Першая чарга рэканструкцыі Старога замка ў Гродне амаль завершаная. Цягам траўня мусяць дарабіць апошнія дробязі, а летам абяцаюць адкрыць частку экспазіцыі. Дырэктар гісторыка-археалагічнага музея Юрый Кітурка расказаў, якія асноўныя праблемы ў час першай чаргі сталі прычынамі памылак у час рэканструкцыі.
1. Недастатковасць вывучэння
Галоўнай праблемай першай чаргі рэканструкцыі Кітурка назваў недастатковую вывучанасць аб’екта. Тое, што падавалася дастатковым і зразумелым у 1930-я гады [калі складаўся першы праект рэканструкцыі Старога замка], ужо ў 1980-я гады было замала. Тое, што было зроблена ў 80−90-я гады [калі над праектам рэканструкцыі, якім карыстаюцца цяпер, працаваў Уладзімір Бачкоў], таксама на сённяшні дзень выглядае недастатковым, адзначыў дырэктар Гродзенскага гісторыка-археалагічнага музея Юрый Кітурка 29 красавіка на канферэнцыі, прысвечанай замку.
«Гэтая недастатковасць вядзе да таго, што з’яўляюцца памылкі ў інтарпрэтацыях вынікаў даследавання. Як наступствы гэтых памылак — спрэчныя праектныя рашэнні», — сказаў Кітурка.
2. Часавыя межы для «засваення» грошай
Другая праблема, якую ён адзначыў - абмежаванасць рэсурсаў, і не толькі фінансавых. «Яны [фінансавыя рэсурсы. — Заўв. Hrodna.life] згодна дзяржаўнаму заканадаўству выдзяляюцца, скажам, з вялікім скрыпам, а далей іх павінны выкарыстаць у час, каторы ўстаноўлены». Гэтага часу заўсёды не хапае, і з гэтай праблемай даводзіцца жыць, сказаў дырэктар музея.
Недаацэненай пры гэтым была неабходнасць правядзення фізіка-хімічных даследаванняў, асабліва датычна той часткі матэрыялаў, якія цяпер знаходзяцца ў археалагічных раскопках. Дзякуючы такім аналізам можна зразумець, да якога часу адносіцца тая ці іншая пабудова, і ці варта яе ўзнаўляць у замку на часы Баторыя. У лабараторыі ў Познані (Польшча) можна высветліць узрост знаходак і цэглы з дакладнасцю да 30 гадоў. Адзін такі аналіз каштуе 315 еўра.
3. Спецыялісты — «вольныя мастакі»
У Беларусі таксама не хапае кваліфікаваных спецыялістаў, хоць працы на Старым замку праведзены на больш высокім узроўні, чым у іншых замках Гродзенскай вобласці, мяркуе Кітурка. «Мы часта сутыкаемся з чалавечым фактарам, калі чалавеку даюць дакладнае тэхнічнае заданне таго, што мы хочам атрымаць, а ён як мастак лічыць сябе вольным ад таго, каб прытрымлівацца дакладна тэхнічнага задання».
Глядзіце таксама:
- Фотафакт: На сграфіта над брамай Старога замка ў Гродне мастак цалкам зблытаў подпіс да партрэта
- Экскурсія (вакол) аднаго дома. Купал Старога замка
Пра што гаворка
Паводле гісторыкаў і архітэктараў, асноўныя памылкі і спрэчныя моманты ў першай чарзе рэканструкцыі:
- камяніца каля сярэдняй вежы (вежа з боку Нёмана). Пасля раскопак археолагі схіліліся да высновы, што яе не было ў гэтым месцы, а была невялікая знешняя лесвіца;
- лішнія паверхі на вежы і над уяздной брамай;
- «мерная ізба» ў двары. Гісторыкі мяркуюць, што будынак быў драўляным, а не каменным;
- абарончы барбакан (галерэя) справа ад уяздной брамы. Паводле гісторыкаў, пра яго няма дакладных звестак;
- выгляд купала над уяздной вежай. Купал у праекце Уладзіміра Бачкова быў большым і амаль сферычным. Пасля крытыкі навукоўцаў з’явіўся «кампрамісны» варыянт;
- тэраса з балясінамі над уязной вежай;
- малюнкі ў стылі сграфіта на ўязной вежы. Не захавалася апісання, што там было выяўлена.
Па словах Кітуркі, менавіта для таго, каб праектныя рашэнні былі як мага менш спрэчнымі, і праводзяцца зараз комплексныя даследаванні для праектавання другой чаргі рэканструкцыі. Гэта складанне гістарычнай даведкі, натурныя даследаванні (абмеры, зандажы, стварэнне 3D-мадэлі і падрабязнага плану) і археалагічныя раскопкі ўздоўж фасада палаца.
«Мерная ізба» 
Тэраса над уяздной вежай 
Камяніца каля сярэдняй вежы
Чытайце таксама: Гістарычная даведка абвяргае праект рэканструкцыі Старога замка. Якім (не)быў палац Баторыя?
Пасля завяршэння даследаванняў пачнуць працу над дэтальным праектам другой чаргі. Яго планавалі падрыхтаваць да канца 2021 года.
Калі адкрыюць замак і што там будзе
У траўні 2021 пачалі рыхтаваць экспазіцыі для часткі памяшканняў. «Летам, мы думаем, будзе запушчаны так званы трэці пускавы комплекс першай чаргі Старого замка, каторы будзе ўключаць чатыры экспазіцыі. Чатыры пакоі - алебастравая зала, каралеўская лазня, капліца каралеўская і жыллё чыноўніка будуць у працы», — сказаў Юрый Кітурка. Першую частку замка, да вежы, мусяць адкрыць у чэрвені.
«Больш-менш вядома, што было ў каралеўскай спальні. Можна ўявіць, як выглядала сталовая. У іншых памяшканнях трэба рабіць тэматычныя музейныя экспазіцыі», — расказаў дырэктар музея.
Інтэр'ераў палаца пакуль не будзе, памяшканні, дзе яны размесцяцца, застануцца пустымі. Экспазіцыі для іншых будуць цалкам новыя, з элементамі інтэрактыву. Пад яе адвядуць шэсць залаў, паведамлялі раней. У адкрытай частцы замка пакажуць гісторыю Гродна і замкавай гары ад XII да XVII стагоддзя: новыя археалагічныя знаходкі, гродзенцы ў барацьбе з крыжакамі, заснаванне горада, гісторыя будаўніцтва замка, Гродна часоў Баторыя, расказаў Hrodna.life гісторык, супрацоўнік музея Андрэй Вашкевіч. У музейных пакоях з’явяцца інфакіёскі і 3D-праекцыя замка, пісала раней «Гродзенская праўда».
Адзін з макетаў, якія будуць выстаўленыя ў замку — мініятура замка ў XII стагоддзі, выкананая Ігарам Адасікам. Для таго, каб яго падрыхтаваць, Ігар правёў даследаванні архітэктуры таго часу, выявіў тыповыя памылкі ў макетах старажытнарускіх фартыфікацый. На выраб макета і даследаванні сышло паўгода.
Колькі гэта каштуе
На цяперашні час зроблена менш за 20% агульнага аб’ёму працаў па замку, расказаў Юрый Кітурка. Перад тым, як вылучыць сродкі для рэканструкцыі на год, высветляюць, колькі можна зрабіць у гэты перыяд. Зыходзячы з аб’ёму працаў разлічваюць суму. У 2021 годзе на рэканструкцыю Старога замка ў Гродне мусілі выдаткаваць больш за 5 млн рублёў: 3 млн рублёў з рэспубліканскага бюджэту і блізу 2,5 — з абласнога, паведамляла БелТА са спасылкай на міністра культуры Анатоля Маркевіча.
«Першая чарга рэстаўрацыі з усімі працамі ў поўным аб’ёме будзе каштаваць 28 мільёнаў рублёў. Сюды ўваходзяць навукова-даследчыя і рэстаўрацыйныя працы, якія яшчэ не завяршыліся. У распрацоўцы яшчэ рэстаўрацыя чатырох памяшканняў», — цытаваў кіраўніцу ўпраўлення культуры Гродзенскага аблвыканкама Алену Клімовіч Sputnik.by.
