Людзі і справы

«Нават самы дурны з міліцыянтаў не хоча быць злыднем». Дзмітрый Навоша, — пра тое, чаму менавіта цяпер важна казаць пра беззаконне ў Беларусі

Жыць у Беларусі будзе можна, калі ў грамадзян з’явяцца рэальныя правы, а не толькі вайсковы абавязак і падаткі, упэўнены прадпрымальнік і журналіст Дзмітрый Навоша. Зараз ён працуе ў Расіі і ўважліва сочыць за прэзідэнцкай гонкай на Радзіме. Чаму пра бяспраўе грамадзян краіны трэба казаць гучна, якія тры рэчы важна змяніць у Беларусі і чаму не трэба спрачацца пра годнасць альтэрнатыўных кандыдатаў у прэзідэнты, медыяменеджар патлумачыў у інтэрв'ю Hrodna.Life.

Дзмітрый Навоша

  • Працаваў у беларускім спартыўным выданні «Прессбол» з 1994 года. З’ехаў у Маскву ў 1999-м.
  • У Маскве працаваў у часопісах GQ, Newsweek, газеце «Известия» і іншых выданнях. Быў рэдактарам у часопісах PROспорт і «Афиша-Мир». З 2006 па 2019 год займаўся развіццём праекта Sports.ru.
  • Сёння кіруе выдавецтвам Tribuna Digital, член савета дырэктараў Forbes Russia.

Падарожжа з пакетам з супермаркета

Раскажыце пра вашу паездку па Гродзенскай вобласці ў траўні 2020 года. Што вам спадабалася?

Я пракаціўся па маршруце Мір — Навагрудак — Любча — Гродна, з заездам у некалькі цікавых вёсак па дарозе і да сядзібы Храптовічаў у Шчорсах. Вельмі люблю гэтую частку краіны: замкі, старажытныя сядзібы, стромкія ўзгоркі і Нёман, які іх прарэзвае. У Нясвіжы і ваколіцах я раней праводзіў лета ў бабулі.

Асобнае велізарнае ўражанне — Мураванка, «храм-цытадэль» 1524 года, з вежамі і байніцамі. Раней я мала ездзіў па Беларусі і зараз не разумею, чаму. І не разумею, чаму самі беларусы так мала ездзяць па краіне.

Чым, па вашых адчуваннях, Гродна і Гродзенская вобласць адрозніваюцца ад астатняй Беларусі?

Самае відавочнае — замкі. У ранейшыя паездкі я заязджаў паглядзець і разваліны крэўскага і ў Ліду. Яшчэ спалучэннем розных рэлігійных традыцый. Сапраўдная Усходняя Еўропа з глыбокай і складанай гісторыяй. Пакуль не хапае сэрвісу, за межамі Гродна знайсці адэкватнае кафэ або рэстаран — праблема. Даводзіцца падарожнічаць з пакетам з супермаркета. Але ў Гродзенскай вобласці ёсць усе шанцы стаць рэальна прывабным турыстычным рэгіёнам не толькі для беларусаў.

Як часта вы падарожнічаеце па Беларусі?

Я стараюся ездзіць хоць бы раз у год. Хачу, каб мае дзеці адчувалі сябе і беларусамі таксама. Стараюся паказваць ім цікавыя месцы. Пакуль мы пабывалі далёка не ўсюды, дзе мне б хацелася.

«Не гаварыць пра гэта не атрымліваецца»

Вы ўжо даўно з’ехалі з Беларусі, але ў апошні час сталі актыўна каментаваць ў сваіх сацыяльных сетках сітуацыю ў краіне. Што паўплывала на вашу актыўнасць?

Я не пераехаў на іншую планету і не перарваў сувязі. Я бываю ў Беларусі рэгулярна, падтрымліваю зносіны з мноствам сяброў і калегаў. Лічу Беларусь сваёй краінай.

Я хачу прыцягнуць увагу да бяззаконня і гвалту, развязаных уладай. Чыноўнікі не хочуць дапусціць нармальных, канкурэнтных выбараў. Любы нармальны чалавек, які бачыць злачынства супраць асобы, — дапусцім, банальную бытавуху, — таксама, спадзяюся, не зможа маўчаць.

Я шмат гадоў будую медыйныя бізнесы, у маё кола зносін уваходзяць дзясяткі журналістаў з Расіі і Украіны, карэспандэнты сусветных выданняў у Маскве і Кіеве. Яны чытаюць мяне і ў сацсетках, ды я і сам пачаў кожнаму з іх асабіста пісаць пра тое, што робіцца ў нас у краіне.

Толькі за апошнія дні я размаўляў пра Беларусь з калегамі з BBC, Independent, New York Times. З калегамі з прэс-службы Еўрасаюза абмяркоўвалі гэтыя беспрэцэдэнтныя крымінальныя пераследы блогераў. Калегі, вядома, у шоку, з цяжкасцю вераць, што такое ўвогуле магчыма.

29 траўня. Гродзенцы трымаюць бус пасля затрымання Сяргея Ціханоўскага ў Гродне. У той дзень было затрымана больш за 10 чалавек
19 чэрвеня. «Ланцуг салідарнасці» ў Гродне. Гродзенцы стаяць на Старым мосце. У той дзень быў затрыманы адзін чалавек, але за ўдзел у акцыі гродзенцаў выклікаюць у суды
26 чэрвеня. Гродзенец Аляксандр Хват выйшаў у цэнтр горада з плакатам «Стоп таракан». Яго затрымалі на трое сутак і далі штраф 20 базавых велічынь (540 рублёў)
26 чэрвеня. Яўген Грынь быў затрыманы падчас акцыі салідарнасці. Атрымаў трое сутак і штраф 15 базавых велічынь (405 рублёў)

Мая задача — даць міжнародную агалоску як мага большай колькасці такіх злачынстваў. Цяпер пра Беларусь ужо пішуць і гавораць па ўсім свеце, гэта важна. Лукашэнка і сілавікі не адказваюць перад грамадзянамі сваёй краіны. Хай сутыкнуцца з міжнародным асуджэннем такіх дзеянняў. Хай цана кожнага злачынства будзе для прадстаўнікоў улады высокай. Мая мэта простая: каб беларусы сядзелі менш, а ў канчатковым выніку — не сядзелі за сваё меркаванне і адстойванне сваіх правоў наогул. Гэта дзіка.

Момант, калі баяцца не прыйдзецца

Калі па пунктах, пры якіх умовах вы вярнуліся б на Радзіму і працавалі б там, дзе нарадзіліся?

Усё вельмі проста: краіна павінна быць прыдатная для жыцця. У людзей павінны быць нармальныя чалавечыя правы, а не толькі вайсковы абавязак і падаткі. Грамадзяне не павінны баяцца беззаконня, якое ў любы момант можа закрануць кожнага. Так выглядае краіна, з якой не з’язджаюць найлепшыя людзі, і ў ёй ёсць з кім рабіць цікавыя праекты. У мяне вельмі кароткі спіс чаканняў.

Унутры краіны цяпер сітуацыя выглядае жудасна. Што вы б рабілі, калі б былі на нашым месцы, унутры гэтага працэсу?

Я захапляюся кожным журналістам і рэдактарам, які здольны перамагчы страх і працягвае рабіць сваю справу прафесійна. Кожным блогерам, хто захоўвае здольнасць называць рэчы сваімі імёнамі. Гэта цяпер важна і паскарае набліжэнне моманту, калі баяцца ўжо не давядзецца.

Чым больш людзей у грамадстве разумее, што адбываецца, тым больш мірнымі ў выніку будуць перамены. Нават самы дурны з міліцыянтаў не хоча быць злыднем, ісці супраць усяго грамадства. Гэта псіхалагічна складана. Кожнаму хочацца рабіць правую справу, а не тварыць беззаконне.

Таму я так шмат пішу пра Беларусь. Я хачу, каб кожны чалавек, які трапіў пад рэпрэсіі, ці то журналіст, ці то блогер ці проста грамадзянін, трапляў у міжнародныя медыі, а не заставаўся сам-насам з катком сістэмы. Ва ўсіх, хто здзяйсняе злачынствы супраць асобы, будуць праблемы з трапленнем у Еўрасаюз. Любая размова дыпламатаў і палітыкаў з прадстаўнікамі Беларусі будзе пачынацца са спісу людзей, якіх неабходна адпусціць. Грошай для падтрымання рэпрэсіўнай машыны таксама не дадасца.

Дзіўна спрачацца, хто лепш з альтэрнатыўных кандыдатаў

У твітары вы распавядалі пра затрыманні блогераў Беларусі і напісалі такую ​​фразу: «яны сапраўды хочуць перамагчы інтэрнэт аўтазакамі?». Да гэтага часу ва ўладаў Беларусі гэта атрымлівалася, чаму зараз не атрымаецца?

10−15 гадоў таму інтэрнэт быў недастаткова распаўсюджаны, каб перамагчы агітпроп, разбурыць манаполію на інфармацыю, устаноўленую ўладамі. Зараз Віктар Бабарыка, Сяргей Ціханоўскі і Валерый Цапкала атрымалі такую ​​папулярнасць без адзінага добрага слова ад ТБ ці хаця б хвіліннага выступу там.

Самым даверлівым тэлебачанне яшчэ забівае ў галаву прапагандысцкія догмы пра «стабільнасць», але агулам беларускае грамадства ўжо жыве ў XXI стагоддзі. А ўлады са свайго роднага XX скочваюцца кудысьці ў сярэднявечча.

Вы казалі, што ў Беларусі з’яўляецца актыўнасць, якая пасля выбараў нікуды не знікне. Чаму вы так лічыце? У нас ёсць вопыт 2006 і 2010 гадоў, калі ўсе хутка сышло.

Тады, пры моцным дэфіцыце альтэрнатыўных крыніц інфармацыі, прапаганда гіпнатызавала людзей магутней. З салідарнасцю ў беларусаў было зусім слаба — у нас было моцна фрагментаванае грамадства з базавым прынцыпам «мая хата з краю», а цяпер гэта пачало змяняцца.

У чэрвені ў цэнтры Гродна пачалі з’яўляцца такія ўлёткі
Надпіс на дарозе ў Гродне
Расцяжка на мосце ў Гродне з’явілася 22 чэрвеня. Яна правісела каля дзвюх гадзін

Адчуванне тупіку эканомікі мадэлі «савок/дзяржплан» не было ў людзей такім ясным і згладжвалася датацыямі з Расіі. Рэпрэсіі - дарагое задавальненне, без грошай душыць уласных суграмадзян ніхто не будзе. Ухіляючыся ад нармальных выбараў, Лукашэнка можа толькі крыху адцягнуць непазбежнае, але зваротны адлік ужо пайшоў, і большасць гэта разумее.

Як вы ацэньваеце шанцы альтэрнатыўных кандыдатаў?

Калі б выбары былі сапраўднымі, з магчымасцямі агітацыі і сумленным падлікам, то быў бы цікавы другі тур з кім-небудзь з гэтых траіх. Ну, а на звычайных ярмошынскіх «выбарах» Лукашэнку намалююць, я думаю, адсоткаў 75. У гонар 75-годдзя перамогі.

Хто найбольш сімпатычны асабіста вам з кандыдатаў на сёлетніх выбарах у Беларусі? Чаму менавіта ён?

Ні адзін з трох асноўных, — Ціханоўскі, Бабарыка, Цапкала, — не здаецца мне ідэальным кандыдатам. Але з любым з траіх можна пачаць перамены. Спрачацца цяпер, хто з траіх лепш, вельмі дзіўна. Нармальных выбараў пакуль няма, кандыдатаў не дапускаюць або саджаюць па турмах.

Ці паедзеце вы ў Беларусь на выбары?

Пакуль я прыязджаю без аглядкі на прызначаныя даты, калі мне зручна. Галасаваў я наогул толькі аднойчы, у год свайго 18-годдзя, на рэферэндуме ў 1996-м. З тых часоў выбары ігнараваў з-за іх адсутнасці. Я рана зразумеў, што трэба з’язджаць, каб пабудаваць тое, што я хацеў пабудаваць. Але калі нармальныя выбары атрымаецца вярнуць — ігнараваць іх я, вядома, перастану.

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024