Абмеркаваць з гродзенцамі забудову гістарычнага цэнтра прапанавала група архітэктараў Гродна. «Мы хочам сабраць меркаванні гараджан аб тым, што для іх каштоўна ў горадзе, даведацца іх стаўленне да помнікаў архітэктуры», — казаў на сустрэчу 6 лютага архітэктар Аляксандр Штен. Дарэчы, прадстаўнікоў адміністрацыі горада ці упраўлення архітэктуры на сустрэчы заўважана не было.
Архітэктары лічаць, што лепш мясцовых ніхто не вызначыць каштоўнасць горада. Пакуль жа гэта вырашаюць у высокіх кабінетах тыя, хто «можа ў Гродне і не быў ніколі», кажа Штэн.
«Хто і па якіх прыкметах вызначыў, што гэта помнік архітэктуры, а гэта — не помнік? Камісія, Мінкульт? А хто гэтыя людзі? Чаму яны ведаюць, што гэта каштоўна, а гэта — не? Галоўны помнік у нашым горадзе — гэта сам горад. Людзі хочуць яго захаваць. Каб іх пачуць, патрэбны такі адкрыты дыялог».
Адзінай пазіцыі пра каштоўнасць аб’екта ці нейкі яго часткі можа не быць нават у групе прафесіяналаў, адзначае Штен. У адной сітуацыі важна захаваць «дух забудовы» — паверхавасць, аб’ёмы і сілуэты дахаў. У іншай важней паўтарыць «склад тынкоўкі» — захаваць дакладнасць у дробязях. Гэтыя параметры могуць быць рознымі для розных аб’ектаў.
Заказчык, падрадчык і архітэктар-навуковы кіраўнік разам павінны забяспечыць захаванасць гістарычных пабудоў пры рэканструкцыі або іх дакладнасць пры аднаўленні. На справе патрабаванні да аб’екта ў іх могуць быць вельмі рознымі, распавядае архітэктар Аляксандр Захарчук.
«Прыватныя інвестары лічаць, што помнік павінен прыносіць прыбытак. То кафэ там прадугледзяць, то гасцініцу. Або выкупляюць [пад забудову] плошчы ў цэнтры горада. Гістарычны цэнтр знішчаецца, сыходзіць. Набалелая тэма для Гродна — гатэль Сямашка. Там квартал цалкам знішчаны. Гэта непаўторная страта для горада».
На думку Захарчука, цяпер важна ўсім разам «тлумачыць ўлады» каштоўнасць гістарычнага цэнтра горада. Тым больш што гістарычны цэнтр Гродна адзіны з абласных гарадоў мае першую катэгорыю каштоўнасці.
«Цяпер кажуць: безвіз, прыцягненне турыстаў … Але турысты адразу бачаць нашы памылкі. Навадзел пераважае і гэта заўважна».
Надзея, па словах Захарчука, на «больш цывілізаваных заказчыкаў» і на «спецыялізаваных падрадчыкаў».
Пакуль жа даводзіцца мірыцца з тым, што працы вядуць арганізацыі, якія будуюць жылыя дамы або вытворчыя будынка па тыпавых праектах.
Архітэктарка Алена Шчасная вядзе навуковае кіраўніцтва многімі аб’ектамі рэстаўрацыі. Сярод самых паспяховых — Каложская царква. Гэты праект атрымаў у 2019 годзе дыплом першай ступені і залаты медаль Саюза архітэктараў. Алена расказала таксама пра рэканструкцыю драўлянага лямуса і дома лесніка.
Над праектам аднаўлення лямус працавалі польскія адмыслоўцы са спецыялізацыяй ў рэканструкцыі драўляных пабудоў. Пашанцавала і з беларускімі выканаўцамі работ. Ўдалося знайсці будаўнікоў, якія яшчэ памятаюць, як карыстацца «простымі сталярнымі інструментамі, ня бензапілой працавалі».
Многае ўдасца аднавіць і на Доме лесніка. Заказчык, лясгас, шмат у чым ідзе насустрач.
«Будынак быў адселены і стаяў [некалькі гадоў] без эксплуатацыі. Усе ніжнія часткі прыйшлі ў непрыдатнасць з-за вільгаці ад зямлі. Працякаў дах, таму пацярпела і верхняя частка будынка. Стан перадаварыйнай. На такіх аб’ектах шмат нестыковак [з праектам], пастаянна патрэбныя ўдакладненні. Але любая змена — гэта павелічэнне выдаткаў. А на рубель перавысіш каштарыс — і патрабуецца новая экспертыза».
На Доме лесніка ўдалося часткова захаваць фахверк (драўляны ўнутраны каркас) і аднавіць вонкавы цагляны мур. «Але ў выніку, што б ты не зрабіў, больш захаваў або менш, усё роўна застанешся вінаватым. Будуць казаць, што гэта ты не захавала. Заўсёды будуць і тыя, каму падабаецца, і тыя, каму не падабаецца».
Шчасная адзначае, што «ў Гродне людзі вельмі аб’яднаны», ды радуецца неабыякавасці гараджан. «Чым грамадскасць больш уважліва, тым лепш для горада. Мы нават водгукі ў сацсетках стараемся ўлічваць «.
Гісторык Ігар Трусаў заўважыў, што выступаюць у абарону Гродна часцей за ўсё гісторыкі і краязнаўцы. А вось галасы архітэктараў і археолагаў амаль не чуваць. На яго думку, гэта з-за таго, што «архітэктар у праекце рэстаўрацыі чалавек паднявольны. І археолаг таксама. Яны працуюць па заданнях [будаўнікоў] - вось тут паглядзіце і тут».
У архітэктараў, на думку Трусава, зусім іншая логіка і аб іх бачанні пытання неазнаёмленым вядома мала.
Часцей за ўсё на сустрэчы пыталіся — чаму ж архітэктары маўчаць? Прапаноўвалі ім весці калонкі ў мясцовай прэсе ці хаця б пісаць аб праблемах у сацсетках. «Расказвайце, мы вас пачуем», — казалі гараджане.
Архітэктарам раілі дабавіць у цэнтры зручных прастораў для жыхароў - «бабуль, дзяцей і котачак», а таксама зялёных зон. Было б добра абазначыць малымі архітэктурнымі формамі значныя месцы горада і пачаць збіраць грошы на конную скульптуру Баторыя.
Прыбраць з цэнтра, на думку гараджан, трэба транспарт, бляшаны глобус і бессэнсоўны сонечны гадзіннік. А некаторыя і ўвогуле раілі «прыбраць з цэнтра горада архітэктараў».
«Усе хочуць забіць архітэктара, — сумна пажартавала архитекторка Алена Капытка пасля бурнай дыскусіі, якой скончылася сустрэча. — Амаль, як перамагчы дракона … "
Лічыцца, што складана выбраць падарунак менавіта мужчыну - мужу, сыну, бацьку, партнёру ці сябру. Сітуацыя…
Беларус Алекс Вазнясенскі наведаў Навагрудак як турыст. Мужчыну ўразіла, што горад з багатай гісторыяй знаходзіцца…
Рэстаране-кафэ “Нёманская віціна” ў выглядзе ладдзі - частка канцэпцыі новай гродзенскай набярэжнай, якую абмеркавалі ў…
Аляксей Кажэнаў з'ехаў з Мінску ў 1998-м годзе. Ён атрымаў працу ў Google, стаў дыяканам…
Слэнг пастаянна змяняецца - у апошні час пад ўплывам TikTok. Зразумець яго адразу і ўвесь …
Кожны месяц 22 тоны кававага зерня выязджаюць з Гродна, каб патрапіць на запраўкі па ўсёй…