Кракаўскі ламбард выставіў на продаж, як яны сцвярджаюць, “легендарны, культавы, адрэстаўраваны” веласіпед з гродзенскай фабрыкі “Niemen”. Такія ровары рабілі ў Гродне ў 1930-х. У Беларусі захаваліся адзінкі. Прадавец хоча атрымаць за яго 7900 злотых – гэта амаль 5000 рублёў або 1650 еўра. Пра гэта піша блог пра гісторыю Hrodna 11:27.
Веласіпед прадаецца з вясны 2022 года. Тады за яго хацелі 10 000 злотых, але пакупнікоў не знайшлося. Чаму?
Магчыма, справа ў тым, што прадаецца зусім не “Niemen”.
“Перад намі адназначна ровар 1930-х гадоў, а вось далей трэба разбірацца з рулеткай, дэталёва вывучаць элементы і зварачныя швы. Справа ў тым, што ўсе ровары таго часу падобныя як дзве кроплі вады і агулам адрозніваюцца толькі шыльдзікамі, – патлумачыў калекцыянер і рэстаўратар веласіпедаў Андрэй Камоска ў размове з Autogrodno.by. – Ровар у аб’яве ў такім прадажным выглядзе гэта “зборная салянка”. Выгляд і профіль дэталяў адпавядаюць 1920-40-м гадам, аднак афарбоўка нізкаякасная, відавочныя спешныя недаробкі крылаў, такая ж спешная спроба ўкамплектаваць і абвесіць раму тым, што ёсць”.
Андрэй Камоска калекцыянуе рэтраровары з 2015 года. У яго калекцыі – 30 экземпляраў старых беларускіх веласіпедаў. Пабачыць яе можна на выставе ў Міры. Таксама ён паказваў частку сваёй калекцыі ў Гродне.
Ровар відавочна даўкамплектоўвалі тым, што было даступна і больш-менш адпавядала эпосе. Напрыклад, выкарыстана сядзенне вытворчасці Чэхаславакіі.
Праблема з вызначэннем арыгінальнасці ровара таксама ў тым, што дагэтуль няма відавочнага эталона. Дэтальна вывучанага веласіпеда “Niemen” і дакументальных пацвярджэнняў канструкцыі няма.
Андрэй Камоска лічыць, што цана ў 1600-1700 еўра адэкватная для арыгінальнага ровара “Niemen”, але не верыць, што прадаецца менавіта ён. Калі гэта проста стары ровар, то адэкватная цана – каля 370 еўра. Пры гэтым прадавец не абавязкова спрабуе кагосьці падмануць – ён можа шчыра верыць, што перад ім арыгінал.
У ровара з кракаўскага ламбарда ёсць свая легенда. Паводле прадаўцоў, веласіпед у час Другой сусветнай вайны захапілі немцы і ён мог быць на ўзбраенні 203-й дывізіі пяхоты ў роце связі. Дывізію разбілі ў 1945 годза пад Варшавай. Там і застаўся ровар, а праз 74 гады, у 2019-м, яго выкупіў папярэдні ўласнік каб адрэстаўраваць. Пра “нямецкасць” мог сведчыць таксама раней прымантаваны багажнік ад нямецкага веласіпеда «Torpenfahrad».
Чытайце таксама: «Старавольскія злавілі момант». Як у Гродне рабілі ровары і матацыклы «Нёман»
Колькі ровараў “Niemen” ёсць у Беларусі
Усяго фабрыка ровараў і матацыклаў Старавольскіх “Niemen” выпускала 12 мадэляў ровараў, дзве мадэлі мапедаў і тры мадэлі матацыклаў. Экземпляраў захавалася вельмі мала.
У самога Андрэя Камоскі шэсць “Нёманаў”, тры з якіх ён цалкам аднавіў. У Гродне ёсць тры “Нёманы”: у вядомых раварыстаў Юліі Каляды і Міхала Нарынкевіча, а таксама ў яшчэ аднаго неназванага мужчыны. У прыватных калекцыях ёсць яшчэ тры ровары. Агулам у краіне – 12, пра якія вядому Камоску.
Вядома, што нямала экзэмпляраў у мінулыя гады прадалі і вывезлі ў Польшчу. Найбліжэйшы да Гродна вядомы – жаночы варыянт мапеда “Niemen”, якія захоўваецца ў прыватным музеі тэхнікі ў Беластоку.
Хто і дзе рабіў ровары “Niemen”?
У 1894 годзе бацька і сын Нохум і Лазар Старавольскія з заможнай яўрэйскай сям’і заснавалі ў Гродне невялікую слесарскую майстэрню на сучаснай вуліцы Маладзёжнай. У сярэдзіне 1920-х гадоў пры заводзе ўжо працавала крама Старавольскіх, дзе прадавалі ровары нямецкай фірмы «Durkopp» і іншых марак, швейныя машынкі «Pfaff», «Omega» і іншыя.
Неўзабаве фірма пачаліся вырабяць свае ровары. Гродзенскія ровары міжваеннага перыяду па сваёй канструкцыі былі якаснымі копіямі найлепшых нямецкіх мадэляў, такіх як «Durkopp», але з некаторымі адрозненнямі.
У сярэдзіне 1930-х гадоў на прадпрыемстве працавала каля 100 чалавек. Гродзенскія ровары карысталіся папулярнасцю не толькі ў Гродне, але і на тэрыторыі Заходняй Беларусі, сярод паштальёнаў і вайскоўцаў. У апошнія гады перад Другой сусветнай фабрыка пачала выпускаць мапеды і матацыклы.
