Максіму 19 гадоў і ён транс-хлопец. Гэта значыць, што нарадзіўся дзяўчынай, але адчувае сябе хлопцам. Ён не любіць сваё «пашпартнае» імя, апранаецца ў цёмныя колеры і аб’ёмныя курткі, сустракаецца з дзяўчынай і рыхтуецца здзейсніць пераход — карэкцыю полу.
У сакавіку ён распавядаў на «Жывой бібліятэцы» ў Гродне, як гэта — быць транс-хлопцам. На інтэрв'ю пагадзіўся, каб дапамагчы каму-небудзь зразумець сябе, як яму калісьці дапамаглі форумы. Максім распавядае, што незнаёмыя людзі ўспрымаюць яго па-рознаму — хтосьці як дзяўчыну, нехта як хлопца. А п’яныя мужчыны не саромеюцца ўдакладніць, «мужык» ён ці «баба».
«Мне не падабаўся мой голас, і я пачаў курыць, каб голас стаў ніжэй»
Трансгендарнасць — несупадзенне гендарнай ідэнтычнасці чалавека з зарэгістраваным пры нараджэнні полам. Трансгендарнасць не з’яўляецца ментальным разладам. Сэксолагі лічаць, што яна ўзнікае на этапе цяжарнасці і з’яўляецца прыроджанай.
— Некамфортна мне стала дзесьці ў 13 гадоў, але я не разумеў, што гэта. Вельмі добра, што ёсць форумы, дзе маюць зносіны людзі, дапамагаюць адзін аднаму, кажуць пра такія рэчы. І па «сімптомах» [усміхаецца] я зразумеў, што гэта мая праблема, — распавядае Максім.
Максім кажа, што і так не любіў фарбавацца, насіць спадніцы, сукенкі, абцасы. «Я насіў маленькія абцасікі ў школу на першае верасня, таму што матуля казала, што гэта вельмі прыгожа», — распавядае ён. А ў падлеткавым узросце дзявочая знешнасць пачала прыносіць боль.
— Я вельмі моцна пачаў ненавідзець сябе. У плане знешнасці. Гляджу ў люстэрка і наогул сябе не люблю. І не магу зразумець: чаму, за што. З’явілася агіда да свайго цела, голасу. І я вельмі моцна пачаў закрывацца ў сабе. Вонкава гэта выяўлялася ў тым, што я проста насіў вельмі закрытую адзежу — байку накінуў, валасы сабраў і пайшоў. Прасцей кажучы, я вельмі моцна запусціў сябе, таму што мне было вельмі некамфортна. Потым я пачаў насіць больш простую вопратку — мужчынскія рэчы. Калі я зразумеў, у чым заключаецца мая праблема, я пачаў паступова састрыгаць валасы — ніжэй плечаў, карэ і ў выніку зрабіў кароткую стрыжку. І мне стаў падабацца мой твар з кароткай стрыжкай. Мне не падабаўся мой голас, і я пачаў курыць, каб голас стаў ніжэй. Знешнія змены пачалі адбывацца, і я пачаў сябе больш-менш добра адчуваць.
Трансгендары да аперацыі носяць сцяжку на грудзі. Максім выкарыстаў для гэтага эластычны бінт. З-за гэтага спачатку балюча нават дыхаць, але дзеля псіхалагічнага камфорту транс-хлопцы ідуць на гэта.
«Адправім цябе ў псіхушку». Як праходзілі першыя прызнанні
— Я родам з маленькага горада — Навагрудка. І акрамя аднакласнікаў, сяброў у мяне наогул не было. Я вельмі добра камунікаваў з адной дзяўчынай — яна была маёй найлепшай сяброўкай. І яна была першым чалавекам, якому я расказаў. Наогул, у мяне да яе з’явілася сімпатыя, і з-за гэтага я захацеў ёй адкрыцца. Я чакаў вельмі дрэннай рэакцыі і баяўся вельмі моцна распавядаць пра гэта людзям. Таму што… гэта страшна.
Але яна мяне зразумела. Спачатку я проста папрасіў яе звяртацца да мяне «Максім», казаць пра мяне ў мужчынскім родзе. Яна гэта з лёгкасцю прыняла. Потым я ёй растлумачыў праблему, патлумачыў, як магу, што гэта такое. І яна мяне зразумела, —
распавядае Максім.
Калі ён прыехаў вучыцца ў Гродна, пазнаёміўся з людзьмі «ў тэме». І тады ж распавёў пра сваю трансгендарнасць айчыму і брату. Маме давялося расказваць некалькі разоў.
— Я распавядаў некалькі разоў, і ўсё з самага пачатку. Першы раз я расплакаўся і не змог ёй нармальна растлумачыць. Яна сказала: ну нічога, пройдзе. Другі раз я спрабаваў расказаць, і яна казала нешта з разраду сваёй мудрасці: у мяне таксама такое было, усё пройдзе, не забівай сабе галаву. Потым я паказваў вельмі шмат артыкулаў пра такіх людзей, і яна пачала да гэтага вельмі агрэсіўна ставіцца. Сказала: гэта хвароба, цябе трэба лячыць, адправім цябе ў псіхушку, і я не ўздымаў больш гэтую тэму з ёй.
Зараз у Максіма ёсць і сябры-хлопцы. «Пры знаёмстве бываюць пацешныя сітуацыі. Нядаўна знаёміўся з хлопцам, мы паціснулі рукі, і ён спытаў, што ў мяне з голасам. Я кажу: яшчэ не зламаўся. Людзі не разумеюць, што наогул адбываецца. Камінг-аўт здзяйсняецца кожны дзень, калі новага чалавека сустракаеш».
«Калі пасля пераходу я зразумею, што гэта была памылка, я не буду шкадаваць»
— Ёсць трансгендарныя людзі, якія ўжо пасля пераходу разумеюць, што зрабілі памылку. Мне ўжо 19 гадоў і за 5 гадоў у мяне былі думкі, я сумняваўся, а раптам гэта не так? Я адчуваў нянавісць, агрэсію да людзей, якія мяне не прымаюць. Я вельмі шмат людзей страціў пасля таго, як расказаў ім. Але, мне здаецца, што цяпер усё так, як павінна быць. У любым выпадку, калі пасля здзяйснення пераходу я разумею, што гэта была памылка, я не буду шкадаваць, што зрабіў пераход.
Як выглядае працэдура змены полу?
Максім называе трансгендарнасць «праблемай», таму што «людзі не могуць жыць так, як ім трэба». Урач-сэксолаг Алег Хімко распавядае, як у Беларусі праходзіць рашэнне. Працэдура карэкцыі полу ўключае некалькі этапаў. Чалавек звяртаецца ў Рэспубліканскі цэнтр сексалогіі з заявай аб змене полу. Праводзяцца сэксалагічныя і псіхалагічныя абследаванні. Пасля заканчэння абследаванняў і псіхатэрапіі збіраецца спецыяльная камісія. У яе ўваходзяць 15 чалавек: вядучыя спецыялісты сістэмы аховы здароўя, прадстаўнікі УМВД, Міністэрства юстыцыі і Міністэрства адукацыі. На пасяджэнні прымаецца рашэнне: дазволіць карэкцыю полу, даабследаваць пацыента або адмовіць.
З рашэннем камісіі чалавек звяртаецца ў ЗАГС, дзе яму замяняюць пасведчанне аб нараджэнні і пашпарт. Потым мяняюць іншыя дакументы: дыплом, правы кіроўцы. Вырашаюцца пытанні з вайсковым абавязкам. Праз паўгода зноў збіраецца камісія. Калі транссэксуал і спецыялісты вырашаюць, што хірургічная і гарманальная карэкцыя полу патрэбныя, пацыент атрымлівае накіраванне. Дапамагаюць бясплатна, таму што транссэксуалізм гэта медыцынскае паказанне для карэкцыі полу.
«Чакаю, калі пачну галіцца»
У Максіма было ў планах пачаць праходзіць лекараў у пачатку лета, але з-за праблем у сям'і яны змяніліся. Максім з натхненнем распавядае, як змяняецца цела пасля пачатку прыёму гармонаў і пачатку пераходу.
— Мяняецца голас, пачынаюць расці валасы на твары, на целе. Чакаю ўжо, калі галіцца пачну. Чакаю, пакуль з’явіцца першы валасок дзесьці тут [паказвае на твар] і буду верашчэць проста. Ад усіх гэтых думак пра тое, як будзе праходзіць пераход, як я буду змяняцца, мне вельмі радасна. Тое, чаго я доўга чакаў, нарэшце наступіць. Потым прыбіраюцца грудзі, фармуюцца палавыя органы.
«Калі я купляў мужчынскую ніжнюю бялізну, я заўсёды казаў, што брату»
— Рысы твару — жаночыя, мне гэта не падабаецца. Фігура жаночая не падабаецца. Ногі не падабаюцца. Я разумею, што біялагічна я дзяўчына, і з-за гэтага мне складана.
Максім распавядае, як цела абмяжоўвае яго: складана мець адносіны на працы, калі ты агрэсіўна рэагуеш на «пашпартнае імя».
Таму што і цяпер Максіма ўспрымаюць як дзяўчыну на вучобе, бацькі, старыя знаёмыя. Складана ў палавым жыцці, калі ненавідзіш сваё цела. Складана займацца спортам, маючы сцяжку на грудзях. Складана «напампавацца», маючы жаночы арганізм.
Складана было перадужаць сябе і навучыцца хадзіць у мужчынскія прыбіральні і распранальні. «Бывае, у крамах кажуць: але ж гэта мужчынская рэч. Я кажу: так, мне патрэбна мужчынская рэч. Калі я купляў мужчынскую ніжнюю бялізну, я заўсёды казаў, што брату, таму што мне было страшна».
Пра каханне і будучыню
Гендэр — не тое ж самае, што сэксуальная арыентацыя. Так што трансгендарам могуць падабацца прадстаўнікі і іншага полу, і свайго. Максім, напрыклад, — натурал.
— Ці складана знайсці трансгендару пару?
— Калі ў цябе такое ідэальнае я***а [твар], не складана, — усміхаючыся, адказвае за Максіма яго сяброўка, якая прыйшла «для маральнай падтрымкі».
— У любым выпадку, чалавек павінен быць чалавекам, які разумее і не трансфобам. У маім вопыце не было, каб людзі, якія даведваліся, што я транс-чалавек, адразу жорстка адвяргалі. Быў такі інтарэс з боку чалавека — што гэта такое, як цікава, растлумач мне, — распавядае Максім.
Пры поўным пераходзе трансгендар становіцца бясплодным. Пра дзяцей Максім пакуль не думаў. Кажа, калі што, ёсць эка або дзіцячыя дамы. Але пры пераходзе набываецца большае.
— Ты любіш сябе?
— Я вельмі моцна імкнуся. Я спрабую зразумець сябе, але вельмі дрэнна атрымліваецца, з-за знешніх фактараў гэтых вось. У мяне бываюць моманты, калі ну я быццам бы прыгожы. А бываюць моманты, калі я пачынаю ненавідзець сябе, і мне дрэнна.
— Як думаеш, пераход дапаможа ў гэтым?
— Я думаю так. Таму што нават з раніцы пасля пераходу я пагляджу на сябе ў люстэрка, каб памыцца, і падумаю «трэба пагаліцца», і гэта вельмі выдатна. Я думаю так, будзе прасцей палюбіць сябе.
