«Памры, але паглядзі спектакль!» Аляксандр Цебянькоў аб прэм’еры «Абяцання на досвітку» ў тэатры лялек

Прэм’ера спектакля «Абяцанне на досвітку», пастаўленага па аднайменным рамане Рамэна Гары, адбылася ў Гродзенскім тэатры лялек у апошні дзень зімы. Анонсы падзеі выклікалі шчырую цікавасць. Яшчэ б — ставіць будзе малады рэжысёр з Піцера з нечаканым псеўданімам — Чакчы Фроснокерс. З Піцера прыехала і мастачка спектакля Улляна Елізарава. У пастаноўцы занятыя выдатныя акцёры тэатра. Увогуле, усё зыходныя дадзеныя недвухсэнсоўна намякалі: памры, але паглядзі спектакль!

Раман пра няпростае жыццё і «сцэнічнае нахабства»

«Абяцанне на досвітку» — раман аўтабіяграфічны і ахоплівае ён даволі вялікі перыяд часу. Тым больш інтрыгуючым было чаканне прэм’еры — як жа ўдасца рэжысёру (і ці ўдасца) перакласці гэта аб’ёмны літаратурны твор на мову тэатра, перадаць сутнасць і атмасферу кнігі.

[irp posts="51 581″ name="Дапаможнік па выхаванні сыноў. Расійскі рэжысёр з дзіўным імем паставіў у Гродне дэбютны спектакль"]

Рамэн Гары — чалавек дзіўнага лёсу, а раман, пра які ідзе гаворка, гэта пранізлівыя ўспаміны аб няпростым жыцці ў вельмі няпросты час, аб самазабыўнай матчынай любові і веры ў сваё дзіця, аб стойкасці, аб цудоўнай мары, якая ажыццявілася незважаючы ні на што.

Як любая вялікая літаратура, раман «Абяцанне на досвітку» не раз экранізаваўся, па ім ставіліся спектаклі і монаспектаклі. Трэба было мець пэўную адвагу, каб узяцца за гэты матэрыял, не баючыся патрапіць у параўнальны шэраг з іншымі. Думаю, што дапамагло рэжысёру добрае «сцэнічнае нахабства». Калі сумненні і былі, іх удалося пераадолець і стварыць нешта сваё. Але, пра ўсё па парадку.

Сваё паветра, гумар, драматызм

Тэатр лялек ужо прывучыў нас да асаблівага стылю. Ён — у актыўным выкарыстанні розных выразных сродкаў, у раўнапраўным існаванні на сцэне лялькі і «жывога» акцёра, у нелінейных расповядах, якія і ствараюць тканку спектакля. Калі сказаць зусім проста, лепшыя спектаклі тэатра лялек — гэта не проста чытка п’есы па ролях і з выразам, але асобны сцэнічны твор, напоўнены сваім паветрам, сваімі сэнсамі і алюзіямі.

Прадстаўлены нам спектакль якраз у духу такой традыцыі. У ім шмат вынаходлівасці, шмат цікавых пераходаў паміж сцэнамі, шмат ігры другога і трэцяга плана, нягледзячы на ​​драматызм твора — шмат гумару і іроніі.

Сцэнаграфія ў спектаклі даволі простая, але дзейсная. Яна дала шанец на розныя трансфармацыі, гульні з прадметамі, святлом, стварэнне нерэальных малюнкаў і нават падарожжы ў часе і прасторы.

Цікава падабрана музыка, універсальна вырашаны касцюмы дзеючых асоб. А ўжо самі дзейсныя асобы вартыя асобнай гутаркі.

Гэта «мама» створана нібы адмыслова для яе

Каторы раз, назіраючы на ​​сцэне Ларысу Мікуліч, адчуваеш праўдзівую асалоду, а часамі - поўнае захапленне! У гэтым спектаклі яна сыграла маму, і гэта мама была нібы спецыяльна створана для яе! Настолькі ярка і пераканаўча быў перададзены характар ​​неардынарнай жанчыны, настолькі яна была жывой, іранічнай, наіўнай і кранальнай ў сваёй любові да сына, гарэзлівай і гераічнай адначасова. А якія тонкія пераходы ад смешнага да сур’ёзнага і наадварот! Нават неяк не хочацца называць гэта ўсё акцёрскай ігрой — нам паказалі таленавітае жыццё на сцэне.

Аляксандр Рацько, які сыграў сына Рому, аказаўся ў пэўным сэнсе ў цені мамы, што, увогуле, і нядзіўна. Магчыма, так было задумана першапачаткова. Сваю лінію «вядомага» ён вытрымаў вельмі далікатна, а ў нейкіх момантах, асабліва ў сцэнах з дзяцінства, быў асабліва пераканаўчы.

«Абставіны месца і часу»

Трыа акцёраў - Аляксандра Літвінёнак, Іван Дабрук і Васіль Прабадзяк, кожны з якіх можа смела прэтэндаваць на галоўную ролю ў любым спектаклі, гэтым разам былі жывымі дэкарацыямі. Яны ігралі «абставіны месца і часу», увасабляючыся ва ўсіх ўскосных персанажаў. То бок, менавіта яны і «стваралі караля», надаўшы спектаклю аб’ём і адметнасць. А ім было дзе разгарнуцца.

Такія спектаклі, як правіла, ствараюцца ў непасрэдным суаўтарстве рэжысёра з акторамі. Працэс гэты цікавы і захапляльны, але, у той самы час, тоіць у сабе розныя небяспекі.

Так, разам з безумоўнымі знаходкамі, некаторыя сцэны з удзелам «абставінаў» (навучанне музыцы, танцам, прыбыццё ў Парыж) не падаліся ўзорам вытанчанага густу і пачуцця гумару. Эпізод з праглынаннем чарвяка, матыля і пацука быў пацешным, але выглядаў злёгку зацягнутым і знарочыстым. Фрагмент з лялечным Гітлерам наогул можна назваць даволі сумнеўным.

Імкненне пазбегнуць абавязковага і часта фармальнага ў такіх выпадках трагізму і пафасу цалкам зразумелае. Але кідацца ў іншы бок — у «цяпер мы зробім вам смешна» — выглядала відавочным пераборам і не адпавядае моманту.

Зрэшты, усе гэтыя «камяні спатыкнення» з лішкам перакрываліся агульным ходам дзеі, самааддачай актораў і створанай атмасферай, што даходзіла часам да пранізлівай вышыні.

У спектаклі, як мне здаецца, атрымалася галоўнае — перадаць пасыл рамана: самае каштоўнае і самае безумоўнае ў жыцці чалавека — гэта матчына любоў. І яшчэ тое, што любоў і бязмежная вера ў дзіця шмат у чым вызначае яго лёс.

Застаецца толькі павіншаваць маладога рэжысёра са шчырым мастацкім выказваннем, а Гродзенскі тэатр лялек — з яшчэ адным яркім, займальным і кранальным спектаклем.

---

Аляксандр Цебянькоў — старшыня Гродзенскага аддзялення Беларускага саюза тэатральных дзеячоў, харэограф Гродзенскага драмтэатра, режысёр, кіраўнік танц-тэатра «Галерэя», ініцыятар многіх арт-праектаў.