«Быў бы ў Беларусі - мусіў бы маўчаць». Гродзенскі святар — пра сыход з Маскоўскага патрыярхату, пакліканне і крызіс царквы

Айцец Георгій Рой пакінуў Беларусь і стаў клірыкам Усяленскага патрыярхату. Цяпер ён з паплечнікамі шукае памяшканне для царквы, уладкоўвае чатырох дзяцей у віленскія школы і сумуе па сваіх пчолах, якіх пакінуў на радзіме. Пра новае жыццё ў Вільні, паходы ў царкву за 11 км і шлях да беларушчыны ён расказаў рэдакцыі Hrodna.life.

Інтэрв'ю было адрэдагавана ў мэтах бяспекі суразмоўцы. У тэксце захавана маўленне героя.

Мы з вамі размаўляем, калі вы знаходзіцеся ў новым для сябе статусе. Што ён для вас значыць?

Па-першае, я б сказаў, што гэта магчымасць больш свабодна выконваць свае святарскія абавязкі і больш свабодна несці евангельскае слова. Бо, знаходзячыся ў сучаснай Беларусі, свяшчэннік мае шэраг абмежаванняў і заўсёды павінен аглядвацца, каб не ўзнікла праблем з уладай царкоўнай ці свецкай. У жыцці царквы апошнія гады станавілася ўсё больш і больш ідэалогіі т. зв. «рускага свету», з якой я катэгарычна не згодны. Сістэма кіравання царквы пры патрыярху Кірыле стала надзвычай цэнтралізаванай, выбудавалася, як у нас любяць казаць, «вертыкаль улады», стала менш простых хрысціянскіх і брацкіх адносін.

Таму маё цяперашняе адчуванне — адчуванне свабоды. Я хачу мець магчымасць выказвацца прама і называць рэчы сваімі імёнамі. Служэнне пад амафорам Усяленскага патрыярха гэта таксама магчымасць арганізаваць паўнавартаснае жыццё беларускай абшчыны, даць магчымасць выявіцца ў царкоўным жыцці беларускай культуры і слову.

На жаль, у жыцці сучаснай БПЦ прысутнасць беларускай мовы — чыста фармальная, так бы мовіць для шыльды. А сапраўднай, мэтанакіраванай падтрымкі беларускай культуры з боку царквы вельмі і вельмі мала.

Айцец Георгій Рой у Гродне быў настаяцелем Пакроўскага сабора да ліпеня 2021 года. Ён сышоў з пасады пасля прымусовай адпраўкі на пенсію архіепіскапа Арцемія, які меў імідж прадэмакратычнага іерарха. Роя накіравалі служыць у храм у вёсцы Квасоўка побач з Гроднам. У красавіку 2022 года ён падпісаў зварот святароў РПЦ з заклікам да сканчэння вайны ва Украіне.

А можаце патлумачыць, у чым канкрэтна былі перашкоды, якім чынам вас рабілі ізгоямі?

Праз афіцыйныя структуры РПЦ так ці інакш транслююцца мэсэджы, якія нясуць ідэалогію «рускага свету». Гэта ўсё робіцца па дырэктыве зверху і з такім наказам, што кожны свяшчэннік павінен, напрыклад, прачытаць тое ці іншае пасланне, малітву, правесці пэўнае мерапрыемства. І вельмі часта гэта звязана з тым курсам, які зараз актуальны ў Маскве — т. зв. «патрыятызм», гісторыя, але не нашы, не беларускія. А калі свяшчэннік, напрыклад, адмовіцца гэта рабіць, то з вялікай доляй верагоднасці сутыкнецца з незадаволенасцю свайго епіскапа. У пасланнях патрыярха, якія трэба святарству зачытваць на Раство і Вялікдзень, відавочныя наратывы ідэалогіі «рускага свету».

Святар РЦП — як прыгонны ў XIX стагоддзі

А да чаго незадаволенасць вашага начальства магла прывесці?

Свяшчэннік у сучасным жыцці РПЦ — гэта чалавек у вялікай ступені паднявольны. У нейкім сэнсе, гэта можна параўнаць са станам прыгоннага ў XIX стагоддзі. Епіскап у адносінах да свяшчэнніка мае неабмежаваную ўладу. Рашэннем епіскапа свяшчэннік можа быць пазбаўлены права служэння, можа быць пераведзены ў прыход, які знаходзіцца на вялікай адлегласці ад дому і не можа забяспечыць нават нейкім мінімальным заробкам, можа забараніць публічна выказвацца і г. д.

А служэнне для свяшчэнніка — яго жыццё і пакліканне, а не проста праца. Гэта нейкі стрыжань тваёй ідэнтычнасці, у рэшце рэшт! І калі гучыць такая пагроза, што калі ты не выканаеш нейкі загад, выкананне якога супярэчыць сумленню, то цябе могуць пазбавіць права служэння, ці перавядуць на іншы прыход. Для свяшчэнніка гэта вельмі сур’ёзная пагроза, бо жыццё абшчыны — гэта вельмі блізкія, сямейныя адносіны. Ты прыкіпаеш душой і сэрцам да людзей. Многія свяшчэннікі жыццё свае паклалі, каб сабраць тую абшчыну, каб збудаваць царкву. І, канешне, калі гучыць такая пагроза, чалавек думае, што трэба зрабіць усё, каб захаваць тое, што табой створана. Таму многія свяшчэннікі знаходзяцца пад страхам і не могуць абараніць сябе, адстаяць сваё бачанне, ці нават проста выказаць сваё меркаванне.

Шмат хто са святароў, і я ў тым ліку, не маюць нейкай іншай адукацыі. Я прыйшоў у семінарыю адразу пасля школы. Я не атрымаў ніякіх свецкіх спецыяльнасцей і гэта праблема, калі ты думаеш: а чым ты зможаш займацца, калі цябе пазбавяць права служэння? У многіх падобная сітуацыя.

Асабліва пры патрыярху Кірылу ў царкве пачала выбудоўвацца т. зв. «вертыкаль улады» і разам з тым становіцца ўсё менш і менш простых, як кажуць, сямейных адносін. Рэалізуецца мадэль: «я начальнік — ты падначалены». Зразумела, улада епіскапа заўсёды шанавалася ў царкве, шануецца і цяпер ва ўсіх праваслаўных цэрквах. Але, так бы мовіць, культура і традыцыя рэалізацыі гэтай улады вельмі адрозніваецца.

У іншых цэрквах адносіны епіскапа і свяшчэнніка з аднаго боку, ці духавенства і народу з іншага — відавочна больш свабодныя, спакойныя, брацкія. Заўважна менш фармалізму і рэалізацыі ўлады як падпарадкавання. Калі я быў клірыкам РПЦ, мяне заўсёды ўражвала: калі бываў у Грэцыі, ці Сербіі, ці ў Польшчы, калі я бачыў, як яны проста па-чалавечы і па-хрысціянску сустракаюцца, размаўляюць, служаць, жартуюць. Так, епіскап мае аўтарытэт, мае ўладу, але гэта не дэспатычная ўлада, а хутчэй улада аўтарытэта, шанаванне чалавека за яго жыццёвы досвед, духоўны досвед, за яго адкрытасць і спагаду, а не толькі таму, што ён епіскап і можа ўсё тваё жыццё, як кажуць, у барані рог скруціць.

А ці не страцілі вы ў «кар'еры», перайшоўшы з адной юрысдыкцыі пад іншую?

Кар’ера — паняцце, на якое можна мала звяртаць увагу [смяецца]. Асабліва, калі ты свяшчэннік. Гэта яшчэ калі я быў маладым свяшчэннікам і хацелася чагосьці дабіцца, то гэта, можа, неяк падштурхоўвала мяне. Але потым пачынаеш на гэта глядзець па-філасофску. Не, я ўвогуле не разглядаю гэты пераход у катэгорыі кар’еры. Служэнне свяшчэнніка — гэта жыццё. Ці стала мне камфортней — стала. Ці стала мне спакойней — так. Ці стала мне радасней — стала.

У СМІ пісалі, што вам сумленне не дазволіла заставацца пад РПЦ. А што не так з сумленнем святароў, якія застаюцца?

Маё сумленне — не лепшае, чым сумленне іншых свяшчэннікаў, проста я адважыўся, прыняў такое радыкальнае рашэнне пра пераезд у іншую краіну. І ў сувязі з гэтым падаў прашэнне пра пераход да Усяленскага патрыярхату. Быць у эміграцыі - вельмі цяжкае выпрабаванне для мяне і для сям'і. Я вельмі люблю Беларусь, я вельмі прывязаны да роднай зямлі. Але цяпер я магу свабодна гаварыць не таму, што маё сумленне лепшае, а толькі таму, што я знаходжуся ў свабоднай краіне. І гэта не мая заслуга, а здабытак гэтага народу і гэтай краіны.

Так, я перажываў досыць моцны канфлікт сумлення, застаючыся свяшчэннікам РПЦ. Як адзін са святароў, так ці інакш ты нясеш сваю долю адказнасці за тое, што робіць твая царква. Унутрана ты можаш не пагаджацца. Ты можаш сказаць людзям — на пропаведзі, ці ў прыватных размовах, што, напрыклад, хрысціянская царква не можа падтрымліваць вайну як агрэсію супраць іншага народу. Але ўсё роўна афіцыйная пазіцыя тваёй царквы падае і на цябе гэтакім ценем. Узнікае моцная ўнутраная супярэчнасць.

Але, цалкам магло скласціся і так, што я далей быў бы ў Беларусі, і далей мусіў бы маўчаць пра многае з таго, пра што патрэбна было б гаварыць і святару і грамадзяніну. Былі, да прыкладу, крытычныя сітуацыі, калі пачалася вайна і я думаў: што ты павінен зараз зрабіць? Скажаш — будуць праблемы, можа, нават, вельмі сур’ёзныя. Не скажаш — будзе пакутаваць сумленне. У той час я адважыўся і сказаў. Сказаць пра нязгоду — вельмі важна. Сказаў - і ты нібыта паставіў маркер, што гэта не тваё, ты з гэтым не згодзен, ты адгарадзіўся ад памылкі. Гэта давала пэўнае заспакаенне сумленню, хаця стварала шмат праблем у жыцці як святара і як грамадзяніна. Я жыў з пэўным адчуваннем страху, што зараз здарыцца зноў штосьці такое, на што трэба будзе рэагаваць. Страх быў у тым, ці хопіць маральнай сілы, а ці не забаюся гэтым разам, ці не здраджу сумленню?

Я ўвогуле не асуджаю тых людзей, якія прамаўчалі, бо кожны робіць свой выбар. Ёсць граніцы, калі чалавек ідзе на кампраміс сумлення, паступаецца ім, і робіць штосьці такое, што відавочна пярэчыць хрысціянскай маральнасці. Але ёсць стан, калі чалавек не паступіўся сумленнем. Ён можа не зрабіў чаго-небудзь з таго, што мог бы зрабіць, але ўсё ж не паступіўся сваім сумленнем. Такіх людзей вельмі многа — сярод свяшчэннікаў, сярод звычайных веруючых людзей і ўвогуле беларусаў. Гэта людзі, якія вымушаны маўчаць, вымушаны быць асцярожнымі, але гэта людзі, якія захоўваюць сваё сумленне чыстым.

А ці могуць вернікі, якія жывуць пад Маскоўскім патрыярхатам, змяніць юрысдыкцыю, не пакідаючы краіну?

Я б сказаў так, што сапраўдныя вернікі жывуць не ў патрыярхатах, а ў Хрыстовай царкве. Пытанне юрысдыкцый — другаснае. І веруючыя, якія адносяцца да Маскоўскага патрыярхату, і веруючыя Усяленскага патрыярхату і ўсіх іншых цэркваў ёсць веруючымі Адзінай, Святой, Саборнай і Апостальскай Царквы.

Самае галоўнае — захоўваць сваё сумленне, якое ёсць голасам Божым у чалавечай свядомасці. Пераход у іншую юрысдыкцыю можа вырашыць частку праблем, але сам па сабе не робіць цябе бліжэйшым да Бога.

Праблема можа быць толькі ў тым, што час ад часу ў розных хрысціянскіх цэрквах могуць узнікаць сітуацыі, калі веруючыя людзі могуць адчуць пэўны канфлікт сумлення. Цяжка зразумець, напрыклад, як царква можа апраўдваць напад на іншы народ…

Але пераход у іншую юрысдыкцыю — далёка не адзіны адказ на гэтую сітуацыю. Галоўнае, паўтаруся, — тваё асабістае сумленне, а не юрысдыкцыя, твае ўчынкі, а не дэкларацыі.

Фактычна, у Беларусі няма куды пераходзіць праваслаўным вернікам, якія хацелі б выйсці з падпарадкавання Маскоўскаму патрыярхату. У Беларусі няма аўтакефельнай ці нейкай альтэрнатыўнай праваслаўнай царквы.

Вільня, новы прыход і сум па пчолах

Як вы вырашылі пакінуць Беларусь? На каго пакінулі пчол? (Георгій з’ехаў з Беларусі 29 сакавіка — Hrodna.life)

Так, па пчолах я вельмі сумую. Па маім прозвішчы [смяецца] і па маёй генетыцы я ўсёй душой люблю пчалярства. Перад ад’ездам я прыйшоў развітацца са сваімі пчолкамі. Я адкрыў вуллі пасля зімы, дыхнуў гэтым ні на што не падобным водарам. У той момант я ўсвядоміў, што я папросту залежны ад гэтага паху, я хачу дыхаць гэтым паветрам, мне хочацца быць каля пчол і чуць іх гудзенне. Знаходзячыся ў Літве ўсяго літаральна некалькі дзён, я шукаю кантакты пчаляроў, хачу прапанаваць свае паслугі як памочніка — проста каб мець магчымасць час ад часу судакранацца з гэтымі неверагоднымі істотамі - з пчолкамі.

Чаму Літва?

Тут хутчэй «Чаму Вільнюс?». Вільнюс для мяне — не чужы горад. Калі мы з маім дзецьмі абмяркоўвалі магчымы пераезд, я ім казаў, што мы вяртаемся на тую зямлю, дзе жылі нашыя продкі. Быў у мяне такі час, што я вельмі хварэў сямейнай гісторыяй. Я яе даследаваў досыць глыбока. Мая бабуля — татава мама — мела прозвішча Венцлавовіч. І вось гэтыя Венцлавовічы — паходзілі менавіта з Вільні.

Другая прычына — Вільнюс я добра ведаю. Я сюды часта прыязджаў. І я заўсёды натхняўся вуліцамі старога Вільнюса. Я вельмі люблю гісторыю гэтага горада, я люблю Вострабрамскую ікону, я вельмі люблю і шаную святога Лявонція Карповіча, віленскага архімандрыта, які выдаў першы беларускі буквар. У гэтым горадзе я заўсёды сябе адчуваў камфортна. І, канешне, тут я і з той нагоды спыніўся, так бы мовіць, што маю магчымасць працягваць сваё святарскае служэнне.

А дзе вы будзеце служыць?

У абшчыны Усяленскага патрыярхату ў Вільнюсе пакуль няма сваёй пастаяннай царквы ці памяшкання. І мы будзем звяртацца да нашых братоў і сясцёр — хрысціян іншых канфесій, каб можа яны маглі даваць нам карыстацца іхнымі храмамі. Але з цягам часу мы знойдзем сродкі і арандуем нейкае памяшканне для богаслужэнняў беларускай абшчыны. Каб нашы людзі, беларусы, ведалі, што ў гэтым месцы адбываюцца набажэнствы беларускай абшчыны. Мы на самым пачатку. Вельмі шмат праблем, задач перад намі стаіць. З маім сабратам, айцом Аляксандрам Кухтам, спадзяемся, што нашы беларусы нас падтрымаюць, і мы здолеем вырашыць тыя задачы, што стаяць перад намі.

Ці шмат беларусаў да вас гатовы хадзіць?

Тут толькі з маіх знаёмых і сяброў ужо можна было б сабраць невялічкі прыход. А яшчэ айцец Аляксандра Кухта — ён чалавек вельмі адкрыты, вельмі актыўны. Ён жыве тут больш як год, мабыць. То ў яго ўжо кола знаёмстваў і сяброўства значна больш шырокае. Многія беларусы даўно чакалі такой магчымасці. Таму, думаю, што жыццё нашай абшчыны будзе дынамічным, цікавым, насычаным.

Ці вы неяк па-асабліваму рыхтуецеся да малітвы, якая пройдзе на Вялікдзень?

Навіна, што мы прынятыя ў юрысдыкцыю Уселенскага патрыярха, прыйшла некалькі гадзін таму [размова адбывалася 6 красавіка 2023 — Hrodna.life]. Мы не ведалі, калі гэта адбудзецца. Таму такой падрыхтоўкі сапраўднай не было. Але зараз гэтая задача стаіць перад намі. І вельмі многа трэба зрабіць. Напэўна, будзе богаслужэнне. Думаю, цягам некалькіх дзён мы ўжо будзем ведаць, дзе пройдзе велікоднае набажэнства.

Як зараз арганізаваны ваш быт? Як выглядае ваш тыповы дзень?

Побыт мой не арганізаваны ніяк [усміхаецца]. Кожны дзень — гэта сюрпрыз. Мы яшчэ нават не пераехалі ў тую кватэру, якую будзем арандаваць на доўгатэрміновай аснове. Сябры дапамаглі арандаваць часовую кватэру для таго, каб наша сям’я мела дзе жыць. У мяне чацвёра дзяцей, і мне іх усіх трэба ўладкаваць у школы. Акрэм таго трэба вырашыць процьму пытанняў арганізацыйных, юрыдычных, эканамічных. Увесь мой дзень — гэта клопат па вырашэнні гэтых задач.

Хадзіў у царкву за 11 км і вучыў «Магутны Божа»

Як становяцца святарамі? Які шлях быў у вас?

Добра, калі святарамі становяцца па пакліканні. І я магу сказаць, што сапраўды Гасподзь мяне паклікаў. Я быў яшчэ школьнікам, вучыўся ў 7 класе. Хрысцілі дзіця — і выбралі нейкага чалавека хросным, а ён не прыехаў. І сказалі: «А, паедзеш ты!». А мне на той час бацька падарыў «Закон Божы», я там штосьці пачытаў. Дзед прымусіў мяне вывучыць малітву «Ойча Наш». Мы прыехалі хрысціць. І свяшчэннік пытае: «Хрысціцца ўмееш?». Ну я хрышчусь. «Ойча Наш» ведаеш?" - «Ведаю». Нейкія пытанні задае — я адказваю. Кажа, ну дык у мяне не было яшчэ такога адукаванага хроснага, як ты. І вось пад час гэтага хрышчэння ў мяне нібыта цэлы сусвет перавярнуўся. Я адчуў прысутнасць Бога, і з таго часу пачаў да царквы хадзіць.

А царква наша прыходская знаходзілася за 11 км ад майго дому. І там дарогі нават не было — сцежка праз лес. Ну ці аб’язджаць 25 км. Ужо тады я зразумеў, што Гасподзь паклікаў мяне да святарства. Я марыў паступіць у семінарыю. І потым мая мара здзейснілася — я паступіў у Жыровіцы, святы куточак нашай беларускай зямлі. Там я вучыўся сярод вельмі цікавых людзей: і выкладчыкі, і студэнты, з якімі я быў. Я вырас у вёсачцы, а там з усёй Беларусі былі сабраныя людзі, вельмі цікавыя і адукаваныя. Сярод іншага, дарэчы, вучылі па дабраслаўленні пакойнага Мітрапаліта Філарэта, верш Наталлі Арсеньевай «Магутны Божа». І гэта было абавязковым пунктам праграмы [цяпер улады не любяць гэтую песню, якая стала адным з сімвалаў пратэстаў - Hrodna.life].

Потым, пасля семінарыі было навучанне ў Германіі. Там я вывучаў нямецкую мову і каталіцкае багаслоў'е. Пасля вяртання з загранічнай вучобы я быў прызначаны выкладчыкам акадэміі і семінарыі. Жаніўся і стаў свяшчэннікам.

Да беларушчыны, дарэчы, я заўсёды быў прыхільны. Па-першае, скончыў беларускамоўную школу. Хаця першая мая мова, матчына мова — украінская, бо я родам з Палесся, з Кобрыншчыны. Я ніколі не вывучаў літаратурную ўкраінскую мову, але як я ў роднай вёсцы знаходжусь, то заўсёды пераходжу на нашу мясцовую мову, якая, фактычна, з’яўляецца адным з дыялектаў украінскай. А да беларушчыны я прыйшоў па-сапраўднаму ў Накрышках — гэта першы мой прыход, першая абшчына майго служэння. Там цудоўная прынёманская Ліпічанская пушча, лясныя хутары, прыгожыя вёскі. Людзі там гавораць на цудоўнай беларускай мове. І вось менавіта там Беларусь адкрылася майму сэрцу, я яе адчуў. Потым была Гародня — гэта таксама горад, які заўсёды дарыў мне толькі радасць, і толькі святло, і вось гэты культурны асяродак гарадзенскі, цудоўныя людзі, якія яшчэ больш адкрылі мне багацце беларускага свету.

Чытайце таксама: «З падзякаю, што прывялі да беларушчыны». Святар з Гродна напісаў кнігу пра вёску Накрышкі і мясцовую парафію

А ці шмат людзей вучыцца на святароў зараз? Як іх прывабліваюць?

Зараз, я б сказаў, вялікі крызіс з пакліканнямі да святарства. Бо ў 1996-м я паступаў у семінарыю, нас было чатыры чалавекі на месца — многія хацелі быць свяшчэннікамі. І прабіцца ў семінарыю было вельмі-вельмі няпроста. Зараз там дзесьці 20 чалавек набіраецца — бяруць усіх, хто падае прашэнне. А нас было недзе 160 чалавек — і ўзялі 40.

Чаму? Тут многа фактараў. Па-першае, насельніцтва становіцца меней рэлігійным, губляюцца традыцыі. Канешне, ёсць пытанні і да самой царквы ў маладых людзей, да яе ўнутранага жыцця, да яе ўдзелу ў жыцці грамадства і ў цэлым да яе ролі.

А які зараз наогул стан рэлігіі ў грамадстве?

Рэлігія, відавочна, губляе свае пазіцыі. Ну, з іншага боку, я думаю, што для хрысціянскай царквы хутчэй шкодна быць масавай, вялікай, уплывовай. Бо гэта адразу парушае ўнутраны лад жыцця царквы. Адцягвае царкву ад таго, чым яна мусіць жыць і чым мусіць натхняцца. Моцная царква — гэта царква, якую ў разлік бяруць палітыкі і спрабуюць яе выкарыстаць у сваіх інтарэсах. Па-сапраўнаму моцная царква — гэта царква хай і маленькая, але ўнутрана свабодная і незалежная. Моцная царква — гэта царква, якая не карыстаецца падтрымкай дзяржавы, а моцная сваім маральным аўтарытэтам, сваімі справамі. І тое, што царква становіцца менш масавай — я не бачу ў гэтым вялікай трагедыі. Вядомы закон: масавасць шкодзіць якасці. Хай гэта будуць невялікія абшчыны, але сапраўдныя абшчыны сапраўдных хрысціян.

Захаванне помніка Ларысы Геніюш — гэта перамога царквы ці наадварот?

Калі помнік захавалі - добра. Бо гэта ўжо помнік з гісторыяй. Калі ён нават не захаваўся — усё роўна, у будучыні Беларусі помнікаў Ларысе Антонаўне Геніюш будзе не адзін, а іх будзе мноства. Памяць пра гэтых новаяўленых «шарыкавых» згіне. А Ларыса Антонаўна — жыла, жыве і будзе жыць у сэрцы беларускага народа.

Добра, што царква хоць паспрабавала абараніць гэты помнік. Ён і пастаўлены быў па благаслаўленні Мітрапаліта Філарэта. Але час такі, што нейкая Бондарава — невядома хто і невядома што, але яе аўтарытэт аказаўся вышэйшы за аўтарытэт мітрапаліта, і за аўтарытэт народнага паэта Беларусі Максіма Танка, які паважаў і шанаваў Геніюш. У нас, аказваецца, Бондарава кіруе культурай. Сітуацыя маразматычная.

Чытайце таксама: Зніклы помнік — страшнейшы за тыя, што стаяць. Як беларусы адрэагавалі на дэмантаж помніка Ларысе Геніюш у Зельве

Як вы ставіцеся да калег, каторыя актыўна выказваюцца за вайну, за дзейную ўладу?

Прыкрываць захопніцкую вайну хрысціянствам — антыхрыстава справа. Свяшчэннік, які публічна выступае і радуецца таму, што расійскія «Грады» разбураюць украінскія гарады — гэта праява антыхрыста ў жыцці царквы. Так, гэта здаралася і раней, з рознымі хрысціянскімі супольнасцямі. Зараз РПЦ перажывае гэтую сітуацыю. Я не разумею, як, чытаючы адно і тое самае Евангелле, можна прыйсці да таго, што хрысціяне радуюцца забойству, радуюцца кровапраліццю і жадаюць смерці.

Я ведаю свяшчэннікаў, якіх пакаралі, а некаторых нават пазбавілі права служэння за тое, што яны заклікалі да міру. І я не ведаю ні аднаго прыкладу, калі кагосьці з тых, хто гаворыць проста жудасныя рэчы, злачынныя заклікі да вайны, да забойства, каб кагосьці з такіх свяшчэннікаў пакараў епіскап ці патрыярх. Непазбежна прыйдзе той час, калі РПЦ трэба будзе прааналізаваць — чаму так здарылася, чаму царква стала чорнае называць белым.

А як вы можаце пракаментаваць тое, што ва Украіне забіраюць саборы ў праваслаўных [ва Украіне адбіраюць храмы ў праваслаўных Маскоўскага патрыярхату, абвінавачваюць святароў у сувязях з Расіяй і заводзяць супраць іх крымінальныя справы — Hrodna.life]?

Магу сказаць толькі адно. У адносінах паміж хрысціянамі не мае месца гвалту. Але відаць, эмоцыі ў сітуацыі вайны, як кажуць, пераліваюцца праз краі. Я не суддзя ў чужой хаце, дай бог разабрацца са сваімі беларускімі праблемамі. Тым не менш, я ўважліва сачу за гэтай сітуацыяй. І што цікава, ёсць многія свяшчэннікі і адной, і другой украінскай царквы, што аднолькава асуджаюць праявы гвалту. І гэта зразумела, калі хрысціяне б’юцца адзін з адным, то церпіць ад гэтага не адна нейкая хрысціянская юрысдыкцыя, а хрысціянства ў цэлым.

Хутка Вялікдзень — а як яго адзначаюць у сям'і святара?

Гэта заўсёды святкуецца вельмі весела. Велікоднае набажэнства начное ў праваслаўнай царквы — яно сапраўды такое вясёлае, радаснае, натхняльнае, дынамічнае. І гэтай радасцю ты напаўняешся, і потым цэлы тыдзень — сустрэчы, у госці адзін да аднаго ходзім, дзелімся гэтай пасхальнай радасцю, служым — прымаем цела і кроў Хрыстовы.

Чытайце таксама: «Хочам пакінуць у саборы». Знайшліся сваякі Раеўскіх, якіх шукаў святар, каб перадаць «кнігу жыцця»