Аб беларускіх псіхіятрычных клініках, ярлыках, якія вешае грамадства, і складанасці быць сабой распавялі героі чарговай «Жывой бібліятэкі». Журналістка Hrodna.life запісала іх словы.
Першая ў 2019 годзе «Жывая Бібліятэка» прайшла 16 сакавіка ў гродзенскім тайм-кафэ «Партал».
Непераадольны страх і галасы ў галаве
«Мяне клічуць Дыяна. У 2017 годзе лекары паставілі мне дыягназ шызаафектыўны разлад», — распавядае дзяўчына. Гэта памежны стан паміж шызафрэніяй і біпалярным афектыўным засмучае. Ёсць і сімптомы шызафрэніі: галюцынацыі, трызненне, і біпалярныя сімптомы: манія і дэпрэсія.
«Я не памятаю, калі пачалося мая хвароба. У мяне ёсць тэорыя, што любое псіхічнае захворванне можа развіцца з-за стрэсавых сітуацый. За 2,5 гады лячэння ў мяне было 7 шпіталізацый. Я прайшла праз медыкаментознае лячэнне і электрасударпжнкю тэрапію.
Быў момант, калі мой стан пагоршыўся: непераадольны страх і галасы ў галаве. Тады мы з мамай адразу ж паехалі ў гродзенскі псіханеўралагічны дыспансер".
Пасля выпіскі - проста цела
Так Дыяна ўпершыню трапіла ў лякарню. Там яна зразумела, што ў краінах СНД псіхатэрапія карная. Калі паступіў - афармляешся, з цябе здымаюць усю вопратку, дзяўчатам даюць халат. Потым адпраўляюць у назіральную палату. Усе, хто толькі паступіў у дыспансер, трапляюць туды. За пацыентамі назіраюць 24 гадзіны ў суткі, кантралююць прыём таблетак і водзяць у туалет.
Дурдом. Як я правяла два дні ў гродзенскай псіхлякарні
«У шпіталі я праляжала 3 тыдні. Мне рабілі розныя працэдуры, каб вызначыць дыягназ. Памятаю, мяне тады напампавалі таблеткамі да такой ступені, што ў мяне здарыўся вывіх шыйнага пазванка. Калі паспрабавала ўзяць коўдру, мае рукі проста застылі. Я падумала: „Няўжо я такая слабая?“ Яшчэ ў мяне пагоршыўся зрок. Лекары сказалі, што гэта пабочныя эфекты на медыкаменты. Пасля выпіскі я была не чалавекам, а проста целам, якое не можа павярнуцца або апрануцца само. Твар быў каменным, не выяўляў эмоцый».
Горш дыспансера нельга ўявіць
«Лічыцца, што людзі з эпілепсіяй не пакутуюць на шызафрэнію. Таму лекары ўводзілі мяне ў эпілептычны стан. Мне ўводзілі агульны наркоз і на працягу 20 хвілін я адчувала на сабе каля 220 вольт. Пасля ўсяго гэтага ў мяне пагоршылася памяць і ўвага».У гродзенскім псіханеўралагічным дыспансеры, па словах Дыяны, умовы яшчэ цалкам нармальныя, а вось лідскі дыспансер — найгоршае месца, якое можна ўявіць.
«Старая бальніца, дзе брудна і гідка. Калі толькі заходзіш у аддзяленне, адчуваеш пах мачы і фекаліяў. Назіральная палата маленькая, але ў ёй 11 ложкаў, дзе ляжаць у асноўным бабулі з дэменцыяй. Яны не могуць даглядаць за сабой, спаражняюцца пад сябе. А ты знаходзішся там пастаянна і не можаш выйсці з палаты. Просіш, каб выпусцілі ў туалет, але не выпускаюць. Ляжы, нюхай падушку!
Я памятаю тую брудную пасцельную бялізну з дрэнным пахам і колерам. Прасіла памяняць ночнушку — прынеслі з плямай ад фекаліяў, таму што яна не адмылася".
Грамадства прызвычаілася вешаць цэтлікі
Чаму да пацыентаў у псіханеўралагічных дыспансерах ставяцца так дрэнна? Дыяна лічыць, што ў нашым грамадстве да людзей з ментальнымі разладамі ў прынцыпе ставяцца негатыўна. Кажуць, што лепш не глядзець на такіх людзей, не размаўляць. Такія рэчы ўспрымаюцца як нешта жудаснае, пра што нельга нават казаць.
«Людзі думаюць, што чалавек, які пакутуе на шызафрэнію, размаўляе з галасамі ў галаве 24/7. А дэпрэсія — гэта нешта падлеткавае і з часам пройдзе. Наша грамадства прызвычаілася вешаць ярлыкі. Калі ты іншы і не ўпісваешся ў пэўныя рамкі, цябе проста адсейваюць. Дзяржава робіць выгляд, што ў нас няма інвалідаў і людзей з псіхічнымі праблемамі. Нам з дзяцінства кажуць, што пра ірацыянальнае не трэба казаць і лепш абыходзіць бокам. Людзям не распавядаюць, як сябе паводзіць з тымі, хто ў псіхозе. Мы не ведаем, чаму чалавек з хранічным неўрозам плача або смяецца. Мы верым толькі чарнусе ў СМІ. Чалавек здзейсніў забойства або іншае дрэннае — ён хворы, псіх. Таму стаўленне да такіх людзей у бальніцах адпаведнае».
Не ў сваім целе
Пакідаю першы стол і іду ў іншы пакой, каб пагутарыць з новай кнігай — «транс-хлопец».
«Прывітанне, мяне завуць Максім, мне 19 гадоў і я транс-хлопец. Трансгендарнасць — несупадзенне свядомасці з целам. Фізічна я дзяўчына, але адчуваю сябе хлопцам», — пачынае аповед «кніга».
Па словах Максіма, большасць трансгендарных людзей сутыкаюцца з дысфорыяй. Яна суправаджаецца стрэсам: чалавек знаходзіцца не ў сваім целе і не можа жыць паўнавартасным жыццём. З-за стрэсу транс-людзі нават забіваюць сябе, таму што не могуць жыць так, як ім наканавана.
«Да мяне ўсведамленне таго, што я трансгендарны чалавек, прыйшло ў 14 гадоў. Да гэтага я адчуваў дыскамфорт і не разумеў, што адбываецца. Я ненавідзеў сябе і сваё цела. Пазней я даведаўся, што ў свеце жыве шмат такіх людзей, як я, і мне стала спакайней: зразумеў, што я не адзін».
«Не хочам быць ізгоямі»
Каб жыць сваім жыццём, трансгендарныя людзі праходзяць гармонатэрапію і карэкцыю полу.
«Мы не паказваем навакольным, хто перад імі насамрэч. Баімся негатыўнай рэакцыі і непрыняцця ў грамадстве. Мы не хочам, каб нас лічылі хворымі і ізгоямі. Так што трансгендарным чалавекам можа апынуцца ваш сябар, сусед або калега на працы».
«Гэта не хацелкі»
Як ставяцца да транс-людзей у грамадстве? Максім упэўнены, што большасць людзей ставіцца агрэсіўна. Але дадае: яны гэта робяць ад няведання і неразумення.
«У нашым стэрэатыпным грамадстве народ не разумее: як хлопчык можа хацець стаць дзяўчынкай, а дзяўчынка хоча быць хлопчыкам. Гэта не хацелкі! Мы не выбіраем сабе такое жыццё і лёс. Мы не вінаватыя, калі ад нас адмаўляецца сям’я. Некаторыя лічаць, што людзі хочуць памяняць пол з-за пэўных прывілеяў. Ён хоча стаць дзяўчынай, каб не пайсці ў войска, а дзяўчына — быць хлопцам, таму што ёй лянота галіць ногі. Гэта глупства, таму што ў кожнага полу ёсць плюсы і мінусы».
Сяброўка зразумела, сям’я — не зусім
Максім вельмі баяўся расказаць лепшай сяброўцы, хто ён на самай справе. Думаў, што яна не прыме яго і перастане мець зносіны. Але яна ўсё зразумела і Максім адчуў сябе спакайней: з’явіўся чалавек, якому ён мог даверыцца.
З сям’ёй усё аказалася больш складана.
«Маме я распавядаў разы 3−4. Яна заўсёды заплюшчвала на гэта вочы і казала, што ўсё пройдзе. Потым яна сказала, што адправіць мяне ў вар’ятню. Я спалохаўся і не хацеў больш падымаць гэтую тэму.
Айчыму я распавёў толькі раз. Ён сказаў, што прымае мяне і нават дасць грошай на аперацыю. Але на наступную раніцу ён зрабіў выгляд, што забыўся пра размову.
Мой малодшы брат ведае, хто я, але да гэтага часу задаецца пытаннямі і не разумее ўсяго да канца. Я не хачу пазбаўляцца сям'і, але калі мне давядзецца, то я буду жыць сваім жыццём, хай і без родных".
Тры пытанні пра «сумленна» і «правільна»
— Як ты ставішся да таго, што ў Аўстраліі хлопец, які займаецца барацьбой, змяніў пол і стаў чэмпіёнам?
— Я радуюся за транс-людзей, якія сталі значнымі і знакамітымі ў той сферы, якая ім падабаецца.
— Гэта ж не сумленна. Транс-жанчына будзе мацней і з-за біялагічных фактараў пераможа саперніцу.
— Гэта несумленна са спартыўнага боку…
— У некаторых краінах прыняты закон, што транс-жанчыны, якія не да канца зрабілі пераход па змене полу, могуць заходзіць у жаночыя душавыя. Гэта правільна?
— Так, таму што чалавек мае права жыць так, як яму трэба. Калі ён змяніў пашпартныя дадзеныя і адчувае сябе жанчынай, ён можа прыйсці ў жаночы туалет і душавую.
З кім яшчэ можна было пагаварыць на «Жывой бібліятэцы»
Акрамя герояў артыкулы ў бібліятэцы ўдзельнічалі такія «кнігі»:
— сталкер
— мусульманка
— хлопец, які танцуе на абцасах
— арганізатар «Жывой бібліятэкі»
— вакалістка
— дзяўчына з памежным разладам
— сэлфхарм
— выкладчык карэйскай мовы
Што такое «Жывая бібліятэка»
«Жывая Бібліятэка» гэта месца, дзе замест звыклых кніг выступаюць жывыя людзі са сваімі гісторыямі, гатовыя адказваць на пытанні. Працуе «Жывая Бібліятэка» гэтак жа, як і звычайная: «чытачы» прыходзяць, запаўняюць «бібліятэчную картку», выбіраюць «кнігу» і «чытаюць» яе на працягу пэўнага часу.
«Жывая Бібліятэка» можа быць карысная тым, хто хоча абмеркаваць стэрэатыпы і пазбавіцца ад забабонаў у адносінах да іншых людзей, задаць пытанні прадстаўнікам пэўных сацыяльных груп або прафесій, даведацца аб іх жыццёвым вопыце, пачуццях і праблемах у грамадстве, лепш зразумець членаў сям'і, сяброў, калег па працы, з якімі ёсць нейкія адрозненні.
