Людзі і справы

Сустракаюць на вакзалах, шукаюць жыллё, дапамагаюць з мовай. Як беларускія валанцёры дапамагаюць украінскім уцекачам у Польшчы

Беларусы Польшчы дапамагаюць украінцам з першых дзён вайны: нехта дзяжурыць на вакзалах, хтосьці дапамагае з пошукам жылля, а хтосьці вырашае транспартныя пытанні. Тое, што ў валанцёраў можа быць пашпарт краіны-агрэсара, да канфліктаў не прыводзіць. Hrodna.life пагутарыў з гродзенцамі, якія зараз жывуць у Польшчы, пра іх дапамогу ўцекачам, ролі ўрада і самакіравання, а таксама пра тое, чаму ўкраінцы не хочуць ехаць у невялікія гарады.

«У маленькай двухпакаёвай кватэрцы нас было восем чалавек»

За першы тыдзень з пачатку вайны ў адміністратара канала «Беларусы Варшавы» Яўгена Жураўскага начавала шэсць чалавек з Украіны. Спачатку гэта былі чатыры чалавекі, двое з якіх — яго знаёмыя з Беларусі. Яны былі вымушаны з’ехаць ва Украіну ў 2021 годзе.

«Яны ў першы ж дзень прачнуліся з-за бамбёжкі, сабралі рэчы і пачалі ўцякаць. У нас яны заставаліся тры дні, потым паехалі да сваякоў у Нямеччыну», — распавёў Яўген.

Потым двое ўкраінцаў прыйшлі на працу да суседа Яўгена. «Хутчэй за ўсё, яны ўбачылі вялікі ўкраінскі сцяг, які вісеў ва ўстанове, і прыйшлі туды». Пасля закрыцця наведвальнікаў папрасілі выйсці і хлопец заўважыў, што хлопцы не ведаюць, куды ісці. Маладыя людзі аказаліся украінцамі, якія працавалі ў Францыі. Хлопцы вырашылі ехаць дадому, каб «ваяваць з рускімі агрэсарамі».

«Вось так у маленькай двухпакаёвай кватэрцы нас было восем чалавек. Не вельмі зручна, але нічога страшнага. Мы і далей гатовыя прымаць уцекачоў, пакуль больш да нас ніхто не прасіўся», — кажа беларус.

«Насіліся як куры з адрэзанымі галовамі»

У Гданьску ўцекачам дапамагае знайсці жыллё гродзенка Надзея Маляўка.

«Спачатку быў хаос. Ніхто не разумеў, што рабіць. Валанцёры насіліся як куры з адрэзанымі галовамі і спрабавалі чымсьці дапамагчы. Потым арганізавалі групу каардынатараў, якія адказваюць за рассяленне, псіхалагічную дапамогу, транспарт, медыцынскую дапамогу, збор рэчаў і каардынацыю саміх валанцёраў», — распавяла Надзея.

Гдыня. Інфармацыйны пункт для ўкраінцаў. Фота: Przemysław Kozłowski/Gdynia.pl

Збор рэчаў па Труймясту (агламерацыя з трох злучаных гарадоў - Гданьск, Гдыня, Сопат) арганізаваны на двух складах. Працуюць валанцёры ад «Stowarzyszenie Białorusinów na Pomorzu» («Таварыства беларусаў Памор’я»). Неўзабаве да беларускай дыяспары далучыліся і ўкраінцы.

Арганізаванасць ёсць, але яшчэ шмат хаосу

Спачатку валанцёры прыязджалі на мяжу, каб падвезці ўцекачоў. Ад Гданьска да ўкраінскай мяжы — каля 700 км. Стаялі з таблічкамі «На Гданьск» або «На Сопат». Але людзі не сядалі ў машыны, бо баяліся.

«Ёсць такія, хто нажываюцца на людзях — выстаўляюць ім рахунак. Я з гэтым не сутыкалася, але іншыя распавядалі. У асноўным усе адпраўляюцца ў цэнтр уцекачоў. Зараз даведваюцца па сарафанным радыё, скідаюць інфармацыю і ў Instagram. Нейкая арганізаванасць ёсць, але шмат хаосу», — кажа валанцёрка.

Горад дапамагае знайсці жыллё, а гаспадары кватэр ладзяць «кастынгі»

Падключыліся валанцёры працаваць з гарадскім самакіраваннем. «Мы не можам браць на сябе такую адказнасць і нейкую матэрыяльную дапамогу даваць. А горад можа забяспечыць людзей больш сур’ёзна, — распавяла Надзея. — На нас выходзяць тыя, каму патрэбна дапамога, ці мы выходзім на іх, потым кааперуемся з горадам. Людзей засяляюць на 1−2 дні, у гэтыя дні ёсць магчымасць знайсці кватэры і жыллё на больш працяглы тэрмін. Залежыць ад таго, што людзі плануюць рабіць далей. Горад таксама дапамагае знайсці працу».

Чытайце таксама: Как живут белорусы, оставшиеся в Украине несмотря на войну

Ужо ў сярэдзіне сакавіка жылля ў горадзе катастрафічна не хапала. «Спрабуем шукаць агульнымі намаганнямі. У Гданьску людзі і цэнтры дапамогі ў любым выпадку знаходзяць месца тым, каму няма дзе начаваць. Але людзі ў чарзе могуць праседзець па сем гадзін, пакуль знойдзецца нешта вольнае», — патлумачыла Надзея.

Сартаванне гуманітарнай дапамогі ў Гданьскім універсітэце. Фота: galeria.trojmiasto.pl

Сістэма працуе так: калі людзі звяртаюцца па жыллё, іх размяшчаюць у хостэле, інтэрнаце або гасцёўні, дзе ёсць вольныя ад замоваў месцы. Калі хтосьці рэзервуе месца за грошы, то людзей просяць з’ехаць. Яны зноў звяртаюцца ў цэнтр дапамогі і ім зноў шукаюць новае месца.

Валанцёры цэлы дзень абтэлефаноўваюць прапановы жылля. «Гаспадары кватэр ладзяць аўкцыёны, хто больш заплаціць, або „кастынгі“, хто ім мілейшы», — кажа гродзенка.

Вялікія гарады перапоўненыя, а ў маленькія ўцекачы ехаць не хочуць

Цэнтр дапамогі на дадзены момант займаецца экстраным засяленнем. «Калі спачатку ў іх была ідэя дапамагаць у тым ліку і з працай, то зараз усе сілы кінулі на тое, каб людзі не заставаліся на вуліцы», — кажа Надзея Маляўка.

Уцекачоў заклікаюць прыязджаць у маленькія гарады, бо вялікія перапоўненыя. Але ехаць у правінцыю ўкраінцы не спяшаюцца. Валанцёрка тлумачыць гэта тым, што людзі ўяўляюць сабе маленькія гарады як глыбінку ў Беларусі і Украіне — драўляныя дамы і туалет на вуліцы.

«На самрэч польскія маленькія гарады добра развітыя. Там можна знайсці працу і прыстойнае жыллё. У мяне было пару выпадкаў, калі я знаходзіла жыллё ў невялікім горадзе, прапаноўвала людзям, а яны адмаўляліся, бо хочуць працаваць у вялікім», — распавяла Надзея.

Чытайце таксама: «Каб не страцілі беларускасць». Як працуе «Мова Нанова» за мяжой

«Ёсць перавагі, каб застацца ў невялікім цэнтры: няма наплыву людзей, прасцей знайсці жыллё і атрымаць медыцынскую дапамогу. Кожнаму хопіць ежы, сродкаў гігіены. Дапамогуць з афармленнем неабходных дакументаў ва ўсіх інстанцыях і гэта зойме менш часу. У нас тут няма нацыяналізму і канфліктаў на глебе мовы або рэлігіі», — лічыць гродзенка Ганна Мураўёва. Яна сама жыве ў такім адносна невялікім горадзе — Тарнуве — з насельніцтвам крыху больш за 100 тысяч чалавек. Ад горада да ўкраінскай мяжы — каля 150 км.

Валанцёраць палякі, украінцы, рускія, беларусы — канфліктаў няма

Ганна Мураўёва прыходзіць дзяжурыць на чыгуначны вакзал свайго горада пасля працы. Яны з мужам жывуць і працуюць у Тарнуве паўтара гады. У валанцёры запісаліся адразу, каб дапамагаць усім, хто прыедзе ў Польшчу, напрыклад, без ведання мовы.

«У першыя дні пасля атакі на Украіну пачалі арганізоўваць пункты збору цёплага адзення, коўдраў, ежы, прадметаў гігіены і іншага. Адразу ж быў арганізаваны вялікі цэнтр для прыёму уцекачоў з усім неабходным для іх знаходжання», — кажа дзяўчына.

Ж/д вакзал Тарнува. Фота: Ганна Мураўёва

Важным момантам стала прыцягненне ўкраіна- і рускамоўных жыхароў, каб дапамагаць у перакладзе. Зараз у Тарнуве валанцёраць палякі, мігранты з Украіны, Расіі і Беларусі - канфліктаў не ўзнікае.

Чытайце таксама: Что сделать, чтобы остановить поток ненависти к белорусам

«Вядома, былі асцярогі, што людзі будуць хваравіта рэагаваць на расейскую мову, але яны былі марныя», — распавяла гродзенка. Па словах Ганны, за ўвесь час ніхто з знаёмых не сутыкнуўся з агрэсіяй або нападкамі на глебе таго, што яны беларусы.

Сагрэцца пасля доўгай дарогі і адчуць, што яны не адны

Валанцёры арганізавалі дзяжурствы для дапамогі тым, хто прыбывае ў сам Тарнуў або едзе праз горад транзітам. Выявілася, што ў самім горадзе уцекачы спыняцца не спяшаюцца.

«Бачачы, што большасць людзей едзе праездам, а цягнік стаіць на станцыі ўсяго 5−10 хвілін, валанцёры сталі прыносіць сухпайкі, ваду, тэрмасы з гарбатай проста ў вагон, раздаючы ўсім ахвотным. Сагрэцца пасля доўгай дарогі і адчуць, што яны не засталіся сам-насам са сваёй бядой, што ім дапамогуць і падкажуць, што рабіць далей», — кажа гарадзенка.

На ж/д вакзале Тарнува. Фота: instagram.com/mojtarnow

Яе сяброўка з суседняга Кракава, які ў сем разоў большы за Тарнуў, кажа, што ўцекачоў стала так шмат, што літаральна «па вуліцах цяжка хадзіць». У Тарнуве пакуль не так, але ўкраінскую гаворку чуваць і ў крамах, і на вуліцах, і аўтамабіляў з украінскімі нумарамі стала больш. Мясцовыя прадпрыемствы прадумваюць, як пры неабходнасці ўладкаваць прыезджых на працу.

У Тарнуве думаюць, як уцягнуць украінцаў у культурнае жыццё горада

Вымушаныя эмігранты — гэта людзі розных прафесій. Палякі задумаліся і аб тым, як залучаць іх у культурнае жыццё на новым месцы. Напрыклад, польскія мадэлі і фатографы абвясцілі пра гатоўнасць арганізаваць фотасесіі для сваіх украінскіх калегаў. Культурны фонд «Бема 20» абвясціў, што гатовы бясплатна падаць свае прасторы для выставы-продажу ўкраінскіх мастакоў. Іншым прадстаўнікам сферы культуры бясплатна дапамогуць у арганізацыі іх дзейнасці ў Тарнуве і яго ваколіцах. Прадумваюць варыянты навучання дзяцей уцекачоў у польскіх дзіцячых садках і школах.

Акцыя ў падтрымку Украіны ў Кракаве. Fot. Bogusław Świerzowski / kraków.pl

«Амаль выпадкова» стаў каардынатарам і пачаў дапамагаць з транспартам

«Зіма скончылася, я аднёс усе цёплыя рэчы, сабраў рэчы польскіх сяброў, дзіцячае адзенне, абагравальнік свой. Разумею, што гэта пылінка, але працягваю дапамагаць усякімі спосабамі. Сёння яны ў бядзе, заўтра будзем мы. Усе палітычныя погляды на другім плане, галоўнае зараз дапамагаць», — распавёў Руслан (імя зменена), які з пачатку вайны ва Украіне дапамагае ўцекачам.

Па словах мужчыны, можна прыйсці ў любы фонд у Лодзі - і там дапамогуць. Валанцёрыць, па яго назіраннях, практычны кожны беларус Лодзі. Грамадскія арганізацыі і фонды шукаюць для такой працы каардынатараў. Амаль выпадкова ім стаў і Руслан.

Мітынг супраць вайны ў Лодзі ў адзін з першых дзён вайны. Фота з чата «Беларусы Лодзі»

Спачатку ён дапамог сыну свайго прыяцеля з Украіны. «Я ўзяў ініцыятыву ў свае рукі і каардынаваў яго. Потым да мяне звярнулася яшчэ адна мая сяброўка-ўкраінка, дапамог ёй. Я не ведаю, можа гэта „сарафан“ нейкі, але ўчора да мяне ўжо патэлефанавалі людзі і проста прасілі знайсці транспарт для іх», — распавёў Руслан. Справа ў тым, што пунктаў пропуску на ўкраінска-польскай мяжы шмат, а валанцёры ёсць толькі на самых папулярных. Некаторыя ўцекачы пераходзяць мяжу ў месцах, дзе няма амаль ніякай інфраструктуры — па польскім баку толькі лес і поле. Руслан знайшоў транспарт у мясцовых жыхароў: закінуў просьбу аб дапамозе ў супольнасць — людзі адгукнуліся, прыехалі і забралі мігрантаў.

Легалізацыя украінцаў

Грамадзяне Украіны, якія пакінулі радзіму праз расійскую агрэсію, змогуць легальна знаходзіцца ў Польшчы 18 месяцаў. Потым ўкраінцы, якія прыбылі легальна, змогуць атрымаць часовы від на жыхарства на тры гады.

Працаўладкаванне ў Польшчы

Грамадзянам Украіны гарантуюць доступ да польскага рынку працы і рэгістрацыю ў павятовой (гарадскі або раённай) службе занятасці.

Сацыяльныя выплаты

Мясцовыя самакіраванні атрымаюць бюджэтную падтрымку, неабходную для рэалізацыі любых дадатковых задач у сферы доступу дзяцей і падлеткаў да сістэмы адукацыі або аховы здароўя. Грамадзяне Украіны атрымаюць права на сацыяльныя льготы або субсідыі за знаходжанне дзіцяці ў яслях або дзіцячым садзе.

Аднаразовая матэрыяльная дапамога

Грамадзяне Украіны могуць звярнуцца за аднаразовай грашовай дапамогі ў памеры 300 злотых на чалавека ў сям'і.

Ахова здароўя

Украінцы атрымліваюць доступ да дзяржаўнай сістэмы аховы здароўя на тых жа ўмовах, што і грамадзяне Польшчы. Нацыянальны фонд здароўя будзе аплачваць кожную медыцынскую паслугу для грамадзяніна Украіны ў сістэме аховы здароўя з дзяржаўнага бюджэту.

Адукацыя і выхаванне

Урад вылучыць дадатковыя сродкі з дзяржбюджэту на навучанне студэнтаў з Украіны. Украінскія студэнты, уцекачы ад вайны, змогуць працягнуць навучанне ў польскіх ВНУ.

Палякі, якія падтрымліваюць украінцаў

Палякі, якія прынялі грамадзян Украіны пад свой дах, атрымаюць 40 злотых у дзень на чалавека, г. зн. 1200 злотых у месяц. Падтрымка будзе дзейнічаць на працягу двух месяцаў.

Дзякуючы дапамозе Руслана двое маленькіх дзяцей з маці трапілі ў Польшчу. Сам ён кажа, што не ведае, як гэта атрымалася. Ноччу ў Вінніцы (Украіна) па тэлефоне знаходзіў транспарт, каб яны праехалі хоць бы 5−10 км. Так за суткі людзі дабраліся да мяжы. «Гэта быў унутраны парыў, які мяне рухаў», — патлумачыў мужчына.

Ён запэўнівае, што ён толькі «пылінка» сярод людзей, якія дапамагаюць. «Вельмі многія беларусы дапамагаюць. Заможныя людзі грошы пераводзяць, у некаторых і з камунікацыяй лепей, і машыны свае ёсць. Хутчэй і больш робяць», — лічыць беларус.

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024