Год таму не стала Жанны Заблоцкай — першай у Беларусі няні, якая даглядала малых-сірот у бальніцы Гродна. На заробак гэтай няні мы збіралі ўсім светам. Але потым у Жанны выявілі анкалогію. Яна даведалася пра гэта занадта позна. Лекары не змаглі яе выратаваць. Нягледзячы на боль, які ўзмацняўся, нягледзячы на метастазы, якія ўжо распаўсюдзіліся па ўсім арганізме, Жанна аж да самай смерці працягвала верыць, што зможа выратавацца і вернецца да дзяцей. Гэтую няню чытачы палюбілі асабліва. А калі яе блізкія распавялі нам, як гэтая жанчына жыла і працавала, мы зразумелі, чаму.
Жанна быў незвычайным чалавекам. За сваё жыццё гэтая светлая жанчына сапраўды паспела зрабіць вельмі шмат дабра. Яна клапацілася не толькі пра сірот, але яшчэ карміла бяздомных, выхоўвала сваіх (прыёмных) і чужых дзяцей. Яна жыла дапамогай людзям — тым, каму цяжка. Дзякуючы ёй наш свет стаў крышачку дабрэйшым.
А даведаліся мы пра Жанну зусім выпадкова. У 2016 годзе «Імёнам» патэлефанавалі з Чырвонага Крыжа. Распавялі, што ў пульманалагічным аддзяленні дзіцячай абласной клінічнай бальніцы ў Гродне працуе адзіная ў Беларусі няня, якая даглядае малых, якія непатрэбныя сваім бацькам. І на аплату яе працы грошай практычна не засталося. У суседніх палатах ляжаць дзеці з мамамі, а малыя, у якіх мамы няма, ляжаць адны. Чытачы вырашылі праблему ўсяго за пару тыдняў. У чэрвені 2016-га мы запусцілі першы збор сродкаў на працу Жанны і яе будучай напарніцы. Сабралі столькі грошай, што Чырвоны Крыж змог наняць яшчэ шасцярых нянь.
«Яны ўвесь час адны ў ложках». Як працуе адзіная ў Беларусі бальнічная няня для малянят-сірот
Справа Жанны працягваецца — праект «Няня замест мамы» ўжо ўвайшоў у гісторыю і стаў адным з самых яркіх за два гады працы «Імёнаў». Ужо 18 нянь сёння працуюць у 16 шпіталях Мінска, Гомельскай, Гродзенскай, Брэсцкай і Мінскай абласцей. Сёння ўжо сотні дзяцей-сірот па ўсёй краіне атрымліваюць догляд. Няні даглядаюць іх, пераапранаюць, кормяць, чытаюць кнігі, распавядаюць казкі. А вы па-ранейшаму робіце так, каб няні заўсёды мелі падтрымку. Кожны колькі можа — вы працягваеце адпраўляць свае ахвяраванні праекту.
«У нас будзе 7 нянь!» Як чытачы «Имён» і адзін ІТ-бізнесмен змянілі жыццё 700 малянят-сірот
І калі б толькі Жанна ведала, як шмат стала ў Беларусі нянь і наколькі менш гора ў бальнічных палатах, сёння Жанна была б шчаслівая — яна аддавала ўсю сябе гэтым дзецям да апошніх дзён.
«Яны так мяне чакаюць, уваходжу — падскокваць пачынаюць у ложках, усміхаюцца, пазнаюць! — распавядала нам Жанна ў мінулым годзе. — А як яны любяць, калі іх цалуюць! Проста расцвітаюць усе! Ягорка, ён ужо другі тыдзень у шпіталі, стаў мамай называць…»
Першая сустрэча
Амаль два гады таму я ехала на інтэрв'ю з жанчынай, якая доўгі час была адзінай няняй у гродзенскай бальніцы. Яшчэ здалёк убачыла яе на прыпынку каля дзіцячай бальніцы. Высокая, стройная, маладая, яна стаяла на тратуары, усміхалася і ела марозіва. З уяўленнямі пра жанчыну на пенсіі гэта зусім не асацыявалася. Так адбылося маё знаёмства з Жаннай і з’явіўся артыкул «Они всегда одни в кроватках. Как работает единственная в Беларуси больничная няня для малышей-сирот».
Праз год гісторыя амаль паўтарылася, я сустракалася з сястрой Жанны, Марыяй. Першая гродзенская няня памерла год таму. Анкалогію дыягнаставалі позна.
Сёння, у Дзень сясцёр міласэрнасці, мы ўспамінаем, як жыла Жанна і якім яна была чалавекам. Распавядаюць яе блізкія — сястра Марыя і пляменнік Максім. Матэрыял падрыхтаваны часопісам «Имена» у партнёрстве з сайтам Hrodna.Life.
Нават імя гэта, Жанна, я ёй дала. Чытала тады кніжку пра Жанну Дарк. Вельмі ўразіла мяне гераіня — моцная, містычная, самаахвярная
Марыя:
Маме было 40, калі яна нарадзіла блізнят — Жанну і Янку. Мне ў той час было 14, і я была адзіным дзіцем у сям'і - мой малодшы брацік памёр у сем гадоў. Жылі мы тады ў Новым Двары Шчучынскага раёна. У вёсцы праводзілі святло, хтосьці нядбайна пакінуў правады пад напругай на зямлі, а хлапчук ухапіўся. Бацькі цяжка перажывалі смерць дзіцяці. Асабліва бацька. Ён з вялікай сям'і, у яго чатыры брата і сястры, так што перажываў ён, што я адна буду — без сясцёр і братоў. Так мама і вырашылася нарадзіць яшчэ раз, хоць і не маладая ўжо па вясковых мерках. Радасць была, калі двайняты з’явілася.
Потым яны на маіх руках і раслі. Мама пайшла на працу, калі ім тры месяцы споўнілася — такія ў той час былі парадкі. Я і пялёнкі прала, і даглядала за імі з усімі сваімі сяброўкамі з вёскі. Розніца ў 14 гадоў - добрая, мне цікава было з дзецьмі, дарослай сябе адчувала. Нават у школу ў першы клас я іх павяла замест мамы. «Куды я, старая, пайду» — аргументавала яна, праводзячы іх са мною першага верасня ў першы клас. Я да іх, як да ўласных дзяцей ставілася, асабліва да Жанны. Нават імя гэта, Жанна, я ёй дала. Чытала тады кніжку пра Жанну Дарк. Вельмі ўразіла мяне гераіня — моцная, містычная, самаадданая… Калі Жанна ўжо ў войску служыла, мама пра гэта часта ўспамінала. Маўляў, далі імя ў гонар дзяўчыны, што войска за сабой павяла, вось і Жанна ў салдаты пайшла. Яна і праўда стала, як гэтая Жанна: усё жыццё — служба і служэнне.
Так і атрымалася, што замест хіміка стала Жанна спартсменкай і салдатам. У спорце яна добрыя вынікі паказвала — хутка стала майстрам спорту, амаль увесь Саюз тады аб’ездзіла па спаборніцтвах.
У спорце знайшла яна і сваё каханне. Муж Андрэй таксама быў майстрам спорту, займаўся веславаннем. Потым лекары не дазволілі Жанне працягваць трэніравацца, але ў войску яна засталася. Ужо і выслуга была, і людзі яе ведалі і шанавалі.
Са службы яна і на пенсію пайшла ў 45 гадоў, як усе вайскоўцы.
Сюды, у свой ціхі ўтульны свет, забрала Жанна дзяцей брата, калі той загінуў на пажары. Маці іх памерла яшчэ раней, і дзеці засталіся адны. Пляменнікам, Андрэю і Максіму, было тады 12 і 14 гадоў. Зараз Андрэй працуе ў Васілішках трактарыстам, а Максім — зваршчыкам у Гродне.
Максім:
Яна ўмела не толькі мяккай быць, але і строгай. Зараз разумею, што інакш з двума хлапчукамі-падлеткамі не даш рады. Мы хутка прывыклі да новага дома, уліліся ў сям’ю. Жанна была нам блізкай і раней. Як мама памерла, яна нават у школу да нас на бацькоўскія сходы з бацькам хадзіла, каб ведаць, як там у нас справы. Калі штосьці дрэннае казалі, то потым, бывала, «прылятала» нам ад яе, настаўляла, тлумачыла. Як усе бацькі нас выхоўвала.
Калі дзіцём быў, здавалася, што гэта натуральна, што інакш і быць не можа. Ацаніць па-сапраўднаму змог, калі ўжо дарослым стаў, цяжкасці жыццёвыя зведаў. Удзячны ёй за гэтыя моманты шчасця і любові.
Калі пасля вайны хадзілі па вёсках бяздомныя, бывала, прасіліся пераначаваць, мама заўсёды да нас пускала. І Жанна такая вырасла — усім старалася дапамагчы, як магла
Марыя:
Жанна ўсім, каму кепска, дапамагчы старалася. Калі наша мама пад канец жыцця стала губляць зрок, Жанна забрала яе да сябе ў горад. У мамы была катаракта, а потым яшчэ глаўкома пачалася, позна было аперацыю рабіць. Яшчэ і са слыхам у мамы дрэнна было. Жанна ёю апекавалася, як дзіцём. Калі мама памерла, казала, што «страціла адначасова і маму, і дачушку».
Потым ізноў у размове — ведаеш, сярод бяздомных так шмат добрых людзей, а яны блукаюць, на вуліцах начуюць. Можа, адвезці іх у мамчын дом у вёсцы, усё адно пусты стаіць.
— А як яны там жыць будуць, — пытаюся.
— Агарод пасадзяць, бульбу вырасцяць, трошкі мы дапаможам.
— Ну, добра, — кажу, — давай адвязем.
Так яны там і жылі пару гадоў. Цяпліцу пабудавалі, агарод садзілі. Касцёл ім дапамагаў і Карытас, і Жанна заязджала. Потым у іншай вёсцы працу ім прапанавалі. Тады і з’ехалі. Адзін Юра застаўся, былы фехтавальшчык. У яго хворыя ногі былі, працаваць не мог. Жанна дамовілася, каб яго ў прытулак пры манастыры ў Камянцы ўзялі.
А потым Жанна знайшла аб’яву ў газеце, дзе шукалі няню
А потым Жанна знайшла аб’яву ў газеце, дзе шукалі няню, працаваць з дзецьмі ў бальніцы. Прайшла сумоўе, і яе ўзялі. Гэта было вялікай радасцю для яе. Сваіх дзяцей у сям'і не было, пляменнікі да таго часу ўжо выраслі і жылі асобна. А ў Жанны — столькі яшчэ нерастрачанай любові ў сэрцы! Яна ўсіх гэтых дзяцей, як родных, шкадавала.
Казала, лепш бы мне балела, чым ім — кінутым, нічыйным. Калі б магла, яна б іх усіх да сябе забрала.
Ёй з дзецьмі вельмі падабалася працаваць. Калі я ўжо асобна жыў, мы амаль кожны дзень стэлефаноўваліся. Так Жанна кожны раз пра малянят распавядала. Якія ж яны цікавыя, як на ручкі просяцца, як гуляюць. Мяне распытвала пра жыццё, ці не цяжка працаваць. А пра сябе, пра свае праблемы, казаць не любіла.
Яна вельмі набожная была, малілася кожны дзень. Мне спачатку дзіўна было — навошта так часта. Ну, у нядзелю схадзіць у касцёл — гэта зразумела, а каб кожны дзень?..
Потым адчуў, што яна дзеля нас так рабіла, малілася за ўсіх, за каго сэрца балела — за нас з братам, за мужа, за ўсіх няшчасных людзей. Хацела сваімі малітвамі ўсіх выратаваць.
Калі Жанна мне распавяла аб сваім дыягназе, мне адразу ўсё стала зразумела. Ад усведамлення непазбежнага хуткага канца стала страшна. А яна як быццам не разумела. Як усе спартсмены, загартаваныя і не прывыклыя да хвароб, яна не ўсведамляла, наколькі гэтая хвароба можа быць фатальнай. Вось так — адразу. Можа, быў і раней боль, нейкія сімптомы. Але, ведаючы Жанну, думаю, што яна проста цярпела боль, не звяртаючы ўвагі. Калі выявілі пухліну, метастазы былі ўжо паўсюль.
каб наймаць нянь і ў іншыя гарады вобласці: яшчэ ў бальніцы Навагрудка, Ліды, Слоніма, Ваўкавыска. Сёння дзякуючы падтрымцы нашых чытачоў у чатырох абласцях Беларусі працуе 18 нянь. Фота: Ірына Новік
Апошнія тыдні яна страшна пакутавала ад боляў, нічога ўжо не дапамагала, лекары прапанавалі наркатычнае абязбольванне.
Нават на гэтых наркотыках ёй было вельмі цяжка. Часта боль не давала разагнуцца, апошнія дні Жанна нават гаварыць амаль не магла. Але яна не збіралася паміраць. Калі паставілі дыягназ, яшчэ пару месяцаў не звальнялася з Чырвонага Крыжа, казала, вось папраўлюся — і зноў вярнуся да дзяцей.
У бальніцу неяк прыйшла яе адведаць — а яна радасная такая. Уяўляеш, кажа, да нас манашкі прыходзілі, падарылі ікону Мікалая-цудатворцы. Такая вера была, што Мікалай дапаможа, што невыпадкова гэты абраз з’явіўся.
Мы з ёй, увогуле, толькі аднойчы пра смерць казалі. У мінулым годзе (у 2016 годзе), як маму пахавалі, стаялі мы з Жаннай на могілках,
і яна раптам кажа — вось тут, каля бацькі, і мяне пахавай. Як гэта, кажу? Я ж нашмат старэй, гэта табе мяне хаваць давядзецца. Вось так пажартавалі, і больш такіх размоў не было. Ужо калі Жанна захварэла, у яе стала дрэнна з сэрцам. І я так асцярожна паспрабавала падысці з пытаннямі. Бачыш, кажу, сэрца слабое, раптам што здарыцца, можа, трэба было б напісаць завяшчанне, ці ёсць у цябе што апрануць на ўсялякі выпадак. У мяне, кажу, даўно ўсё складзена, што «на смерць». А яна адказала «я пра гэта ніколі не думала».
Яна пра цяжкасці не любіла казаць. І пра боль не казала. Калі прыходзіў да яе ў бальніцу, пытаўся, як справы, заўсёды ў адказ: «Нічога. Усё нармальна. Баліць і баліць». Ці проста галавой махне.
Марыя:
Яна і праўда ніколі не скардзілася. І ўсміхалася заўсёды. Бывае, нават не бачу яе, па тэлефоне размаўляем, а па голасе адчуваю, што Жанна ўсміхаецца. Здаралася, лаяла яе за гэтую вечную ўсмешку. Нельга, кажу, быць такой мяккай і ўсё ў сабе трымаць. Але яна ўсё роўна заставалася сабой.
У нас шмат было агульнага, і вера таксама. Толькі я больш да ведаў схіляюся, любую цытату з Бібліі магу паўтарыць, а Жанна, яна сэрцам верыла. Ужо ў бальніцу прынесла ёй Біблію. А праз пару дзён Жанна тэлефануе і кажа, што аддала сваю кніжку іншай жанчыне, што ёй больш патрэбная. Гэта было ў яе характары — гатоўнасць аддаць нават апошняе.
Як пра Жанну думаю, успамінаю пропаведзь, якую нядаўна святар на службе расказваў. Пра чалавека, што падаў у прорву і здолеў ухапіцца за корань дрэва. Вось вісіць ён так і звяртаецца да бога, каб дапамог.
— А праўда ты верыш, што я магу выратаваць цябе?
— Так, шчыра веру!
— Калі верыш, дык адпусці рукі.
Жанна, яна вось так і верыла. Так яна жыла і так памерла. Такі і застанецца ў нашай памяці.
