Спадчына

Маўклівы сойм: 5 фактаў пра падзел Рэчы Паспалітай, які падпісалі ў Гродне

Апошні сойм Рэчы Паспалітай прайшоў у Гродне ў 1793 годзе. Ён пачаў працу 17 чэрвеня, а скончыў - 23 лістапада. Завяршыўся сойм падзелам краіны. Як палітычныя інтрыгі і ціск разам з балямі і забавамі прывялі да такога рашэння і чаму сойм увайшоў у гісторыю, як «маўклівы», чытайце ў новым артыкуле «Гарадзенскай азбукі».

«Гарадзенская азбука» ад Hrodna.life — гэта 32 артыкулы пра цікавосткі Гродна. Кожнаму з іх адпавядае адна з літар алфавіту. А — Ажэшка, Б — Баторый, В — Вітаўт і так далей. У кожным артыкуле азбукі вы знойдзеце па пяць цікавых фактаў аб адметных гродзенскіх асобах, месцах ці з’явах.

Рашэнне аб падзеле прынялі «за кулісамі»

У студзені 1793 года, праз 20 год пасля першага падзелу Рэчы Паспалітай, Расія і Прусія падпісалі канвенцыю аб другім падзеле. Зацвердзіць яе ўлады вырашылі на сойме.

Штрушком да гэтых падзей стала канстытуцыя Рэчы Паспалітай, прынятая 3 траўня 1791 года. Яна прадугледжвала палітычныя і эканамічныя рэформы і ўзмацняла незалежнасць. Кацярына II палічыла прэцэдэнт небяспечным і пабаялася страціць уплыў на краіну. Таму ва ўмовах таемнасці расійскія палітыкі спрыялі стварэнню Таргавіцкай канфедэрацыі. Гэта аб’яднанне падтрымала частка вяльможаў і армія. Канфедэрацыя ініцыявала скліканне сойму ў Гродне. У караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага практычна не засталося свабоды выбару.

Гродна стаў амаль як сталіца

Яшчэ з вясны горад пачалі рыхтаваць да сойму. Сюды прыехалі з Варшавы шмат мадэльераў, музыкаў і артыстаў. На вуліцах Гродна з’явіліся модныя сталічныя ды замежныя крамы. Знайсці кватэру ў арэнду стала амаль немагчыма. На вуліцах было столькі брычак, конных і пешых, што цяжка было рухацца. Гродна стаў мнагалюдным, як сталіца. У траўні прыехалі чальцы сойму. Сярод іх было 12 міністраў, 140 паслоў з Расіі, Прусіі, Швецыі, Галандыі ды Англіі. Кароль Станіслаў Аўгуст з невялікай світай прыбыў ў Гродна 12 чэрвеня.

Прайшоў марафон баляў

«Жыццё ў Гродне падчас сойму, — пісаў польскі даследчык Генрык Масціцкі, — было напоўнена нейкім вар’яцтвам. Гук танцавальнай музыкі, бразганне застольных келіхаў, звон злотага, які без памяці кідалі на картачнае палатно, запаленыя на плошчах вогнішчы аховы чужаземных лагераў і затоеныя дзесьці ў кутках чыстых, беззаганных сэрцаў роспач і глухі і бяссільны боль — вось вобраз таго звычайнага, штодзённага фону, на якім разыгрываліся сцэны нямога трагізму, якога можа ніколі да таго ані пасля не зведала зямля польская»

Падрыхтоўка да сойму і праўда суправаджалася неймавернай колькасцю баляў, прыёмаў, абедаў, раўтаў, карнавалаў, вячэраў ды фейерверкаў.Толькі імяніны расійскіга пасла Якава Сіверса святкавалі больш за тыдзень.

Запужвалі арміяй, гарматамі і затрыманнямі

Расійская армія ўвесь гэты час стаяла лагерам вакол Гродна. 22 жніўня войскі ўвайшлі ў горад, занялі галоўныя вуліцы і акружылі замак. Выйсці з дому можна было толькі па спецыяльным дазволе ад расійскага каменданта. У двары і ў калідорах замка стаяла ахова. У соймавай зале знаходзіліся генерал Раутэнфельд з групай афіцэраў - каб дапамагаць у падтрыманні парадку. Наступным днём каля гарматаў у акружэнні замка з’явіліся кананіры з запаленымі кнатамі ў руках.

Чаму сойм быў маўклівым

Перад паседжаннем 23 верасня чатырох найбольш апазіцыйна настроеных чальцоў сойму забралі з дамоў і гвалтоўна вывезлі з гораду. Астатнія паслы праходзілі ў аточаны войскам замак праз строй грэнадзёраў. Генерал Раутэнфельд абвясціў, што нікога не выпусцяць з залі, пакуль не будзе падпісаны трактат. У адказ на шматлікія прапановы Сіверса прыняць прапанову Кацярыны II, усе маўчалі. Урэшце, кракаўскі пасол Іосіф Анквіц прамовіў, што маўчанне азначае згоду. У гэты час гадзіннік гучна прабіў палову на чацвёртую раніцы, адзначыўшы падзею, што ўвайшла ў гісторыю як «маўклівы сойм».

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024