Спадчына

«Хутка разваліцца». Пенсіянер заклікае ратаваць лесвіцу на Завяршчызне, але ніхто не спяшаецца

Гродзенцу Анатолю Уладзіміравічу баліць душа за старую лесвіцу ў цэнтры горада, якая вядзе на Завяршчызну. Тут прайшло яго дзяцінства, а сёння прыступкі руйнуюцца на вачах. Ратаваць іх ніхто не спяшаецца.

«Чорны пінжак і белая латка»

Ужо некалькі гадоў Анатоль Уладзіміравіч піша ў розныя гарадскія інстанцыі з просьбай адрамантаваць лесвіцу. Але ніхто за справу не бярэцца. Асноўная праблема — подпорная сцяна ля лесвіцы, якая нахілілася і хутка абрынецца.

«Я пісаў тры гады таму ў гарвыканкам з нагоды гэтай лесвіцы, каб навялі там парадак, — распавядае Анатоль Уладзіміравіч. — Праз некаторы час мне прыйшоў ліст з подпісам Гецэвіча — начальніка будаўнічай службы, што рамонт выкананы. Так, дзесьці яны падмазалі і ўставілі тратуарную плітку, але з падпорнай сцяной нічога не вырашылі, спасылаліся на праект і іншыя праблемы. Такі рамонт можна параўнаць з чорным пінжаком і белай латкай. Няўжо нельга вырашыць праблему? Паваліцца ж усё хутка і мы страцім такую цікавую лесвіцу».

Замест камянёў пасля рамонту на лесвіцы з’явілася тратуарная плітка

Магчыма, лесвіцу рабілі за польскім часам

Нарадзіўся Анатоль Уладзіміравіч ў 1945 годзе на вуліцы Найдуса. Лесвіцу на Завяршчызну ён ведае з дзяцінства: па ёй ён і іншыя пасляваенныя хлапчукі з бліжэйшых раёнаў бегалі пастаянна.

«У гэтым месцы прайшло маё дзяцінства і сёння мне балюча назіраць, што тут адбываецца. Лесвіца старая і мае сваю незвычайную гісторыю. Дагэтуль краязнаўцы не могуць сказаць дакладна, хто і як яе будаваў. Я не лічу, што яна пабудавана з яўрэйскіх магілаў, як многія лічаць».

Спадар Анатоль лічыць, што лесвіцу зрабілі з апрацаваных камянёў - такіх, якія яшчэ можна ўбачыць у падмурках суседніх пабудоў, ды ў фрагментах мосту праз Гараднічанку ў раёне вуліцы Рабочай.

[irp posts="54 689″ name="Прыбяруць мост і пашыраць раку. Горад узяўся за Гараднічанку?"]

«Магчыма, лесвіцу рабілі за польскім часам. Выканана яна якасна, на стагоддзі. Мае бацькі, з 1920-х гадоў, ды я і сам, многія гады хадзілі па гэтай лесвіцы і ніколі не бачылі якіх-небудзь яўрэйскіх літар на камянях. Ды і ніхто з мясцовых старых не казаў ніколі, што камяні з могілак. Гэта нейкая легенда».

Анатоль Уладзіміравіч падымаецца па лесвіцы, дзе правёў сваё дзяцінства. Сёння ён жыве побач і час ад часу ўсё яшчэ ёй карыстаецца.

Лесвіца доўга праслужыць, калі яе будуць даглядаць

Пенсіянер распавядае, што ў 2017 годзе брыгада рабочых зноў прыходзіла да лесвіцы і пачала яе рамантаваць. Але надоўга рабацяг не хапіла.

«Пачалі яны рабіць поручні, выкапалі ямы і кінулі ўсё. І ў такім стане лесвіца ўжо некалькі месяцаў. Большая частка сёння ў здавальняючым стане. Можна яшчэ ўбачыць ідэальную ліўнёўку і выдатную працу старых майстроў. Але ёсць і праблемы, якія тэрмінова трэба вырашаць. Гэтая лесвіца яшчэ доўга праслужыць, калі ёй будуць займацца».

Недаробленыя поручні на лесвіцы.

Дык хто будаваў лесвіцу?

Вязень гродзенскага гета Рыгор Хасід у 2006 годзе выказваў сумнеў, што лесвіца сапраўды пабудавана з яўрэйскіх надмагільных пліт. Гэтую інфармацыю пацвярджае журналістка Наталля Макушына, якая запісала ўспаміны Хасіда.


Мы з Хасідам падымаліся па лесвіцы, і я спытала:

— А ці праўда, што яна зроблена з камянёў з могілак?

— Цяпер так кажуць, але гэта не так было. Можа дзе пару прыступак і ёсць, потым узялі, умацоўвалі. Але лесвіцу будавалі яшчэ да немцаў. Там наверсе, дзе Рыбны рынак быў, была майстэрня каменачэсная. Добрыя майстры былі, на ўвесь горад. У іх шмат заказаў было, яны рабілі.

— А як жа артыкул Валерыя Чарапіцы «Сумная лесвіца на Завяршчызну» пра тое, што яе прымусілі будаваць яўрэяў у 1942−43 гадах?

— Гэтага я не ведаю, можа, там нейкая свая інфармацыя… Я ведаю, што было так.

Лесвіцу трэба захаваць як помнік

Сёння ўжо не засталося старажылаў на Завяршчызне. А тыя, хто прыехаў сюды ў пасляваенныя гады, сцвярджаюць, што лесвіца зробленая палоннымі з надмагільных пліт. Некаторыя, нібыта, яшчэ некалькі гадоў таму бачылі яўрэйскія літары на камянях. Але калі просіш людзей паказаць хоць адзін такі камень, ніхто не ведае дзе шукаць.

Як і хто будаваў гэтую лесвіцу — сёння цяжка даведацца. Але правільным будзе захаваць яе як помнік. Бо другой такой лесвіцы са сваёй загадкавай гісторыяй у Гродне больш не знайсці.

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024