Спадчына

У пошуках страчанага: Шляхецкі дворык у цэнтры Гродна

Калі закрануць тэму неіснуючых цяпер прыгожых дамоў старога Гродна, то расказаць пра дом на вуліцы Татарскай трэба ў першую чаргу.


Пачнем з таго, што Гродна пачатку ХХ ст. быў горадам кантрастаў. Так як цяпер суседнічаюць стогадовыя камяніцы і сучасныя банкаўскія будынкі са шкла і бетона, так і некалі - каля зусім новых тады дамкоў з жоўтай цэглы стаялі драўляныя шляхецкія асабнякі, якія быццам сышлі са старонак раманаў Генрыка Сянкевіча.

Да пажара 1885 г. увесь цэнтр горада амаль суцэльна быў драўляны. Пасля пажара дамоў, зробленых з гэтага прыгожага, але недаўгавечнага матэрыяла, заставалася няшмат. Такія дамы хаваліся ў глыбіні вуліц, каля ручаёў, над абрывамі.

За тытунёвай фабрыкай на вуліцы Кляшторнай стаяў дом Ромеляў з садам, над Нёманам, дзе цяпер школа-ліцэй № 1, дом палкоўніка Баркоўскага. Аднак самым маляўнічым быў дом на вуліцы Татарскай.

Фота 1915 г. з самалёта. Дом на Татарскай выдзелены карычневым колерам

Упершыню яго заўважыў гісторык Юзаф Ядкоўскі, належным чынам апісаў, замаляваў і нават размясціў малюнак у сваёй манаграфіі «Гродна», надрукаванай у 1922 г.

Малюнак Юзафа Ядкоўскага, 1920 г.

Паводле Ядўкоўскага, гэты вялікі дом быў класічным прыкладам шляхецкай сядзібы XVIII, а магчыма і XVII стагоддзя, і быў равеснікам лямуса ў кляштары брыгітак. Высокі дах, крыты дранкай, атынкаваныя драўляныя сцены і ганак такіх шляхецкіх сядзіб натхнілі міжваенных польскіх архітэктараў да стварэння так званага «дварковага стылю», прыклады якога можна ўбачыць на гродзенскіх вуліцах 17 Верасня, Свярдлова, Мядовай. Сядзіба на Татарскай вуліцы акурат і была адным з класічных правобразаў гэтага стылю.

Месцазнаходжанне дома паказана стрэлкай. Сёння гэта тэрыторыя дзіцячага садка за крамай кветак на вул. Баторыя

У 1920-х гг. гэты будынак сфатаграфаваў вядомы віленскі фатограф Ян Булгак, які, таксама як і Юзаф Ядкоўскі, выдатна адчуваў мясцовы каларыт і добра ведаў гісторыю.

Дом так і не дачакаўся аднаўлення ў міжваенныя гады і згарэў у вогненым смерчы ў ноч на 22 чэрвеня 1941 года. Таксама як і ўсе кварталы вакол Сяннога Рынка. Такіх вось утульных дамоў з прыгожымі дворыкамі ў глыбіні вуліц сучаснаму Гродна хіба не хапае найбольш.

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Каб цябе пярун забіў!» Як неверагодны пярун 90 гадоў таму трымаў у страху Гродзеншчыну

“Каб цябе пярун забіў!” - адзін з найбольш вядомых беларускіх праклёнаў. У 1934 і 1935…

22 красавіка 2025

Гродзенцы адкрылі грыбны сезон. Дзе ў вобласці шукаць смаржкі і іншыя грыбы?

З надыходам цяпла ў заходніх рэгіёнах Беларусі - Гродзенскай і Брэсцкай абласцях - сталі з'яўляцца…

22 красавіка 2025

Аліўкавыя, залатыя і мармуровыя яйкі. Трэнды Tik Tok на Вялікдзень 2025

Змяшаць два знаёмыя спосабы афарбоўкі яек і атрымаць аліўкавы колер, знайсці спосаб з дапамогай хімічнай…

17 красавіка 2025

«Усё жыццё мару, што нехта са сваякоў знойдзецца». Гродзенка расказала, як пасля вайны не змагла з’ехаць у Польшчу і трапіла ў Казахстан

Яніна Міхайлаўна Земба нарадзілася ў Гродне ў 1934 годзе. Падчас нямецкай акупацыі яе маму вывезлі…

10 красавіка 2025

Мільярды еўра — Варшаве, мільёны — Мінску. Параўналі, як Польшча і Беларусь выкарыстоўвалі еўрапейскія гранты

«Еўрасаюз нам не патрэбен!» Гэты наратыў папулярны не толькі ў беларускай прапаганды, але і ў…

9 красавіка 2025

Як з беларускіх зямель даплывалі да Амерыкі 100 год таму: расказвае падкаст «Зямля свабоды»

У пошуках лепшага жыцця тысячы людзей выязджалі з беларускіх зямель больш за сто год таму.…

9 красавіка 2025