«Трэнд — мацоўня, здароўе». Задалі адны і тыя ж пытанні металістам з Беларусі і Польшчы

Ужо некалькі дзесяцігоддзяў метал-музыка аб’ядноўвае людзей не толькі адных музычных прыхільнасцяў, але і падобнага светапогляду. Для іх свабода з’яўляецца важнай каштоўнасцю. Значная частка нефармальнай тусоўкі дзесяцігоддзямі была пратэстна настроена. Субкультура металістаў перажыла росквіт у 1990-я і 2000-я гады, але і зараз працягвае развівацца. Што яна ўяўляе сабой сёння ў Беларусі і Польшчы? Мы задалі адны і тыя ж пытанні на гэтую тэму Аляксею (імя зменена) з Мінска і Кшыштафу з Варшавы.

Нашы суразмоўцы пачалі хадзіць на канцэрты, калі былі яшчэ падлеткамі (беларус — у пачатку 2000-х, а паляк у пачатку 1990-х) і працягваюць гэта рабіць да гэтага часу.

Рэдакцыі Hrodna.life і MOST працягваюць сумесны праект пра людзей, з’явы і падзеі па абодва бакі беларуска-польскай мяжы.

«Для мяне гэта было „ваў“»

— Як вы пазнаёміліся з метал-музыкай?

Аляксей: Першае, што я пачуў з цяжкай музыкі, быў лёгкі Nightwish на MTV. Мне тады было 13 гадоў, і штосьці страпянулася ўнутры, з’явіліся матылькі ў жываце. А на першы канцэрт пайшоў праз год — у клуб насупраць школы, дзе вучыўся. Сёння так бы не пракаціла: цяпер уваход на канцэрты без бацькоў толькі з 16 гадоў.

На тым канцэрце была готыка (цяжкая і электронная музыка са змрочнай і меланхалічнай атмасферай. — Заўв. рэд.). І я проста ах**ў. Больш за ўсё ўразіў народ, які туды прыйшоў. Усе ў гатычных прыкідах, з прычоскамі, нафарбаваныя. Я бачыў іх у горадзе часам, а тут іх быў цэлы натоўп.

Кшыштаф: У пачатку 1990-х я вырашыў паслухаць штосьці новае з музыкі, больш цяжкае, таму проста пайшоў і купіў касеты Metallica і Iron Maiden. А потым убачыў на MTV праграму Headbangers Ball — так я ў першы раз пачуў Vader (адзін з самых вядомых польскіх метал-гуртоў. — Заўв. рэд.). Менавіта з яго я пачаў слухаць death metal (экстрэмальны паджанр з агрэсіўнай музыкай і вакалам. — Заўв. рэд.). Мне спадабалася гэта цяжкае гучанне і хуткая ігра барабаншчыкаў.

Тады ж быў мой першы канцэрт: у Варшаве выступала група Pro-Pain, якая грала хардкор. Для мяне гэта было «ваў». Хоць у 1990-я канцэрты выглядалі па-іншаму. Трэба было моцна засяродзіцца, каб зразумець, якая песня гучыць, якая група грае. Такія былі тады ў клубах акустыка і тэхнічнае абсталяванне.

«Усе былі свае — валасатыя, у чорных шмотках, у касухах»

— Якой была метал-тусоўка?

А: У метал-тусоўку я ўвайшоў, калі вучыўся ў каледжы: там было шмат «валасатых». Стаў часцей хадзіць на канцэрты. Мне распавялі пра сходкі (сустрэчы на адкрытым паветры. — Заўв. рэд.) металістаў.

Толькі адна «Карага» (штотыднёвая сходка нефармалаў Мінска. — Заўв. рэд.) чаго каштавала — колькі там людзей было! Ты ідзеш і ідзеш па гэтым полі. А да ночы там запальвалі пяць-шэсць вялікіх вогнішчаў у розных месцах.

Нас усіх аб’яднала музыка. Гэта была тусоўка, весялосць, сябры, зносіны. Можна было выбрацца ў горад, выпіць, пабалдзець, пакрычаць песні. Усе былі свае — валасатыя, у чорных шмотках, у касухах.

К: У 1990-я не было ніякіх сацсетак, і людзі проста сустракаліся. У кватэрах, у барах. У Варшаве яшчэ збіраліся ў клубе Rock. Сядзелі і размаўлялі — аб музыцы, аб звычайных справах. Тады метал-супольнасць была больш адкрытай. Можна было проста загаварыць з кімсьці ў чарзе — і ўсё, ідзеш разам на піва. А цяпер у цэлым людзі сталі больш закрытымі, не толькі сярод металістаў.

Цяпер у Варшаве ёсць клуб Potok, і металісты часцей сустракаюцца ў ім. Арганізуюць і вечарынкі ў кватэрах, але вельмі рэдка, наколькі я ведаю. Калі казаць пра людзей майго ўзросту, то я хаджу толькі на канцэрты і магу там пазнаёміцца са знаёмым нейкага майго знаёмага, напрыклад.

«Настаўнікі называлі метал музыкай Сатаны»

— Як грамадства ставілася да металістаў?

А: У школе некаторыя настаўнікі дручылі проста з-за пафарбаваных у чорны колер валасоў. Некаторыя настаўнікі называлі метал музыкай Сатаны. Але ў цэлым усім было па барабану. А ў каледжы наогул усім было нас**ць — галоўнае здавай экзамены.

Каб была нейкая варожасць субкультур — не памятаю такога. Цяпер з гэтым тым больш няма праблем. А вось усялякія пацанчыкі маглі дакапацца з-за доўгіх валасоў. Але дзесьці з 2010-га яны як быццам павыміралі.

А цяпер у параўнанні з некаторымі я і сам, напэўна, выглядаю як «норміс». Нядаўна бачыў дзяўчыну — у яе ўвесь твар у татуіроўцы. І тут я ў кашульцы і проста з доўгімі валасамі з працы іду.

К: У пачатку 1990-х быў падзел. Тады былі металісты, панкі, скінхэды, дэпешы (фанаты творчасці гурта Depeche Mode. — Заўв. рэд.). Металісты маглі дамовіцца з панкамі, панкі ж не любілі скінхэдаў, а тыя адказвалі ім узаемнасцю. Металісты не любілі дэпешаў. Калі я пайшоў у старэйшыя класы, то не памятаю, каб гэтая варожасць была.

Але з’явіліся дрэсяжэ (польскія гопнікі. — Заўв. рэд.). І вось яны маглі чапляць металістаў на вуліцах. Памятаю, купіў сабе бомбер, і дрэсяжэ хацелі яго з мяне зняць. Але я тады добра бегаў, так што ўдалося ўцячы і захаваць куртку.

Раней былі стэрэатыпы, што металісты — брудныя. Яны мацней вылучаліся. Хадзілі з доўгімі валасамі, у чорнай вопратцы. Зараз жа грамадства перамяшалася. У чорным ходзяць і людзі з кароткімі валасамі. Неяк зацерлася гэтая розніца, якая раней была бачная.

«Каб хтосьці на канцэртах казаў пра палітыку — такога я даўно не чуў»

— Якія ў металістаў адносіны з дзяржавай?

А: Памятаю, як раней [пісьменнік і палітык Мікалай] Чаргінец хацеў, каб перад ім выступаў Rammstein, а ён бы яго ацэньваў. Памятаю, як Беларуская праваслаўная царква расхвалявалася наконт Marduk (шведскі блэк-метал-гурт з антыхрысціянская лірыкай. — Заўв. рэд.) і забараніла іх прыезд.

Але разам з тым некаторыя метал-канцэрты праводзіліся ў Маладзёжным тэатры эстрады і ў палацы культуры нейкага завода, а на адкрытых гарадскіх пляцоўках выступалі рокеры, яшчэ памятаю бясплатную панк-вечарыну ў Доме піянераў.

Цяпер быццам бы няма такога супрацоўніцтва. Але і не перашкаджаюць. Я памятаю, што за апошні час адмянілі толькі адзін канцэрт — з-за тэракту ў «Крокусе» (напад тэрарыстаў на падмаскоўны «Крокус Сіці Хол» 22 сакавіка 2024 года забраў жыцці не менш за 145 чалавек, больш за 550 атрымалі раненні. — Заўв. рэд.).

Раней у тусоўцы крытыкавалі ўладу. Асабліва калі былі адмены канцэртаў — відавочна, што тады гучалі непахвальныя словы ў яе адрас. Цяпер жа, каб хтосьці на канцэртах казаў аб палітыцы — такога я даўно не чуў. Ды і ў звычайным жыцці даўно такога не было — каб хтосьці не ў вузкім коле закранаў гэтую тэму.

К: Калі ў нас да ўлады прыходзілі радыкальныя сілы, то пачыналіся праблемы ў некаторых польскіх груп. Напрыклад, у Behemoth, якія знаходзяцца ў даволі моцнай апазіцыі да Касцёла. Памятаю, што ў Польшчу не хацелі пускаць Мэрыліна Мэнсана, казалі, што нейкая яго песня — сатанінская.

Цяпер, калі ў Польшчу прыязджаюць блэк-метал-гурты, на іх могуць узбудзіцца каталіцкія супольнасці, якія спрабуюць дамагчыся забароны канцэртаў. Але звычайна на іх пратэсты праходзіць толькі жменька людзей.

У Польшчы ёсць метал-фестывалі, якія арганізоўваліся ў супрацоўніцтве з мясцовымі ўладамі. Напрыклад, быў Hunter Fest у горадзе Шчытна. Была Metalmania у Катавіцэ, якая праводзілася ў спартыўна-канцэртным комплексе Spodek. Зараз ёсць Mystic Festival у Гданьску — прама на суднаверфі.

Калі я іду на канцэрт, мяне зусім не цікавіць палітыка. Вядома, тое, што адбываецца цяпер у свеце, усе гэтыя непрыемныя рэчы, у тым ліку сітуацыя ў Беларусі, хвалююць мяне і адгукаюцца ўва мне. Але калі мы ідзем на канцэрт, то гаворым пра рэчы прыземленыя.

«Каб наведаць усе канцэрты, давялося б прадаць нырку»

— Шмат канцэртаў праводзіцца цяпер?

А: У 2010-х канцэртаў мясцовых груп станавілася ўсё менш — зачыніўся клуб «Рэактар». Але затое стала больш замежных груп — у адзін момант іх было столькі, што прыходзілася выбіраць, куды ісці.

Да канца 2010-х у Мінску канцэрты мясцовых гуртоў праходзілі дзесьці раз у два месяцы. Потым зачыніўся клуб «Берлін». І канцэрты праводзіліся ўжо дзесьці раз у два-тры месяцы.

А апошняя вядомая замежная група — гэта быў Powerwolf — павінна была прыехаць у 2022 годзе, але канцэрт так і не адбыўся. З тых часоў да нас ніхто не прыязджаў.

Думаю, калі скончыцца ўсё гэта га**о (вайна ва Украіне і ізаляцыя Беларусі. — Заўв. рэд.), то, можа, пачнуць прыязджаць і замежныя групы. Да нас нават з Расіі не прыязджаюць як раней — які-небудзь блэк-метал са Смаленска або grindcore з Белгарада, які ты ніколі не чуў і больш не пачуеш.

Што тычыцца мясцовых груп, то тут многае залежыць ад пляцоўкі. Вось у 2024 годзе зноў адкрыўся клуб «Рэактар» — і канцэртаў стала ў два разы больш.

К: У пачатку 1990-х было больш канцэртаў мясцовых груп. Тады яны ў асноўным праходзілі ў клубах Stodola і Remont. З другой паловы 1990-х пачалі прыязджаць замежныя групы. Напрыклад, у 1995 годзе я быў на канцэрце ў клубе Stodola, дзе выступала рэпкора-гурт Clawfinger, а на разагрэве ў іх былі Rammstein.

У 2000-х у Польшчу стала прыязджаць вельмі шмат замежных груп. Я памятаю, што неяк раз за адзін тыдзень схадзіў на тры канцэрту.

Цяпер у Польшчы столькі цікавых канцэртаў, што, для таго каб наведаць усе, давялося б, напэўна, прадаць нырку. І людзі ходзяць не толькі на замежныя групы, але і на польскія. Калі выступае той жа Vader або Behemoth, то клубы перапоўненыя.

«Са знешнім выглядам стала раўней»

— Хто зараз прыходзіць на метал-канцэрты?

А: У канцы 2000-х — пачатку 2010-х людзей на канцэртах было больш — месцамі проста бітком. Але і цяпер нямала — нармальна. Сёння гэта зусім розныя людзі. Пачынаючы ад падлеткаў 12−13 гадоў, якія прыходзяць з бацькамі. Заканчваючы дзядамі — бачыў такога з барадзішчай, на выгляд гадоў 60. Бачыў дзяўчыну, на выгляд 25, з маці, якой прыкладна 50. Ну і проста моладзі дастаткова.

Ёсць металісты — як і раней: з нашыўкамі ўсякімі, у касухах, з доўгімі валасамі. Але ў цэлым, па маіх адчуваннях, з вонкавым выглядам стала раўней. Калі б чалавек не быў на канцэрце, я б ніколі і не падумаў, што ён металіст.

Але ўсё-ткі, калі падыходзіш да таго ж «Рэактару», то бачна, што да ўваходу сцягваюцца людзі ў чорным — металісты.

К: Калі грае добрая старая група, то на яе прыходзіць больш людзей ва ўзросце, якія выраслі на гэтай музыцы. Але калі ў іх на разагрэве маладыя гурты, то прыходзіць шмат моладзі.

Нядаўна назіраў дзіўную сітуацыю на канцэрце Samael (швейцарская група, заснаваная ў 1987 годзе. — Заўв. рэд.). У іх на разагрэве была нейкая ню-метал-каманда, на якую прыйшло шмат моладзі. І потым я ў чатах чытаў, як моладзь высмейвала Samael.

Калісьці тры чвэрці людзей на канцэртах выглядала па-металічнаму. Цяпер траціна людзей —як быццам з іншага свету. Вядома, засталіся тыя, хто ходзіць у скуры, у чорнай вопратцы, у цяжкіх ботах. Але ёсць і такія, на якіх глядзіш, і яны больш на скейтараў нейкіх падобныя. Але яны слухаюць метал, і гэта самае важнае, я думаю.

«На канцэртах сталі менш квасіць»

— У цяперашніх металістаў ёсць праблемы з алкаголем, наркотыкамі?

А: Такой дзічы як раней дакладна няма. Калі на працягу гадзіны ўвесь бар выжыралі і рабілі месячны прыбытак кіёскам у акрузе. Тое, што на канцэртах сталі менш квасіць, — гэта дакладна. Але і ў бар сцежка не зарастае, у чарзе прыйдзецца пастаяць.

Што тычыцца наркотыкаў, то скажу так: я нічога не бачыў. Пра «свой час» дакладна скажу, што ў нашай тусоўцы ніхто не ўмазваўся, і я не памятаю, каб тады наогул хтосьці ўжываў.

У цэлым зараз жа трэнд — мацоўня, здароўе. Так што спартовага выгляду людзей хапае на канцэртах.

Канфліктаў таксама цяпер на канцэртах няма. Усё мірна. Як і раней, у прынцыпе. Хоць з тых часоў я ўсё ж магу ўспомніць пару моманцікаў, але ўсё скончылася добра.

К: У мой час моладзь паводзіла сябе больш бязбашана. У тым сэнсе, што мы пілі шмат алкаголю. Цяпер я бачу, што моладзь ужывае трохі іншыя рэчывы. І, адпаведна, іх паводзіны адрозніваюцца ад нашага.

Ёсць такі мем. Маўляў, раней металісты адрываліся па поўнай: шмат пілі, рыгалі, пакутавалі ад моцнага пахмелля і гэтак далей. А цяпер металіст сядзіць за кубачкам гарбаты і штосьці грае на гітары. І гэта сапраўды так. У тым ліку з-за таго, што метал сёння слухаюць розныя людзі.

Што тычыцца канфліктаў, то ў маю маладосць да мяне даходзілі толькі чуткі. Чуў, што хтосьці кагосьці зачапіў, скраў скураную куртку, грошы. Але нават як чутак гэта было вельмі рэдка. Я б сказаў, што сур’ёзных канфліктаў не было, у мяне такога досведу не было.

«Няма такога, каб я ад шчасця пісаўся»

— Чаму метал усё яшчэ жывы?

А: А што яму будзе? Ён і да майго першага канцэрту ўжо даўно быў, і столькі часу працягвае быць. І я ўпэўнены, што будзе і далей.

Але, на жаль, з часам усе з нашай тусоўкі паадвальваліся. Ведаю, што некаторыя працягваюць часам слухаць метал, але на канцэрты ўжо не ходзяць.

Яшчэ скажу, што новыя мясцовыя групы не моцна запамінаюцца. Вось раней кожная група — гэта быў тлушч (вельмі магутна, уражліва. — Заўв. рэд.). Posthumous Blasphemer — гэта ж прям за**іся, гэта ж прам жырната. А Nightside Glance? Як жа яны я**шылі!

Я не кажу, што новыя групы дрэнныя. Проста асабіста ў мяне няма такога, каб я ад шчасця пісаўся.

К: Метал жывы, таму што гэта аўтэнтычная музыка. У металу ёсць свая сіла. І мне здаецца, што метал ніколі не памрэ.

Гэта не так проста: выкараніць з сябе гэтую музыку. Калі ўвойдзеш у яе, то будзеш там. З майго атачэння не ведаю нікога, хто б змяніў свой музычны густ. Яны ўсе ходзяць на канцэрты, але многія выглядаюць ужо менш металічна. Усё-ткі ва ўсіх розныя працы, і бывае так, што праца прадугледжвае пэўны знешні выгляд.

---