Спадчына

Калядны карп і суп з «вушкамі»: як сустракае Раство сям’я польскага консула ў Гродне

Як у Польшчы мяняюцца калядныя традыцыі і чаму цяпер падарункі дораць на тры тыдні пазней? Аб звычках і каштоўнасцях, нацыянальных і сямейных, напярэдадні Вігіліі распавялі Hrodna.life Генеральны консул Польшчы ў Гродне Яраслаў Ксёнжак і яго жонка Альжбета Ксёнжак.

— Да вас ужо прыйшло адчуванне радасці і чаканне цуду?

— Памятаеце песню групы «Czerwone gitary» — «Jest taki dzień» [Ёсць такі дзень]? Адзін дзень у годзе, які пачынаецца «od zmroku» [ад змяркання] і заўсёды застаецца ў душы палякаў, незалежна ад веравызнання. Але ўсё часцей замест духоўных жаданняў у людзей з’яўляюцца жаданні святочныя. Пакупкі, падарункі, елка… і забываемся пра кантэкст. Што Каляды — не толькі сямейнае, але рэлігійнае свята.

Вечар 24 снежня — Куцця (Wigilia) — прынята праводзіць у сямейным коле за калядным сталом. Пад абрус кладуць трохі сена, як напамін пра тое, што «не знайшлося Марыі і Іосіфу месцы ў доме», абавязкова пакідаюць лішні прыбор для нечаканага госця.

Аплатак і сена на стале — традыцыя вігіліі, iStock
— Польская прыказка: «Госць у дом, Бог у дом». Да любога на Куццю можа прыйсці незнаёмы, мінак, той, хто мае патрэбу ў дапамозе. Яшчэ трэба памірыцца, калі з кімсьці пасварыўся.

Грамадства ў краіне занятае дабрачыннасцю: дапамога, акцыі для бедных, хворых, нямоглых, збор ахвяраванняў, агульнанацыянальныя кампаніі па зборы сродкаў, якія ладзяць фонды. У цэнтры Кракава, напрыклад, праходзіць Вігілія для тых, каму няма куды пайсці.

Жывую рыбу ўжо не прадаюць, але традыцыя аказалася мацнейшай

Вячэра пачынаецца з абмену аплаткам (асвячоныя тонкія пласты цеста) і пажаданнямі. На стале 12 посных страў, па ліку апосталаў. На Вігілію прынята спяваць калядкі - песні, прысвечаныя нараджэнню Хрыста.

— Абавязкова павінна быць шмат нішчымнай ежы. Звычайна гэта смажаны карп, селядзец у самых розных відах: з разынкамі, хрэнам, лукам і гэтак далей, чырвоны посны боршч або грыбны суп з «вушкамі», кампот з сухафруктаў, варэнікі з грыбамі, капустай, бігас (тушаная кісла-салодкая капуста) без мяса, куцця — на Падляссі, напрыклад, гэта запаранае збожжа з мёдам і арэхамі, можа быць молаты мак з цукрам і вадой. Вячэра праходзіць без алкаголю.

Цяпер у Польшчы нельга прадаваць жывую рыбу ў крамах, але традыцыя аказалася мацнейшай. Рэцэпт каляднага карпа просты: ачысціць ад лускі, парэзаць буйнымі кавалкамі, нацерці лімонам, соллю і абсмажыць у паніроўцы.

Добра паесці - таксама традыцыя

Апоўначы ў касцёлах пачынаецца святочнае богаслужэнне — Пастэрка. У храм можна прыйсці і на ранішнюю імшу. 25 і 26 снежня сямейныя застоллі працягваюцца, але ўжо з мяснымі стравамі. «Так, паесці гэта таксама традыцыя», — усміхаюцца Яраслаў і Альжбета.

— На Раство стараемся сабрацца разам сям’ёй, хоць бы на некалькі дзён ці гадзін. Прапусцілі толькі 4 гады, калі працавалі ў Сеуле. Традыцыйны посны стол у Карэі 20 гадоў таму накрыць было вельмі складана. Там не прадавалі звычайны хрэн, немагчыма было знайсці мак або карпа. Куплялі нешта падобнае, напрыклад, азёрныя рыбу, а хрэн замянялі васабі. У Маскву і Харкаў запрашалі дзяцей або самі ехалі ў Варшаву.

У гэтым годзе вялікая сям’я збярэцца ў Варшаве. Падрыхтоўка займае шмат часу, але яна таго вартая. «Фарміраванне сямейных традыцый не толькі кампенсацыя за клопаты, а вельмі важны момант», — лічыць Альжбета.

— Зараз становіцца папулярным на святы выехаць кудысьці ў спа, на курорт, на адпачынак. Мы спрабавалі, і разумеем, што гэта эгаістычна. Калі ты не гатуеш на кухні, а муж сышоў за пакупкамі, калі не мыем посуд разам… губляюцца сувязі. Калі ёсць магчымасць сустрэч, зносін, сумесных заняткаў, тады сям’я нармальна функцыянуе.

Чырвоны боршч супраць грыбнага супу

— Палякі дзеляцца на тых, хто есць на Вігілію чырвоны боршч або грыбны суп. Наша сям’я не выключэнне. Звычайна я пытаюся, але ў гэты раз абыйдземся без дэмакратыі: будзе суп з баравікоў.

Традыцыйны калядны боршч, Shutterstock
Два дні, 25 і 26 снежня, працягваюцца застоллі - палякі радуюцца нараджэнню Хрыста. Традыцыйна на стале з’яўляюцца печаныя качка, індычка, гусь.

«Думаю, у нас будзе качка з яблыкамі ці журавінамі. На трэці дзень, напэўна, выйду з традыцыі, зробім карэйскі абед. У мінулым годзе мы былі ў Карэі, я прывезла спецыі і соўсы».

У карэйскай кухні мяса наразаюць вельмі тонкімі пластамі, марынуюць у спецыях некалькі дзён. Гатуецца страва адразу за сталом. Для гэтага патрэбна адмысловая электрычная жароўня або патэльня. Ядуць з рысам, які заварочваюць у лісце салаты. Часта дадаюць кімчхі - квашаную пекінскую капусту запраўленую вострым соўсам з цыбульнага соку, зялёнага лука, імбіра, часныку.

Чаму падарункі цяпер дораць на тры тыдні пазней

— Это очень симпатичный момент ужина. Наши внуки (три и пять лет) уверены, что Святой Николай существует и ждут его. Эта вера глубоко укоренилась, хочется, чтобы сохранилась как можно дольше. Ведь святой Николай символизирует добро, которое они встречают в жизни.

— Раней, яшчэ ў сярэднія вякі, падарункі дарыў Святы Мікалай — 6 снежня на Мікалайкі. Цяпер усё памянялася. Палякі атрымліваюць падарункі ад Святога Мікалая 24 снежня, на Вігілію. Але ў некаторых рэгіёнах да гэтага часу кажуць, што іх прынёс Зорканош або Зорка.

Пад елкай гара скрынак, на кожнай напісана толькі імя. І вядома, большасць падарункаў для дзяцей.

— Гэта вельмі сімпатычны момант вячэры. Нашы ўнукі (тры і пяць гадоў) упэўнены, што Святы Мікалай існуе, і чакаюць яго. Гэтая вера глыбока ўкаранілася, хочацца, каб захавалася як мага даўжэй. Бо святы Мікалай сімвалізуе дабро, якое яны сустракаюць у жыцці.

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024