Як прытрымлівацца веганства і zero waste у Беларусі: вопыт валанцёркі з Германіі

У Аляксандры Іллюкевіч беларускія карані, але вырасла яна ў Германіі. Нядаўна яна на год прыязджала ў Гродна: вывучыць беларускую мову і пазнаёміцца ​​з радзімай. Аказалася, жыць звыклым жыццём тут складана. Прыйшлося лаяцца з касіркамі, якія намагаюцца пакласці кожны банан у асобны пластыкавы пакет. Затое прыемным адкрыццём стала… беларуская туалетная папера.

Біяграфія ў Аляксандры цікавая. Нарадзілася яна ў Мінску, калі там вучыліся бацькі. Бацька — беларус са Слуцка. Мама нарадзілася ў Казахстане, вырасла ва Узбекістане. Бабуля па маме — немка, якая нарадзілася і вырасла ва Украіне. Дзядуля — татарын.

Аляксандра ў Слуцку
У 1999 годзе сям’я пераехала ў Нямеччыну. Гэтага пасля смерці мужа хацела бабуля Аляксандры. Там жылі яе сваякі - карэнныя немцы. Так сям’я Іллюкевіч — мама, тата і Аляксандра з братам — апынуліся ў Нямеччыне. Вырасла яна на поўначы Баварыі ў горадзе Бамберг. Вучылася ў Ене, які раней быў у ГДР.

— У Гродна вырашыла прыехаць, таму што шмат падарожнічала і вучыла замежныя мовы. І ўсё неяк думала, што столькі моў, а сваёй роднай — беларускай — не ведаю. Ды і руская благая [Аляксандра надта сціплая, яна цудоўна размаўляе па-руску — аўт.]. Таму цягнула ў Беларусь.

«Я чакала, што горад будзе больш жывы»

Аляксандра шукала працу і натыкнулася на праект «Універсітэт Залатога Веку» ў Гродне. Сюды яна прыехала як валанцёр восенню 2018 года і з’ехала ў пачатку гэтага лета. Выкладала нямецкую і англійскую мовы ў «УЗВ». Першы час вывучала беларускую мову, хадзіла ў «Цэнтр гарадскога жыцця», вяла сшыткі, дзе запісвала словы, вершы, рэкамендацыі беларускамоўных кніг. Потым ездзіла ў Мінск, да беларускіх сваякоў, сяброў. Кажа, Мінск спадабаўся — ёсць шмат усяго, звязанага з эка і веганствам. Гродна таксама спадабаўся, але не ўсе чаканні спраўдзіліся.

Аляксандра на «Мова Нанова Гародня»
— Я чакала, што горад будзе больш жывы. Таму што ўсё ж такі горад вялікі - 350 тысяч чалавек. Калі параўноўваць з горадам, у якім я вучылася ва ўніверы, там 100 тысяч і студэнты больш актыўныя, пастаянна нейкія мерапрыемствы, дзвіжуха. Я прыехала ў канцы кастрычніка: разумею, што зіма, усе залазяць у бярлогі і нічога не адбываецца. А потым ужо да лета, калі мне трэба было ад’язджаць, у канцы чэрвеня, якраз усё пачынаецца. Усе расквітае, усе вылазяць, шпацыруюць, нейкія канцэрты, мерапрыемствы, кірмашы. А ў нас зiмы не такія халодныя, круглы год нешта адбываецца. Можа, трэба было шукаць дзвіжуху, быць самой больш актыўнай, — разважае Аляксандра.

Як стала веганам

На веганства Аляксандра перайшла, калі пераехала ад бацькоў вучыцца ў Ену на сацыёлага. Кажа, у гуманітарных універсітэтах звычайна вучацца людзі, якія так ці інакш звязаны з тэмамі вегетарыянства, веганства, экалогіі - «альтэрнатыўнага ладу жыцця». Яна трапіла ў гэтае асяроддзе і пачала задумвацца пра мяса, яйкі, малако. Спачатку гэта было неўсвядомлена. Было непрыемна гатаваць для сябе мяса — кранаць яго, рэзаць. Аляксандра пачала перастройваць харчаванне і знаходзіць інфармацыю пра склад прадуктаў: ​​у мясе могуць быць антыбіётыкі, у цукерках — шмат шкоднай «хіміі». Так натыкнулася на веганства. Потым стала больш унікаць у экалогію, ва ўмовы ўтрымання жывёл на фермах, і гэта стала важней. А яшчэ яна лічыць, што веганства — добрая штука, каб падтрымліваць здароўе.

— Мне было цікава знаходзіць нейкія новыя прадукты, новыя рэцэпты. Было цікава спрабаваць замяніць яйка бананам, авакада, нутам. Спачатку было цікава выпрабаваць соевае мяса, соевае, аўсянае, міндальнае, рысавае малако, ёгурты, марозіва з соі - як гэта?

Веганскае марожанае
Але потым я стала мінімалісткай. Стала задумвацца: ці праўда мне трэба ўсё, што я купляю? Я ж магу сама сёе-тое зрабіць. Сёе-тое проста мне не трэба купляць. Дапусцім, калі мне захацелася кашу зварыць, можна не на малацэ, а проста на вадзе. І яна будзе таксама смачнай, калі туды дадаць садавіну, разынкі. Люблю гатаваць проста: бульбачка, рыс плюс гародніна, аўсянка, грэчка плюс садавіна. Нічога такога закручанага. Часам хочацца піцу веганскую. Пайшоў у краму — купіў піцу. Пайшоў у краму — купіў ёгурцік, шакаладку на рысавым малацэ з арэшкамі. Але гэта вельмі рэдка.

Аляксандра кажа, што нават у Германіі купляць заменнікі мяса і яек — дорага. А веганскае малако даражэй за звычайнае ў тры разы.
Да таго ж, часта такія прадукты спакаваныя ў пластык, вытворчасць якога Аляксандра не хоча падтрымліваць.

Як выжыць вегану ў Гродне?

— У Нямеччыне веганскія прадукты вельмі лёгка знайсці. У буйных крамах розныя віды малака веганскага, розныя віды тофу, нейкія каўбаскі, сасіскі, сыры. У маленькіх крамах соевае малако і тофу дакладна ёсць. У кавяраньках соевае малако.

Звычайна ў меню усё пазначана адмысловымі значкамі для вегетарыянскай, веганскай ежы — нават пытацца не трэба.

Аляксандра з сяброўкамі пад Гродна
У Гродне ўсюды можна знайсці аўсянае малако, у адной краме ёсць тофу і «нешта тыпу веганскіх ёгурцікаў». Веганскі сыр — толькі ў Мінску. Параўноўваючы веганскія крамы ў Мінску, Вільні і Беластоку, Аляксандра кажа, што ў Мінску выбар так сабе, а ў апошніх двух — як у Германіі.

— У пачатку было вельмі складана, потым сябры падказвалі штосьці для разнастайнасці: блінцы, варэнікі. З месцаў магу параіць «Несцерку». Я мала куды хадзіла з рэстаранаў. У кавярнях усюды было аўсянае малако. Бульба фры ўсюды ёсць. У час посту думала, што будзе прасцей. Часам у крамах былі шыльды «Усё для посту», глядзіш на інгрэдыенты, а там малако… Ну як так? Я крыху расчаравалася, — смяецца Аляксандра. Але кажа, што ўвогуле жыць можна. — Калі ты не прывык харчавацца пастаянна гатовымі прадуктамі як соевае мяса, соевыя каўбасы, соевы сыр, то і ў Гродне будзе нармальна.

Навошта падтрымліваць zero waste

Ад праблемы ўтрымання жывёл Аляксандра перайшла да праблемы мікрапластыку. Аказалася, што мікрапластык усюды — у ежы, у касметыцы, у скрабах, у зубной пасце для адбельвання. Мікрапластык трапляе ў навакольнае асяроддзе, у рыбу, у арганізм чалавека. «І гэта ўсё вельмі напружвае навакольнае асяроддзе і планету. І я не магу проста зачыніць вочы і не бачыць. Не ўсе перапрацоўваецца, не ўсе выкарыстоўваецца паўторна. Незразумела, што адбываецца з пластыкам далей. Таму прасцей наогул не ствараць смецце».

— Мне патрэбны нейкі сэнс у жыцці, — кажа пра прычыны Аляксандра. — А проста зарабляць грошы і мець сям’ю — для мяне гэта не сэнс. Для мяне сэнс — гэта зрабіць нешта карыснае для свету, для людзей. Прырода акружае ўсіх нас і яна заўсёды ёсць, яна заўсёды будзе. Таму трэба за ёй сачыць, дапамагаць, наколькі магчыма — паменшыць шкоду.


Гульня: Сартуем смецце з аленем Лявонам


Аляксандра кажа, што не выкарыстоўваць пластык — не складана. Для пачатку можна адмовіцца ад пластыкавых пакетаў у краме. Яна з сабой пастаянна носіць «экаторбу» з бавоўны. Часам дзве, калі закупка маштабная. Яшчэ можна хадзіць на рынкі замест супермаркетаў - там прасцей знайсці прадукты без пакавання. Можна шукаць аддзелы, дзе крупы, арэхі, сухафрукты прадаюцца на вагу. Калі вам усё-ткі далі пластыкавы пакет, выкарыстоўвайце яго паўторна.

Аляксандра выкарыстоўвае пры закупцы баваўняныя мяшочкі. Замест пластыка бярэ металічныя ці драўляныя ёмістасці. Бярэ шкляныя банкі замест бляшаных — іх хоць бы можна выкарыстоўваць паўторна. Нават у студэнцтве яна гатовая была пераплаціць за прадукт без пластыкавай ўпакоўкі.

— Проста стараюся не купляць імпульсіўна. А чым больш робіш сам, тым больш можаш зразумець, што ўтрымлівае гэты прадукт,
і тым менш смецця. Задумваюся, шукаю варыянты: зрабіць гэта самой альбо проста пачакаць пяць хвілін і жаданне знікне. Трэба задумвацца, закупляцца па спісе, каб нічога лішняга ў пластыку не купіць. Гэта толькі гучыць так складана. Проста гэта справа звычкі.

Як падтрымліваць прынцыпы zero waste у Гродне

— У Гродне прытрымлівацца прынцыпаў zero waste мне было спачатку вельмі складана. Шмат размоў на касах тыпу: «Пакеты ж бясплатныя, можаце ўзяць некалькі, усё ўпакаваць». Сто разоў я выцягвала сваю садавіну з пакуначкаў, таму што яны ўсё ўпакоўвалі. У Нямеччыне, калі ў цябе дзесяць апельсінаў асобна ляжаць на стужцы, ніхто не будзе пакаваць, пытацца, ці патрэбны пакецік. Не ведаю, можа ў Беларусі гэта лічаць добрым сэрвісам. Мне было вельмі нязвыкла спачатку. Хоць, здаецца, дробязь нейкая.

Аляксандра не знайшла ў Гродне месцаў, дзе можна купіць крупы без пакавання, таму ў асноўным ела бульбу — яе можна было купіць без пластыка. Арэхі, сухафрукты, гародніну, садавіну таксама можна было купіць без пакавання. «Галоўнае — на касе надоўга не адварочвацца і калі што, спыніць касірку ў спробе спакаваць усё ў пластыкавыя пакеты».


Яблыкоўка ці цытрынаўка? Паспрабуй торбачкі ад Hrodna.life і прапануй, як іх назваць


Затое прыемным адкрыццём стала… туалетная папера. Справа ў тым, што ў Нямеччыне яна прадаецца па некалькі штук у пластыкавым пакеце. А ў Беларусі можна купіць паштучна.

— Я ў захапленні ад гэтай паперы туалетнай. І што яна яшчэ перапрацаваная, — смяецца Аляксандра. — А чаму не? Гэта туалетная папера, яе ніхто не павінен бачыць. Навошта ёй быць белай і навошта яе пакаваць у пластык?

Пра этычныя маркі абутку і адзення ў Беларусі Аляксандра не можа сказаць — не купляла. Касметыкай не карыстаецца. Зубную пасту, мыла, шампунь веганскі можна знайсці ў эка-крамах без пластыкавай eпакоўкі. А наогул, Аляксандра любіць рабіць сухі шампунь, дэзадарант і іншыя штукі сама — з какосавага алею, мукі, крухмалу, соды, араматычных алеяў. Праўда, какосавы алей у Беларусі жудасна дарагі. Рэцэптаў шмат, але ў кожнага свой арганізм, таму «свой» рэцэпт лепш шукаць эксперыментальна.

— Калі хочаш жыць без пластыка, трэба быць адкрытым да ўсяго, да эксперыментаў, да пакутаў, — смяецца Аляксандра. — Таму што часам будуць нязручныя сітуацыі, і цябе будзе сумленне мучыць. І будуць нязручныя размовы. Але наогул, гэта вельмі цікава і карысна — для сябе, для навакольнага асяроддзя. Па-мойму.

«У Беларусі іншыя праблемы»

Zero waste — гэта яшчэ і адмова ад аўтамабіляў на карысць, напрыклад, ровараў. Аляксандра пачатку катацца на ровары ў сакавіку і першае, пра што яна падумала — а як людзям з інваліднасцю, якія ездзяць на калясках?

— Бардзюры высокія, дзіркі, ямы. Усюды нейкія перашкоды. Спачатку не хацелася выходзіць з роварам. Але я гэта ўсё роўна рабіла,
таму што гэта мой самы любімы транспарт. У Нямеччыне без ровара як без ног. Вядома, у Германіі прывык, што едзеш у нейкі лес, і ўсё пазначана — дарогі, павароты. Ты не заблукаеш. Не ведаю, як у Беларусі, але ў Гродне часта едзеш кудысьці, сканчаецца і пешаходная дарога, і веласіпедная. І я не разумела: ехаць проста па дарозе з машынамі, альбо можна гэта аб’ехаць, як сябе паводзіць? Для мяне гэта было непрыемна. І нязвыкла, што калі пераходзіш святлафор, трэба злазіць. Таму што ў нас звычайна на святлафорах веласіпедныя дарожкі, і ты не павінен злазіць, ты проста едзеш. Часам ёсць на слупах такія ручкі, дзе можна не злазіць, трымацца і на зялёны зноў ехаць. На мяне лаяліся, мацюкаліся, калі я пераязджала на ровары дарогу, калі трэба злазіць. А я проста не ведала.


горадзе Беларусі


Ёсць і месцы, дзе лепей, кажа Аляксандра. Але заняцца бардзюрамі варта ў першую чаргу для калясачнікаў, каб даць ім больш самастойнасці.

Аляксандра кажа, што не знайшла ў Гродне людзей, якія гэтак жа зацікаўлены ў тэме экалогіі. Яна ўдзельнічала ў масавай уборцы смецця. У Нямеччыне ў такіх акцыях нават у меншых гарадах удзельнічае нашмат больш людзей.

— Можа, я пачну больш шанаваць тое, што адбываецца па гэтых тэмах у Германіі. Таму што сядзіш тут і здаецца, што ўсё дрэнна. Гэтага няма, гэтага няма, усе бяруць гэтыя пластыкавыя відэльцы… Зацыкліваешся. А потым выбіраешся ў іншую краіну і разумееш, што там усё па-іншаму. І ў Германіі усё не так ужо дрэнна.

І ў Германіі ёсць людзі, якіх гэта [эка-прынцыпы — аўт.] не датычыць. І гэта нармальна — кожны павінен рабіць столькі, наколькі ў яго хапае энергіі. І калі камусьці зусім супер-дрэнна ўвесь час хадзіць і чытаць этыкеткі, можна сфакусавацца на чымсьці адным, не трэба сябе мучыць. Хоць у мяне былі такія перыяды спачатку ў Гродне. Я таксама вельмі мучалася, не разумела, як тут усё працуе. Ну, нібыта мне падабаецца пакутаваць, мне падабаецца такія перашкоды перажываць і знаходзіць выхады. У каго як.

У Беларусі ўзровень жыцця іншы ў людзей, праблемы з іншымі тэмамі. Таму зразумела, што не ва ўсіх ёсць энергія пры закупцы глядзець: пластык, не пластык, веган, не веган, зусім іншае жыццё ў гэтай краіне. Зразумела, што нейкія іншыя тэмы больш важныя. Думаю, да гэтага ўсё прыйдзе, — лічыць Аляксандра.

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024