На 79 жыхароў Гродзенскай вобласці завялі крымінальныя справы ў сувязі з пратэстамі пасля выбараў прэзідэнта 2020 года, падлічылі праваабаронцы цэнтра «Вясна». У лістападзе 2020 года дзяржаўныя медыя пісалі пра 200 крымінальных справах, узбуджаных у вобласці пасля 9 жніўня. Рэпарцёрка Hrodna.life прааналізавала асаблівасці крымінальных спраў у Гродзенскай вобласці.
Па якіх артыкулах судзяць удзельнікаў мірных акцый
Удзельнікаў мірных акцый судзяць па 15 крымінальных артыкулах, палічылі праваабаронцы цэнтра «Вясна».
Самыя «папулярныя» артыкулы ў Гродне і вобласці ў сувязі з пратэстамі
— 342 КК «Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўны ўдзел у іх» — 26 абвінавачаных;
— 364 КК «Гвалт альбо пагроза прымянення гвалту ў дачыненні да супрацоўніка органаў унутраных спраў» — 29 абвінавачаных.
Судовыя паседжанні праходзяць па ўсёй вобласці: Гродна, Скідзель, Навагрудак, Бярозаўка, Ліда, Смаргонь, Масты, Ваўкавыск, Слонім.
Судовая шырма
Яшчэ адна прыкмета палітычных спраў у Гродзенскай вобласці - пацярпелыя і сведкі з АМАП кажуць пра пагрозу іх жыццю і здароўю. Просяць прымяніць меры бяспекі, разглядаць справу, не паказваючы іх асоб і не афішуючы персанальныя дадзеныя. Адвакаты адказваюць: абвінавачаныя і іх сваякі ўсё роўна знаёмыя з матэрыяламі справы.
Ужо на першым пасля выбараў судовым пасяджэнні паводле арт. 364 КК пацярпелы на судовым пасяджэнні «ў мэтах бяспекі» знаходзіўся за шырмай і назваўся псеўданімам. Следства прызнала яго пацярпелым пасля таго, як 63-гадовы Юзэф Немера даў яму штурхель нагой у сцягно на акцыі пратэсту 6 верасня.
Таксама пад псеўданімам і за шырмай у судзе выступаюць сведкі з АМАП. Напрыклад, так дапыталі сведак па справе Мікіты Самарына, якога абвінавацілі па тым жа артыкуле.
На адным з пасяджэнняў пацярпелыя давалі паказанні праз прыадчыненыя дзверы за спіной суддзі. Замест адрасу прапіскі яны ўказалі адрасы гродзенскіх актывістаў. «Так прыйшло ў галаву і назваў…», — растлумачыў тады пацярпелы ў судзе.
Пацярпелыя па «справе Ціханоўскага» 8 лютага хадайнічалі аб допыце ў закрытым судовым пасяджэнні ў сувязі з тым, што «справа атрымала грамадскі рэзананс, і ў іх адрас пачалі паступаць пагрозы».
З ростам колькасці палітычных крымінальных спраў у судзе таксама забаранілі фатаграфаваць і здымаць відэа перад паседжаннем. Ва УУС Гродзенскага аблвыканкама паведамляюць, што ізаляцыя асоб, якія ўтрымліваюцца пад вартай, мае на ўвазе выключэнне кантактаў, у тым ліку візуальных. Яшчэ вясной 2020 года з гэтым у карэспандэнтаў Hrodna.life не было праблем.
«Групай асоб па папярэдняй змове»
Калі ў справе ўдзельнічаюць некалькі чалавек, у абвінавачванні паказваюць, што яны дзейнічалі «групай асоб па папярэдняй змове». Напрыклад, паводле версіі дзяржабвінавачання, гродзенцы Дзмітрый Фурманаў, Уладзімір кніга і Яўген Рэзнічэнка яшчэ ў 2019 годзе планавалі правакацыю ў цэнтры Гродна з удзелам Сяргея Ціханоўскага 29 траўня, заявіў пракурор. У той дзень блогера затрымалі, ён знаходзіцца пад вартай ужо дзевяць месяцаў.
Некаторыя акцыі, паводле версіі дзяржаўнага абвінавачання, прывялі да парушэння працы грамадскага транспарту. Напрыклад, з-за вялікай колькасці людзей на вул. Гарнавых 6 верасня аўтобусны парк панёс страты ў памеры 20,10 рублёў, тралейбуснае кіраванне — 51,59 рубля, сказала пракурор у судзе.
Пры гэтым сведкі і абвінавачаныя часам адзначаюць, што транспарт не мог праехаць з-за таго, што сілавікі і ДАІ перакрывалі дарогу.
Сума запытанай кампенсацыі даходзіць да 8000 рублёў
Пацярпелы па «справе Ціханоўскага» міліцыянт Уладзімір Казлоўскі заявіў іск аб кампенсацыі маральнай шкоды да абвінавачанага Разнічэнкі - на 8 000 рублёў. «Сярэдні заробак — тысяча рублёў у месяц. На працягу ўсяго часу пасля таго, што здарылася, а менавіта восем месяцаў, у мой адрас і адрас маёй сям'і паступаюць пагрозы фізічнай расправы. І што нажом зарэжуць, па ўсіх законах шарыяту разбяруцца».
У сярэднім пацярпелыя сілавікі просяць кампенсацыю ў 1000−3000 рублёў. Адзін з пацярпелых патлумачыў суму тым, што дрэнна спаў і пасварыўся з жонкай, другі - што крыкі «Фашысты!» прычынілі яму маральныя пакуты. На некалькіх апошніх пасяджэннях пацярпелыя прасілі кампенсацыю, якая ім прызначаецца, адправіць у дзіцячы дом.
Закрытыя суды
У закрытым судовым пасяджэнні разглядаліся справы аб абразе прэзідэнта (арт. 368 КК). Так судзілі Юрыя Панасюка і Дзмітрыя Чарапко. Таксама так судзілі Вітольда Ашурка, Яўгена Вінчу, Віктара Царыкевіча. У некаторых выпадках суддзі спасылаліся на распаўсюд каранавіруса.
Ст. 114 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь устанаўлівае, што разгляд спраў ва ўсіх судах адкрыты, а слуханне спраў у закрытым судовым пасяджэнні дапускаецца толькі ў выпадках, вызначаных законам, з выкананнем усіх правілаў судаводства. Ч. 1 арт. 2.14 ПВКаАП, арт. 17 ДПК, ст. 23 КПК раскрывае дадзеную норму Канстытуцыі і ўстанаўлівае дакладны пералік падстаў для правядзення справы ў закрытым рэжыме.
У абвінавачаных — аперацыі і траўмы, у пацярпелых — сінякі
Мікіта Самарын. Пасля затрымання 5 кастрычніка Мікіту Самарына кінулі ў мікрааўтобус у кайданках, зацягнутых на запясце — у яго засталіся шнары ад рэзаных ран. Прама ў аўтобусе Самарыну абрэзалі доўгія валасы — нажом.
Аляксей Лапа. Пасля сустрэчы з АМАПам абвінавачанаму паводле арт.364 КК Аляксею Лапе рабілі аперацыю на нос і сківіцу ў кайданках.
Ігару Лазавіку з чэрапна-мазгавой траўмай перад шпіталізацыяй далі падпісаць пратакол аб адміністрацыйным правапарушэнні.
Сяргей Рымша. «Як ад’ехалі з Савецкай, мяне калашмацілі, разбілі ўсё, левае вуха да гэтага часу тагавата чуе <…> Як мяшок, як баксёрская груша», — казаў аб сваім затрыманні Сяргей Рымша. «Высокі суд! Я да гэтага часу, як і многія прысутныя, знаходжуся ў здзіўленні, і нават трохі шакаваны, тым, што я ўсё яшчэ застаюся ў ролі абвінавачанага, а не пацярпелага ў выніку фізічных дзеянняў супрацоўнікаў АМАП», — сказаў ён у сваім апошнім слове.
Юзэф Нямера. «Калі б вы не ўцяклі, то мы б цяпер не размаўлялі», — перадаў словы сілавікоў на судзе Юзэф Нямера, якога затрымалі праз месяц пасля акцыі.
Сяргею Рымшы, Аляксею Лапе і многім гродзенцам у адказе на заяву з Следчага камітэта паведамілі, што ў распачынанні крымінальнай справы адмоўлена. Пры гэтым у пацярпелых, як правіла, сінякі і сінякі.
Судзяць «двойчы»
Нягледзячы на абвінавачванне па крымінальным артыкуле, некаторых гродзенцаў за тыя ж падзеі асудзілі па адміністрацыйных артыкулах. Часцей за ўсё гэта 23.34 КаАП (Парушэнне парадку арганізацыі або правядзення масавых мерапрыемстваў) і 17.1 КаАП (Дробнае хуліганства). Па беларускаму заканадаўству гэта забаронена.
Занадта мяккія прысуды
— Сумесна з праваахоўнымі органамі цяпер прымаюцца самыя рашучыя меры да таго, каб спыняць любыя спробы радыкальных дзеянняў з боку грамадзян. <…> Хачу адразу сказаць, што дзяржаўныя абвінаваўцы па гэтых і іншых справах, звязаных з парушэннем грамадскага парадку, арыентаваныя на падтрыманне дзяржаўнага абвінавачвання ў частцы таго, каб прасіць суды прызначаць максімальныя меры пакарання, — казаў раней генеральны пракурор Андрэй Швед.
Дзяржабвінаваўцы ў Гродне так і паступаюць: яны палічылі занадта мяккімі прысуды па справах Юзэфа Нямеры, Мікіты Самарына і Дзмітрыя Зімніцкага.
Некаторых абвінавачаных узялі пад варту з моманту затрымання, некаторых — пасля абвяшчэння прысуду ў зале суда. Некаторыя абвінавачаныя пакінулі краіну, не чакаючы судовага разгляду.
