Пакаленні аднаго прэзідэнта. Сакратар пра немагчымасць знайсці працу, народны гнеў і міграцыю

Аляксандр Лукашэнка кіруе Беларуссю 26 гадоў. З ім выраслі два пакаленні, якія не бачылі іншага прэзідэнта і жылі сваім жыццём, падрастае трэцяе. Карэспандэнты Hrodna.life спыталі 26- і 19-гадовых жыхароў Гродна, якія нарадзіліся ў гады прэзідэнцкіх выбараў, што яны думаюць пра жыццё пры адным прэзідэнце і як гэта паўплывала на іх лёс.

Дыяна Кацюшэнкава нарадзілася ў Гродне ў студзені 2001 года. Па адукацыі - сакратар-рэферэнт, доўга не магла знайсці месца для адпрацоўкі пасля вучобы. Захапляецца тэатрам і не бачыць для сябе іншага шляху, акрамя як з’ехаць за мяжу.

«Мы скрэблі сцены шчоткамі, выдраівалі лісцікі на кветачках»

— Пасля заканчэння каледжа бацькі настойвалі, каб я паступала далей, але я ўсё роўна не хачу вучыцца ў гэтай краіне. Тады мне давядзецца застацца тут на доўгі перыяд, на адпрацоўку, а я і цяпер на ёй, з-за гэтага не магу з’ехаць. З беларускай адукацыяй за мяжой складана кудысьці прабіцца, калі гэта не медыцына.

Гады тры таму мама аддала мяне ў школу пры драматычным тэатры. Я зразумела, што акцёрства — не маё, але выкладчыкі кажуць, што з мяне атрымаўся б нядрэнны рэжысёр. Планую паступаць на рэжысёрскія факультэты ў Маскве ці Пецярбургу. У іншых краінах будзе больш складана — мова не на такім узроўні, але расійскую тэатральную адукацыю ў свеце вельмі шануюць. Падчас вучобы змагу падцягнуць мову і з’ехаць куды заўгодна.

Пры адным кіраўніку ты жывеш i не бачыш перспектыў: альбо ўсё адно і тое ж, альбо становіцца горш. Пры гэтым з самага дзяцінства мне ў галаву ўбівалі, што Лукашэнка — самы шыкоўны прэзідэнт. Галоўны аргумент — мы не ваюем, значыць, усё выдатна. Да гэтага часу мне кажуць: навошта ты лезеш у палітыку, навошта ты нешта вучыш, Лукашэнка добры прэзідэнт, якая табе розніца. А мне вялікая розніца, я жыць хачу. Я маю зносіны з замежнікамі, часам мы размаўляем і на палітычныя тэмы, я ведаю, як у іншых краінах.

Уплыў улады на жыццё я адчула, калі вучылася ў гуманітарным каледжы. Ён моцна звязаны з універсітэтам, дзе многія рашэнні прымае не рэктар, а ўсё ідзе зверху. Часта бывала так, што мы прыходзім у каледж, а там кажуць: «Зараз будзем рабіць так і гэтак. Не ведаем, чаму, нам таксама не падабаецца, але так сказалі». Ніхто нічога не мог зрабіць.

Калі прыязджаў з праверкай намеснік міністра адукацыі, увесь каледж перад гэтым вар’яцеў два тыдні. Мы скрэблі сцены шчоткамі, выдраівалі лісцікі на кветачках. У дзень візіту з каледжа выганялі ўсіх, хто быў не ідэальна апрануты ў форму. Я зразумела, што нашу ўладу проста баяцца, гэта не павага. Было адчуванне, што яны ўбачаць нямытую кветачку, і пазбавяць фінансавання. У нас прэзідэнцкая рэспубліка, і ўсё ідзе ад яго і тых, хто сядзіць наверсе. Гэта немагчыма прасачыць, але ўсё ўзаемазвязана.

У мяне вельмі шырокая спецыяльнасць: магу працаваць і менеджарам, і лагістам, адміністратарам. Калі я шукала месца размеркавання, гэта была катастрофа. Ніхто не хоча браць маладых спецыялістаў. Не толькі з-за адсутнасці вопыту: іх не змогуць звольніць, альбо па артыкуле, альбо трымаць у сябе да самага канца. Шмат каму гэта не выгадна: трэба плаціць падаткі, а раптам яна нічога не будзе рабіць на працы? Каледж дапамагае знайсці месца. У нашу групу прыходзіла шмат запытаў ад дзяржавы, але практычна ўсе былі з глухіх вёсак, куды ніхто не хоча ехаць. Не магла знайсці месца да апошняга, і адчувала, што мяне вось-вось адправяць у ссылку на два гады. Гэта рэальна страшна. Платнага на маёй спецыяльнасці не было. Ва ўсіх былі такія праблемы, усіх высылалі. Палове майго патоку не хапіла месцаў у іх родных гарадах.

«Мару з’ехаць як мага хутчэй»

Не ўпэўненая, што пайду галасаваць на прэзідэнцкіх выбарах 2020 года. Да гэтага часу, натуральна, у выбарах не ўдзельнічала. Але наколькі ведаю ад людзей, якім давяраю, заўсёды было так: пойдзеш — фальсіфікуюць, не пойдзеш — фальсіфікуюць дакладна. Страшна ісці, і страшна не ісці. Дзіўнае пачуццё.

Існуе асцярога, што твой голас апынецца ў пачку, які сыдзе туды, куды трэба ўраду, а не табе. Самае горшае — пачуццё, быццам ты нічога не можаш зрабіць, нічога не можаш змяніць. Ты ўсё жыццё бачыў толькі гэты прыклад: што людзі нічога не могуць вырашаць. Усё жыццё бачыў, што іх галасы ўпісваюцца, і яны праз два тыдні даведваюцца — я, аказваецца, на выбарах быў, а мяне ў краіне не было.

Калі-небудзь улада ўсё роўна зменіцца. Для пачатку трэба з «аграномікі» эканоміку зрабіць. Калі новы кіраўнік будзе не з сям'і Лукашэнкі, калі сітуацыя стане хоць бы нармальнай, а не добрай — я магу вярнуцца. Але ў дзяржаву, якой яна ёсць цяпер — вяртацца катэгарычна не хачу, і мару з’ехаць як мага хутчэй. У Расію пакуль паеду выключна па адукацыю, з якой я магла б пайсці не на ферму. Я хачу развіваць сваё жыццё, даносіць да людзей свае думкі, рабіць, што мне падабаецца. У Беларусі такой магчымасці няма.

«Гнеў будзе страшэнным, а ў гневе можна і лыжкай да смерці забіць»

На перамены я спадзяюся, і баюся. Вельмі баюся 9 жніўня: калі абвесцяць, што Лукашэнка выйграў, а ад фальсіфікацыі нікуды не падзецца, — пачнецца чортава рэвалюцыя, жудасна гэта ўсведамляць. Я хачу, каб стаў прэзідэнтам хоць нехта, акрамя Лукашэнкі, таму што страшна і бязвыйсцева. Баюся, што будуць ваенныя дзеянні. Хвалююся за сваё жыццё, сваіх родных, за працу. Не стане грошай, а на што жыць? Больш за ўсё палохае невядомасць. Тое, што адбываецца цяпер — ужо страшна, а гэта проста мірныя пратэсты. На нямірных усё будзе нашмат горш, людзі возьмуць зброю, гэта непазбежна. Гнеў будзе страшэнным, а ў гневе можна і лыжкай да смерці забіць.

Чытайце таксама:

• Пакаленне аднаго прэзідэнта: Кухар з Гродна пра тое, чаму дакладна пойдзе на выбары
• Пакаленне аднаго прэзідэнта: Настаўнік гісторыі пра тое, чаму не хоча мець дачынення да выбараў