Спадчына

Прывід оперы лунае па Гродне. Але ці зможа опера з’явіцца тут насамрэч?

«Ведаеце, пра што я мару? Каб у Гародні з’явілася опера». Так пачала свой расповед пра жыццё ў Гародні напачатку 2023 пісьменніца Ала Петрушкевіч. З яе словаў, у горадзе ёсць усе ўмовы, каб ставіць оперу, але пакуль адзіны даступны варыянт паслухаць яе — праект TheatreHD у кінатэатры «Чырвоная зорка».

«Мо хто думае — такое ўсё ў свеце дзеецца, а яна марыць пра оперу. Няма хіба больш чаго рабіць? А я вось мару», — кажа літаратарка. Пра імавернасць з’яўлення і патрэбнасць ў Гародні сапраўднай оперы для канала «Тётя Ира разрешила» паразважалі пісьменніца і аматарка мастацтва Ала Петрушкевіч і гісторык і паэтка Святлана Куль.

Прывід оперы па-гарадзенску

«У студзені я была ў тэатры на выступе нашай капэлы і ў чарговы раз падумала: ну як жа зрабіць так, каб усё сышлося? — кажа Ала Петрушкевіч. — Каб у нашым тэатры лялек з’явіліся оперныя спектаклі?» Паводле яе словаў, опера — «гэта мара гарадзенкі, мара, якая даўно жыве ўва мне і пакуль ніяк не можа рэалізавацца».

«Ведаеце, ёсць усё. Ёсць шыкоўная капэла і маэстра Борматаў, і яны робяць сваю справу вельмі прафесійна. Ёсць хор, які сам па сабе ўжо з’ява. У многіх артыстаў такія галасы, што яны і самі маглі б саліраваць. Ёсць аркест, ёсць музыкі. Як нідзе ў Беларусі, у нас ёсць нават [гістарычны] тэатр, што калісьці быў оперным».

Гродзенская капэла. Фота: kapella-grodno.by


Ала распавяла, што ёсць нават прапановы, якую оперу першай паставіць у Гародні. Музыку напісала кампазітарка Алена Цярэшчанка, а лібрэта склалала паэтка Святлана Куль.

Опера пра беларускіх Рамэа і Джульету

«Лібрэта оперы напісана па маёй паэме „Ян і Мар’яна“, — пацвердзіла Святлана Куль. — У аснове сюжэта — рэальны гістарычны сюжэт з Малога Мажэйкава, што пад Гродна. Героі гэтага твора — сапраўдныя беларускія Рамэа і Джульета».

Святлана Куль, гісторык і паэтка. Фота з асабістай старонкі ў Facebook

Святлана расказала, што неяк пачула ад кампазітаркі Алены Цярэшчанка, што тая хацела б напісаць оперу на беларускім гістарычным матэрыяле. Паэтка адразу прапанавала ёй «Яна і Мар’яну», а пасля, у супрацы з кампазітаркай, дапрацавала паэму пад умовы оперы.

Па словах Святланы, галоўная тэма твора — няроўнае каханне. Мар’яна там — багатая магнатка, а Ян — бедны шляхціч, што служыць эканомам. Мар’яна пахавала двух мужоў і урэшце страціла апошняга каханка. Яго, па сюжэце, падманулі і забілі, каб не аддаваць пазычаныя некалі грошы.

«Там ёсць і містыка, і фантастыка, і вядзьмарка, і чорная ўдава, і сцэна на могілках, — кажа Святлана. — Але галоўнае, што гэта гісторыя насамрэч адбылася недалёка ад Гродна».

Першым расказаў пра сведчанні тых падзей гісторык Сяргей Данскіх. Святлана Куль знайшла ў архівах некалькі ўдакладняючых дакументаў. Адзінае, што паэтка «прыдумала» па просьбе кампазітаркі - гэта больш аптымістычнае заканчэнне паэмы.

«На справе, гэта трагічная гісторыя, герой у канцы памірае. Гэтага я змяніць не магла, каб не скажаць гісторыі, — тлумачыць паэтка. — Вялікае каханне нашых Рамэа і Джульеты таксама скончылася смерцю. Але ў апошняй сцэне оперы вядзьмарка на могілках кажа Мар’яне, што трэба жыць, бо ў яе народзіцца сын».

Новую оперу нідзе не паказалі

Святлана расказала, што яшчэ ў 2014−2015 годзе Алена Цярэшчанка цалкам скончыла працу над операй — распісала ўсе партыі і аркестроўку. «Яна дала мне паслухаць — цікава спалучаліся фальклорныя і сучасныя матывы».

«Мы тыкаліся з прапановай гэтай оперы у мінскія тэатры, але яе ніхто не ўзяў», — кажа Святлана. Тлумачылі, што пастаноўка гістарычных твораў каштуе дорага праз касцюмы і дэкарацыі.

У Гродне кампазітарка паказвала твор Уладзіміру Борматаву. Але максімум, што мог прапанаваць у той час кіраўнік капэлы — паставіць арыі асобнымі канцэртнымі нумарамі.

Камерны хор Гродзенскай капэлы. Фота: старонка калектыву ў Facebook

«Так яна ляжыць, гэта опера, нідзе не ставілася, — кажа Святлана. — але калі б удалося — гэта была б бомба».

Да слова, у суседзяў оперу і агулам музычны тэатр любяць ды гістарычных сюжэтаў не цураюцца. У Беластоку летась паставілі «Вестсайдскую гісторыю» — сучасны пераказ Рамэа і Джульеты, а ў Вільні на два месяцы наперад распрададзеныя квіткі на балет «Барбара Радзівіл» і оперу «Рамэа і Джульета».

Калі ў Гродне няма оперы…

Культурныя падзеі, на думку Алы Петрушкевіч, дапамагаюць перажываць шэрасць і аднастайнасць штодзённасці. Літаратурныя сустрэчы, выставы, спектаклі ў тэатры лялек — тыя падзеі, што яна стараецца рэгулярна наведваць.

«Недарэчна, калі з-за мяжы папракаюць — „вось, яны там жывуць“. Так, мы жывем. Бо беларусы заўжды ўмелі ўсміхацца, калі хочацца плакаць».

Што да оперы, то калі гродзенцы не могуць схадзіць у оперны тэатр, то найлепшыя оперы свету самі прыходзяць у Гродна.

«Глядзела ў „Чырвонай зорцы“ трансляцыю з Metropolitan Opera. Паказвалі не толькі сам спектакль, але і як акторы збіраюцца, як аркестр настройваецца. А на сцэне — відаць нават міміку, кожны рух і жэст. А зараз іду на „Трубадура“ Вэрдзі ў тэатр Arena di Verona».

Сцэна з оперы «Трубадур» праекта TheatreHD

«Гэта так міла, што хоць нейкае адчуванне культуры маем! Бо калі гэтага няма, то і нас няма».

Чытайце таксама:

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024