«Экскурсія ў Гродна майго дзяцінства». Старажылы ўспомнілі краму Левандовіча ў цэнтры горада

Сям’я Левандовічаў з польскага горада Эльблонг прыязджае ў Гродна штогод: наводзіць парадак на магілах сваякоў і шпацыруе па горадзе продкаў. Сёлета яны прыехалі ў пачатку жніўня і папрасілі правесці ім экскурсію па «іншым Гродне». У выніку Hrodna.life арганізаваў гасцям сустрэчу са сталымі гродзенцамі, якія памяталі краму сям'і Левандовічаў яшчэ з 1930-х гадоў.

Левандовічы вымушаныя была пакінуць родны Гродна адразу ж пасля вайны, у 1945 годзе. Інакш іх саслалі б углыб Расіі. У ссылцы апынуўся толькі адзін член сям'і - Станіслаў Левандовіч, уладальнік вядомай крамы ля Фарнага касцёла. Ён трапіў пад рэпрэсіі, бо быў «буржуем».

Крама ў самым лепшым месцы

Станіслаў Левандовiч яшчэ ў царскія гады займеў каштоўнае месца ля Фарнага касцёла і адкрыў там краму. Магчыма, гэта месца Станіславу далі за заслугі перад айчынай у 1905 годзе, калі ён мужна змагаўся ў руска-японскай вайне і быў узнагароджаны ганаровымі ордэнамі.

Крама «Левандовіч» актыўна працавала да 1939 года і яе памятаюць яшчэ некаторыя гараджане. Там можна было купіць шмат чаго: кнігі, як звычайныя, так І рэлігійныя, пісьмовыя прыналежнасці, паштоўкі, якія там жа і выдавалі, і многае іншае.

Унук Станіслава, 89-гадовы Зыгмунт Левандовіч, сёння з’яўляецца адным з апошніх сведкаў таго, як савецкая ўлада зачыніла іх сямейную справу, а ўсю сям’ю спрабавала выслаць у Сібір.

Зыгмунт нарадзіўся ў Гродне і памятае амаль кожную вуліцу ў цэнтры горада, тут прайшло яго дзяцінства. Спецыяльна на сустрэчу з апошнім гродзенскім Левандовічам прыйшлі гродзенскія старажылы Ежы Цішкоўскі і Пелагея Аляшкевіч, якія ў 1930-х хадзілі ў краму да яго дзядулі.

«Я хадзіла ў краму „Левандовіч“ пасля таго, як наведвала бацьку на працы. Там мне падабаліся анёлачкі, якія можна было купляць на елку», — кажа Пелагея.

«А я памятаю гэтую краму, бо побач мы жылі з бацькамі, а крыху далей быў у нас свой бізнес», — кажа Ежы.

Гэтыя людзі да сустрэчы адзін аднаго не ведалі, але іх аб’ядноўвае адзінае мінулае. Напрыклад, бацькі Ежы Цішкоўскага недалёка ад крамы «Левандовіч» трымалі сваю цырульню. А ў Пелагеі бацька працаваў паштальёнам у турме. Усе аб’екты былі побач і, магчыма, гродзенцы ў 1930-х дзесьці і перасякаліся, але пазнаёміліся толькі у 2018 годзе.

Гродзенцы гадзінамі маглі мець зносіны пра сваё дзяцінства, а ўспомніць ім было што. І школы дзе вучыліся, розныя пабудовы якіх ужо няма, а таксама страшныя дні верасня 1939 года.

Перад ад’ездам у Польшчу Зыгмунт падзякаваў гродзенцам за душэўную сустрэчу:

«Гэта было вельмі прыемна і нечакана. Самая сапраўдная экскурсія ў Гродна майго дзяцінства. Дзякуй вялікі».