Спадчына

«Беларусы нібыта стралялі ва ўласную будучыню». Чаму варта вярнуць у гісторыю Рамана Скірмунта

Увечары 6 лістапада гродзенцаў чакае знаёмства з прэм’ер-міністрам Беларускай Народнай Рэспублікі Раманам Скірмунтам. Кнігу пра яго прадставіць у Цэнтры гарадскога жыцця гісторык Алесь Смалянчук. Ён збіраў матэрыялы пра Скірмунта каля 20 гадоў. Вынікі даследвання занялі 700 старонак. Чым зацікавіў аўтара Раман Скірмунт і чаму яго варта вярнуць у памяць беларусаў, Алесь Смалянчук распавёў для Hrodna.life.

Польскі пан — і раптам беларус!

Раман Скірмунт, здымак 1906
Раман Скірмут быў сярод тых, хто свядома называў сябе беларусамі. У 1906 годзе ў інтэрв'ю «Дзенніку Кіёўскаму» — польскай газеце радыкальнай нацыянальнай накіраванасці - на пытанне, хто ён па нацыянальнасці, адказаў: «Я беларус». Гэта выклікала каласальнае абурэнне польскай грамадскасці - беларус знайшоўся! Польскі пан — і раптам беларус!

«Раман Скірмунт — гэта асоба, якая не ўпісваецца ні ў савецкі, ні ў нацыянальны наратыў беларускага Адраджэння і гісторыі БНР. Пры гэтым яго дзейнасць была часткай беларускага руху. Мяне зацікавіла, як землеўласнік і прадпрымальнік, адзін з ідэолагаў „краёвай ідэі“, што сфарміравалася ў асяродзі супольнасці палякаў Беларуска-Літоўскага краю, далучыўся да сацыяльна (сацыялістычна) арыентаванага беларускага руху. Біяграфія Скірмунта падштурхоўвае да істотнага перасэнсавання гісторыі беларускага Адраджэння і не толькі яго», — тлумачыць гісторык.

«Наш Скірмунт»

Па словах Алеся Смаленчука, падчас экспедыцый па вуснай гісторыі на радзіму Скірмунта, у вёску Парэчча на Піншчыне, нарадзілася асабістая сімпатыя да гэтага чалавека. Ва ўспамінах вяскоўцаў ён паўстаў тым, хто ўсё жыццё апекаваўся парэчанамі, дапамагаў вёсцы. «І сёння старэйшыя жыхары Парэчча кажуць пра яго: «Наш Скірмунт».

Будынак старой вінакурні з маёнтка Парэчча
«Забойства Рамана Скірмунта ў кастрычніку 1939 года, якое раней прадстаўлялася як вынік нейкага стыхійнага бунта беларускіх сялян супраць памешчыка, насамрэч, было арганізавана савецкімі камісарамі, якія актыўна распальвалі сацыяльны канфлікт і штурхалі мясцовых прыхільнікаў новай улады на злачынствы. Беларусы нібыта стралялі ва ўласную будучыню», — разважае гісторык.
Табліца на ўваходзе ў парэцкі парк

Канфлікты паміж сваіх і ўплыў чужынцаў

Крыж на магіле ў Парэччы
Меркаваннем Алеся Смаленчука, даследванне гісторыі Скірмунта дае падставы для пэўных высноваў пра падзеі 100-гадовай даўніны. Напрыклад, што «Беларуская ідэя напачатку ХХ ст. аказалася прывабнай не толькі для ніжэйшых сацыяльных слаёў. Удзел Скірмунтаў і Радзівілаў у беларускім руху, ягоная падтрымку з боку часткі каталіцкага і праваслаўнага духавенства, сведчыць пра нерэалізаваныя магчымасці тагачаснага беларускага Адраджэння».

Таксама гісторык разважае аб прычынах паразы Скірмунта і яго паплечнікаў: «На лёс БНР істотна паўплывалі канфлікты ў беларускім руху, барацьба паміж „сацыялістамі“ і „нацыяналістамі“, „рэвалюцыянерамі“ і „кансерватарамі“, якую распальвалі чужынцы. Так, напрыклад, няўдача ўрада БНР на чале з Раманам Скірмунтам (ліпень 1918) была абумоўлена нежаданнем Нямеччыны мець моцны беларускі ўрад. Сацыялісты, якія ваявалі супраць урада Скірмунта, фактычна атрымалі падтрымку акупацыйных уладаў. Гісторыя БНР з удзелам Рамана Скірмунта — гэта гісторыя змагання за адзінства беларускага руху. На жаль, няўдалая…»

Магчыма, прыязджаў у Гродна

«Я не знайшоў нейкіх адмысловых сувязяў Рамана Скірмунта з Гародняй, — кажа Алесь Смалянчук, — Магчыма, ён наведваў горад на пачатку 1919 г., калі сюды перабраўся ўрад БНР, але доказаў не маю. Дарэчы, Скірмунты былі блізкімі сваякамі Элізы Ажэшкі. Спадзяюся, што гарадзенцаў цікавяць не толькі старонкі гісторыі ўласнага горада, але і ўсёй „вялікай Айчыны“».

Даведацца больш пра асобу Рамана Скірмунта і яго ролю ў беларускай гісторыі можна на прэзентацыі кнігі «Раман Скірмунт. Жыццяпіс грамадзяніна Краю».

Падзяліцца

Апошнія запісы

У цэнтры Гродна закрылася крама спорттавараў, якая працавала больш за 30 гадоў

Гродзенцы звярнулі ўвагу, што з будынка па вуліцы Ажэшкі, 42 знікла шыльда «Спорттавары». Instagram-акаўнт крамы…

28 красавіка 2025

Фільм на кітайскай раскажа пра Гродна і яго «інвестыцыйную прывабнасць»

Іміджавы фільм аб інвестыцыйнай прывабнасці Гродна задумалі ў гарвыканкаме. На яго выдаткуюць бюджэтныя грошы. Відэа…

28 красавіка 2025

У Гродне з’явіўся амерыканскі дэсерт — печыва з рознымі начыннямі

У Гродне пачалі прадаваць «крамбл кукіс» — амерыканскае печыва з рознымі дадаткамі і салодкімі топінгамі.…

28 красавіка 2025

Назву гурта Dzieciuki і яго сацсеткі прызналі «экстрэмісцкімі». Падобна, што «экстрэмісцкай» стала і першая беларускамоўная газета

Сацсеткі панк-гурта з Гродна Dzieciukі і сам гэты надпіс у Беларусі прызналі "экстрэмісцкімі матэрыяламі". Паводле фармулёўкі…

27 красавіка 2025

Нерухомасць тыдня: у Гродне прадаюць дом з ажурным балконам за 60 метраў ад Нёмана

У Гродне на продаж выставілі дом на 2-м Падольным завулку - па суседстве з рэстаранам…

26 красавіка 2025

Школьнікі з Гродна трапілі пад прафілактыку за «зігаванне» і нацысцкую сімволіку

Міліцыя Грjдзенскай вобласці маніторыла Інтэрнэт і занепакоілася "нацызмам" сярод школьнікаў. Яны "зігуюць", слухаюць музыку Трэцяга…

25 красавіка 2025