалавек з 37 краін.


Палац французаў, школа трактарыстаў і касцёл з прывідам: што пабачыць турысту ў Бераставіцкім раёне


Сяргей Каляда кажа, што ў плане турыстычнай прывабнасці для Гродна важна, каб захоўвалася памяць пра людзей, якія тут жылі. На прасоўванне культурна-гістарычнай спадчыны Гродна і польскай Саколкі якраз і разлічаны праект «Шляхам Тызенгаўза», які фінансуецца Еўрапейскім саюзам. У рамках праекта плануецца стварэнне веласіпеднай дарожкі паміж Саколкай і Гродна агульнай працягласцю каля 59 км (33 км пройдзе па Беларусі). За кошт сродкаў праекта будзе створаны турыстычны інфармацыйны цэнтр у Саколцы, а ўжо існуючы ў Гродне аналагічны цэнтр мадэрнізуюць. Нарэшце, праектам прадугледжваецца рэканструкцыя і мэбляванне двух гістарычных будынкаў - у Саколцы і Гродне. Агульны бюджэт праекта 2 139 254 еўра, з якіх фінансаванне Еўрапейскага саюза — 1 925 329 еўра.

Чаму Тызенгаўз?

Сяргей Каляда кажа, што найлепшае месца, дзе можна зразумець, хто такі Антоній Тызенгаўз і чаму гэтае імя можа стаць магнітам для турыстаў і жыхароў Гродна, трэба шукаць у Гарадніцы — раёне горада, заснаваным гродзенскім старастам, выбітным для свайго часу фінансістам і менеджарам. Сяргей Каляда паказвае на каменны фасад так званага «дома майстра» або «басняцкага дома» — тыпавы жылы дом часоў забудовы Гарадніцы ў 1760-я гады. Кажа, што выкарыстоўвалася хітрасць — дамы насамрэч драўляныя. Было іх на вуліцы Раскоша два дзесяткі - па дзесяць з кожнага боку, але застаўся адзін, дзе і месціцца музей гісторыі Гарадніцы, прысвечаны рэфарматарскай дзейнасці ў Гродне надворнага падскарбія Вялікага Княства Літоўскага Антонія Тызенгаўза (1733−1785). Загадчыца аддзела народнай творчасці музея Гарадніцы Святлана Чушынская распавяла, што менавіта Тызенгаўз заснаваў у 18-м стагоддзі Гарадніцу, запрасіўшы для гэтага італьянскіх архітэктараў Мёзера і Сака. З Мёзерам здарыўся канфуз — халасты Тызенгаўз пачаў заляцацца да жонкі архітэктара, муж яе абурыўся і ў адну ноч з’ехаў з Гродна без папярэджання, забраўшы жонку з сабой. А вось у знак павагі да архітэктара Джузэпэ дэ Сака, які зрабіў асноўную працу па стварэнні Гарадніцы, у цэнтры горада ўстаноўлена малая архітэктурная форма «Дойлід». «Князь Антоній Тызенгаўз — рэфарматар і фінансіст, палітычны і грамадскі дзеяч, мецэнат, — распавядае Святлана Чушынская. — Тызенгаўз атрымаў адукацыю ў Вільні, служыў як літоўскі канюшы, надворны падскарбі, быў гродзенскім старастам пры Станіславе Панятоўскім. Гарадніца — гэта не толькі будынкі, але і пераўтварэнні. Ён адкрыў тэатральную, музычную, будаўнічую школы. Пры Тызенгаўзе ў горадзе з’явілася балетная трупа, кадэцкі корпус, друкарня, медыцынская акадэмія. Менавіта дзякуючы Тызенгаўзу ў Гродне сталі ткаць паясы, рабіць панчохі. У сітуацыі заняпаду эканомікі Тызенгаўз меў мэту пашырыць плошчы Гродна, стварыць мануфактуры (суконную, палатняную, зброевую, панчошную, карэтную). У нашым музеі ёсць аўтэнтычныя вырабы, якія былі вырабленыя пры Тызенгаўзе». Пры гэтым, дадае Сяргей Каляда, былі і гарматныя мануфактуры, доля якіх у агульным ліку была ледзь не пераважнай: «Рыхтаваліся да вайны з рускімі, немцамі і аўстрыйцамі». Тызенгаўз не быў гродзенцам, а быў прадстаўніком старадаўняга нямецкага роду, кажа Святлана Чушынская: «У яго былі рэгаліі, пасада, грошы, а ён прысвячае Гродна увесь свой вольны час. У яго не было сям'і і дзяцей, фактычна Гродна становіцца мэтай яго жыцця ў маладыя гады. Ён будуе ў Гродна для сябе палац, цяпер на яго месцы гарыць вечны агонь, а будынак быў разбураны ў гады Першай сусветнай вайны. Тызенгаўз быў падзвіжнікам, аднак пераўтварэнні праводзіў у доўг — крэдыт быў узяты ў Галандыі, своечасова аддаць усе грошы не здолеў. І яго выгналі з горада, прызнаўшы вінаватым у нявыплаце доўгу». Цяпер імем Тызенгаўза названая плошча ў цэнтры Гродна, а ў Фарным касцёле ёсць помнік старасту. Дарэчы, менавіта там, кажа Сяргей Каляда, Тызенгаўз і ўратаваўся, калі за ім гналіся, замахваючыся на яго жыццё. Тызенгаўз вельмі цяжка перажываў выгнанне, пакутаваў ад меланхоліі і памёр ва ўзросце 52 гадоў.

«Дах ёсць, толькі працуй»

Будынак, які будзе рэканструяваны ў рамках праекта «Шляхам Тызенгаўза», — адзін з васьмі, якія захаваліся з перыяду яго рэфарматарскай дзейнасці ў Гродне. А было іх больш за восемдзясят. Будынак знаходзіцца на плошчы Тызенгаўза. «Гэты будынак мог знікнуць, — кажа Сяргей Каляда, — планаваўся пад знос, але выратавала яго тое, што там размяшчаўся дзяржаўны архіў. Пяць гадоў таму архіў пераехаў у новы сучасны будынак. Якраз у 2016 годзе ўвялі бязвізавы рэжым, і ў горадзе пачалі задумвацца, як выкарыстоўваць будынак на плошчы Тызенгаўза, 2, які з’яўляецца гісторыка- культурнай каштоўнасцю. І мы выступілі з праектам, які падтрымаў Еўрапейскі саюз». Знешне будынак застанецца ў тым жа выглядзе, што і цяпер, а вось унутры будзе рэканструяваны. Кіраўнік праекта рэканструкцыі Аляксандр Чапоніс паказвае будынак, дзе толькі-толькі пачаліся работы: «Будынку амаль 250 гадоў. З практыкі рэканструкцыі гістарычных будынкаў пры дэмантажы сцен і падлог часта здараюцца сюрпрызы, бо такія будынкі заўсёды загадка. Мы працуем два дні, пакуль з нечаканасцяў знайшлі толькі чарот на столі». Чарот, які адслужыў 250 гадоў, у вельмі добрым стане. Плануецца, распавёў Сяргей Каляда, што пасля рэканструкцыі нейкая частка аўтэнтычнага столі застанецца, каб людзі маглі ўбачыць, якім быў дах два з паловай стагоддзі таму.


12 месцаў, якія варта наведаць у пашыранай зоне бязвізу Гродзенскай і Брэсцкай абласцей

Самай вялікай праблемай на сённяшні дзень будаўнікам здаецца гідраізаляцыя падвальнага паверха, якая знаходзіцца ў жаласным стане. Як павядуць сябе пры дэмантажы сцены і склеп, ніхто не ведае. Аляксандр Чапоніс паказаў, што грыбок і вільгаць дасягнулі паловы акна першага паверха. Гэта значыць, што гідраізаляцыя сцен падвальнага паверха практычна адсутнічае: «Вада ад ападкаў і паводкі праз сцены праходзіць наверх. Ёсць і добрае — тры гады таму пры капрамонце былі ўзмоцнены перакрыцця даху, прайшоў рамонт фасадаў. Зараз паводле праекту дах будзе яшчэ ўзмоцнены металічнымі канструкцыямі». Ён кажа, што ў часы Тызенгаўза будавалі вельмі добра: «Вельмі ўражвае якасць будаўніцтва. І гэта ўсё пры выкарыстанні толькі ручных прыладаў. Цяпер так будаваць можа вельмі невялікая колькасць майстроў. Дом будаваўся пяць гадоў, цяпер бы яго ўзвялі пры добрым раскладзе за пяць месяцаў, калі б ніхто не перашкаджаў». На думку Чапоніса, будынак захавалася ў такім прымальным выглядзе перш за ўсё таму, што не пуставаў: «Будынак пад дахам, толькі працуй. Плануецца, што мы сіламі максімум 40 чалавек скончым рэканструкцыю да канца лета». Па тэндэры на рэканструкцыю будынка пойдзе 1 млн 380 тысяч рублёў, пасля чаго будынак пяройдзе ў распараджэнне аддзела спорту і турызму Гродзенскага райвыканкама. «Мы разумеем, што гэтай сумы можа і не хапіць, калі ўзнікнуць дадатковыя выдаткі, напрыклад, па паляпшэнню гідраізаляцыі. Да таго ж у нас ёсць пэўныя ўмовы — нельга чапаць фасады, напрыклад, уцяпляць, таму гідраізаляцыю неабходна рабіць знутры. Адным словам, не выключана, што прыйдзецца шукаць дадатковае фінансаванне», — адзначыў Сяргей Каляда.

Што далей?

Калі будынак на плошчы Тызенгаўза, 2 рэканструююць, ён пачне выконваць сваю асноўную функцыю — адлюстроўваць залаты век Гродна і прыцягваць турыстаў: «Гэты праект, як і любы іншы, які падтрымліваецца Еўрапейскім Саюзам, разлічаны на перспектыву. Будаўнічая частка вельмі важная, але не менш каштоўна, што пасля рэканструкцыі ўсярэдзіне будзе музычны салон, галерэя, кафэ і зала для прыёмаў. Насупраць якраз музычная школа, выхаванцы якой змогуць у нас выступаць. Мы ўсе хочам, каб тут з’явіўся дух залатога каралеўскага Гродна. Бо горад і праўда асаблівы — тут жылі шэсць каралёў, горад перыядычна станавіўся цэнтрам Еўропы». Сяргей Каляда кажа, што гэты горад варты таго, каб для яго працаваць: «Рэспубліканскі турысцка-спартыўны саюз ужо рэалізаваў праекты Еўрасаюза на васьмі аб’ектах у Гродне, на што пайшло каля 4 млн еўра са сродкаў ЕС». У цэлым жа цяпер у Беларусі ў рамках праграм трансгранічнага супрацоўніцтва рэалізуюцца розныя еўрапейскія праекты, якія так ці інакш працуюць на развіццё турызму ў краіне.


Тры гады бязвізу ў Гродне: новыя кавярні, мала грамадскіх прыбіральняў і расійскі бізнес


Каб уезд-выезд быў як мага больш камфортны, а беларускі закон не парушаўся, але павышалася эфектыўнасць працы беларускіх і польскіх мытных службаў у прадухіленні кантрабанды, ЕС падтрымаў праект «Узмацненне магчымасцяў кіналагічнай службы мытных ведамстваў Рэспублікі Беларусь і Рэспублікі Польшча». Турыстычны патэнцыял паляпшаецца ў рамках праектаў «Захаванне і адаптацыя спадчыны князёў Радзівілаў для турызму ў Кедайняй і Нясвіжы», «Актуалізацыя і аднаўленне еўрапейскага культурнага ландшафту на літоўска-беларускай мяжы», «Паляпшэнне дарожнай інфраструктуры ў Сейненскім павеце і Гродзенскім раёне». Больш падрабязна пра іх можна прачытаць тут.

Тэкст створаны ў рамках інфармацыйнай кампаніі «Суседзі натхняюць!». Погляды, выяўленыя ў артыкуле, належаць выключна яго аўтару.

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024