“Чым больш з’яўлялася інфармацыі пра ўдзел беларускага рэжыму ў вайне, тым больш абвастралася сітуацыя”, – кажа Яўген Жураўскі, адміністратар канала “Беларусы Варшавы”. Ён жыве ў сталіцы Польшчы з кастрычніка 2020 года і бачыць, як зараз змянілася стаўленне да беларусаў. Пра падобную сітуацыю распавядаюць і беларусы з іншых краін. Разам з удзельнікамі падзей і псіхолагамі Hrodna.life разбіраецца, як выйсці са складанай сітуацыі з мінімальнымі стратамі.
“Яны думаюць, у нас дэмакратычная краіна”
“Пагоршылася стаўленне да беларусаў з боку некаторых украінцаў”, – кажа Hrodna.life Яўген Жураўскі. Пасля кожнага выступу ўкраінскіх палітыкаў украінцы пішуць у сацыяльныя сеткі “Беларусаў Варшавы”. Бываюць просьбы “данесці інфармацыю да вашага ўрада”, бываюць радыкальныя заявы: “вы вінаватыя і павінны гэта выправіць”. Такія ж заявы чулі беларусы, якія ўдзельнічалі ў антываенных акцыях у Варшаве. Па словах Яўгена, трэба кожнаму тлумачыць, якая сітуацыя склалася ў нас у краіне. У большасці ўкраінцы не ведаюць, што Беларусь практычна пад акупацыяй, і людзі не могуць паўплываць на пастановы ўрада.
“У іх моцна збітыя прыцэлы”
“Памятаеце, як мы пісалі зоркам эстрады, каб яны не прыяжджалі ў Беларусь выступаць? Зараз такі ж флэшмоб абвясцілі і ўкраінцы, – каментуе Hrodna.life сітуацыю Ірына. Яна псіхолаг і зараз дапамагае ўкраінскім бежанцам у Польшчы. – Украінцы пішуць у беларускія СМІ і ўсім беларускім знаёмым, каб распавесці, што з імі адбываецца, і заклікаюць спыніць вайну. Гэта дае магчымасць людзям, якія зараз не на фронце, адчуць, што яны робяць нешта карыснае”.
На думку псіхолага, гэта добрая практыка. Толькі праблема ў тым, што ў людзей “моцна збітыя прыцэлы”. Яны не робяць адрозненні паміж беларусамі, якія апынуліся ў Еўропе з-за палітычных рэпрэсій, і рэжымам Лукашэнкі.
Чытайце таксама: Вина выжившего и коллективная ответственность. Почему белорусы чувствуют стыд за войну в Украине и что с ним делать
“Часта ўкраінцы і палякі кажуць: “Мы што, павінны пытацца кожнага беларуса, як ён ставіцца да рэжыму? Вы яго выбралі і вы несяце за гэта адказнасць, – распавядае Ірына. – Таму асноўная плынь праклёнаў і варожых дзеянняў абвальваецца на незалежныя СМІ і тых, хто сам вымушаны быў бегчы за мяжу праз пераслед”.
“Многія нічога не ведаюць і не хочуць слухаць тлумачэнняў”
“Два тыдні таму ў любой кропцы свету можна было з гонарам казаць, што ты беларус. А цяпер лепш маўчаць”, – пішуць у чаце “Беларусы Лодзі”.
І хоць агрэсіі з часам робіцца менш, такія выпадкі ўсё ж такі ёсць. З хейтам давялося сутыкнуцца 10-гадоваму дзіцяці Кацярыны з Лодзі. “Навошта вы дапусьцілі гэтую вайну?”- з такімі пытаннямі ў агрэсіўнай форме да яго падыходзілі некалькі старшакласнікаў і аднагодкаў. “Я разумею, што гэта ідзе ад бацькоў. Ад таго, што абмяркоўваюць у іх дома”, – кажа Кацярына.
На працы Кацярына сутыкнулася з падобнай сітуацыяй з боку калегі-украінкі. Пры сустрэчы тая спытала: чаму беларусы нічога не робяць, каб не было гэтай вайны.
“Яна не хацела слухаць мае тлумачэнні. Хоць ведала, што ў мяне ў гэты час начавалі ўцекачы з Украіны, а я ўсе выхадныя валанцёрыла на мяжы. Большасць з нас робяць усё, што могуць і нават больш. І ніякай падзякі мы не чакаем”.
Важна памятаць, што прэтэнзія накіравана не асабіста да вас, распавяла Hrodna.life псіхолаг Вікторыя Савасцінкевіч. Магчыма, для чалавека гэта спосаб справіцца з сітуацыяй. Гэта не апраўдвае агрэсію, але можа дапамагчы нам збіць градус эмоцый ўнутры сябе. Калі апанент вельмі агрэсіўны – дыялог не заўсёды дапаможа. Можна спытаць: “Ты гатовы паслухаць тое, што табе скажу з гэтай нагоды?”. Тут важна не сыходзіць у апраўданні і не спрабаваць перацягнуць іншага на ваш бок. Паспрабуйце прывесці некалькі аргументаў у адказ на прэтэнзію. Калі гэта не спрацуе, добрым рашэннем будзе спыніць зносіны.
“Гэта рэакцыя на стрэс”
“Чалавек знаходзіцца ў велізарным стрэсе з-за навін і падзей вакол, – тлумачыць псіхолаг Ірына. – Людзям страшна, яны не могуць прымусіць сябе ісці ваяваць, не могуць вярнуцца ва Украіну. Накатвае бяссілле і сорам. Каб абараніцца ад гэтых пакутлівых пачуццяў і трывогі, яны пачынаюць праецыраваць і адыгрываць”.
Чаму навешваюць цэтлікі
“Раней пра беларусаў за мяжой казалі як пра “эмігрантах высокай якасці”, – каментуе Hrodna.life псіхолаг Вікторыя Савасцінкевіч. – Зараз меркаванне пра беларусаў змянілася. Гэта відаць і па каментарах у сацыяльных сетках, і па прамых кантактах з замежнікамі. З пункту гледжання псіхалогіі гэта “навешванне цэтлікаў”. Такая памылка мыслення, пры якой чалавеку прыпісваюць абагульненыя характарыстыкі.
Чытайце таксама: «Нашы мужыкі тут паміраюць, а вы сваіх вывозіце». Як беларусы ўцякалі ад вайны ва Украіне
Зараз гэта адбываецца ад таго, што ў людзях назапасілася велізарная колькасць агрэсіі і страху ад несправядлівасці. Гэтыя перажыванні трэба кудысьці падзець. Псіхіка мае шмат спосабаў справіцца з гэтым. Моцныя эмоцыі і пачуцці вельмі цяжка стрымаць – прасцей за ўсё зліць іх на кагосьці. З гэтым сутыкаюцца беларусы – грамадзяне краіны, якую ідэнтыфікуюць з агрэсарам”.
Калі перапыняць “хейціць” беларусаў
Усё залежыць ад развіцця сітуацыі, лічыць Вікторыя Савасцінкевіч. “Меркаванне грамадства часцяком змяняецца вельмі хутка і часта – на дыяметральна супрацьлеглае”.
Такі прыклад – стаўленьне да беларусаў арганізатараў Кракаўскага марафону. Спачатку яны выключылі з удзелу ўсіх бегуноў з расійскім ці беларускім пашпартам. У адказ яны атрымалі мноства негатыўных каментароў і ўсё ж адмовіліся ад такога віду групавой адказнасці. У выніку прабегчы дыстанцыю змогуць расіяне і беларусы, якія стала жывуць у Польшчы.
Хейт – прыватныя выпадкі, а не сістэма
Актывіст Аляксей Лявончык за першыя два тыдні вайны зафіксаваў каля 200 выпадкаў падобнай дыскрымінацыі беларусаў. З іх 140 прыйшлося на Польшчу. Напрыклад, некаторыя банкі адмаўляліся адкрываць грамадзянам Беларусі рахункі. Лявончык адзначае, што ў іншых краінах сістэмная дыскрымінацыя беларусаў не стала шырокай. Большасць хейту не мае інстытуцыйнага характару.
