Польшча адкрыла пункты пропуску «Баброўнікі» і «Кузніца» 17 лістапада ў 2:00 па беларускім часе. У першы дзень іх працы журналісты Hrodna.life адправіліся ў Кузніцу, каб убачыць, як мясцовыя жыхары ўспрынялі вяртанне руху і што кажуць беларусы, якія ўжо скарысталіся адкрытым КПП.
Памежны пераход «Кузніца» — «Брузгі» не працаваў больш за чатыры гады — з 3 лістапада 2021 года. Ён быў закрыты на фоне міграцыйнага крызісу: пасля таго, як яго літаральна спрабавалі штурмаваць сотні мігрантаў.
З тых часоў невялікае польскае мястэчка, дзе дзесяцігоддзямі кіпела асаблівае прыгранічнае жыццё, быццам застыла ў чаканні. У першыя месяцы пасля закрыцця памежнага пераходу, кажуць мясцовыя, многія спадзяваліся, што ўсё хутка вернецца на свае кругі. Але хутка стала зразумела: паўза надоўга. Паступова пачалі закрывацца прыдарожныя крамы, разлічаныя найперш на пакупнікоў з Беларусі. І цяпер на месцы, дзе калісьці ішоў ажыўлены гандаль, толькі струхлелыя павільёны з забітымі дошкамі вокнамі і дзвярыма і выцвілыя рэкламныя плакаты на рускай мове.
«Бядронка» і зачыненыя крамы Кузніцы: што засталося ад былога гандлю
— Ой, пяць крамаў там закрылася, аптавікі сышлі, канторы (абменнікі) апошнімі перасталі працаваць, — махае рукой у бок дарогі да пункта пропуску мясцовы жыхар пан Янак. Мы размаўляем з ім на напаўпустой стаянцы каля крамы «Бядронка».
З раніцы на вуліцах Кузніцы зусім мала мінакоў і аўтамабіляў. Толькі туды-сюды снуюць самазвалы з пяском. У вясковай цішыні чутны гул будаўнічай тэхнікі і мерны стук адбойнага малатка. Гэта будаўнікі каля самай мяжы пракладваюць участак хуткаснай магістралі S19, якая ў выніку злучыць мяжу з Беларуссю (у Кузніцы) з мяжой са Славакіяй (у Барвінеку). Яна з’яўляецца часткай міжнароднага маршруту «Via Carpatia» і будзе мець агульную працягласць каля 570 км.
І гэты невялікі ўчастак, дзе працуюць рабочыя, выглядае адзіным ажыўленым месцам у напаўсонным мястэчку.
Днём машын на беларускіх (ды і на польскіх) нумарах вельмі мала. Аўтобусам праз гэты пункт ехаць будзе нельга да канца будаўніцтва магістралі. Таму ў першы дзень прыкметнага ажыўлення адкрыццё мяжы не прынесла.
Жыхары Кузніцы спадзяюцца на адраджэнне трафіку
Мясцовыя жыхары ўсё ж спадзяюцца, што памежны пераход неўзабаве запрацуе ў поўную сілу і вось тады, магчыма, прыгранічны гарадок зноў ажыве. А пакуль пан Янак метадычна пералічвае «страты» Кузніцы за гады прастою КПП.
— Вунь, глядзіце: там кругласутачны быў магазін, ужо амаль паўтара года як закрыты. І гэтая «Бядронка»…, — працягвае паляк і паказвае ў іншы бок на супермаркет. — Думаю, таксама ажыве. Раней сюды заязджалі беларусы — абарот рабілі. А без іх яна часамі ледзь выжывала. Хто тут будзе купляць? Мясцовыя? Дык іх мала. Зараз, спадзяюся, людзей стане больш.
Палякі з прыгранічча, кажа Янак, сапраўды рады адкрыццю мяжы.
— А беларусы, як думаеце, таксама?
— Думаю, таксама, — ківае ён. — Паступова, паступова ўсё ажыве. Будзе амаль як раней. Спадзяюся. Мой знаёмы вось ужо прыехаў праз гэты пераход раніцай — кажу яму: «О-о-о, беларуская мафія зноў вярнулася», — смяецца мужчына.
Ён успамінае, што падчас міграцыйнага крызісу мясцовым было страшна: закрыццё мяжы ўспрынялі ў цэлым з разуменнем, хоць і ўсведамлялі, што наладжаны прыгранічны бізнес абрынецца.
— У 2021 годзе тут было вельмі шмат мігрантаў, хадзілі па вуліцах, грукалі ў дамы. І вось цяпер ужо лепш стала — ужо нейкі час не відаць, каб хтосьці з чужых з’яўляўся тут. Спадзяюся, так і будзе далей, — працягвае Янак. — А беларусы? Паліва павязуць, а галоўнае-галоўнае — спіртное, — зноў смяецца ён і сыходзіць у бок «Бядронкі». На стаянцы зноў становіцца пуста і ціха.
Як беларусы вяртаюцца ў Кузніцу: першыя ўражанні
У самой краме ўсяго некалькі пакупнікоў, касір усміхаецца і адзначае, што беларусы ў «Бядронку» ўжо сёння заходзілі і нават паспелі аформіць VAT — вяртанне ПДВ. Такога тут не было ўжо некалькі гадоў. Дадае, што «ўсе ў Кузніцы рады адкрыццю мяжы».
— Ну, а мне што? Праца ёсць, на галаву са столі не капае. Будуць беларусы — гэта вельмі добра, значыць і гандаль будзе. А так, вядома, раней было па-рознаму, — дыпламатычна кажа яна.
Што кажуць гродзенцы пра адкрыццё памежнага пераходу Брузгі-Кузніца
На паркоўцы каля машыны стаяць двое гродзенцаў. Паказваюць, што купілі. Набор прадуктаў невялікі, але, у прынцыпе, стандартны і, здаецца, не змяніўся за тыя гады, што быў закрыты КПП: парашок, прысмакі. Яшчэ шампанскае і «розныя прысмакі да яго». Маладыя людзі прызнаюцца: адкрыццю памежнага пераходу рады, хоць і досыць доўга прастаялі на мяжы пры ўездзе ў Польшчу.
Але цяпер можна за дзень з’ездзіць у суседнюю краіну і вярнуцца — такога даўно не было. Праз Брэст, прызнаюцца, ездзіць нязручна: чэргі.
— Маладыя людзі, як праехаць на мяжу? — на паркоўцы спыняецца машына з гродзенскімі нумарамі.
Кіроўца расказвае, што аказаўся ў ліку першых, хто перасёк мяжу праз Брузгі ў бок Польшчы пасля адкрыцця КПП. На ўсё пра ўсё ў яго сышло восем гадзін. На пытанне, чаму так доўга, мужчына тлумачыць: прыехаў яшчэ да адкрыцця памежнага пераходу, доўга чакаў афармлення на беларускім баку, потым — на польскім. Кажа, што польскія службы працавалі вельмі марудна.
— Але ўсё роўна хутчэй, чым раней, — дадае ён. — Мне па справах у Беласток даводзілася ехаць праз Брэст. Такі шлях займаў амаль тыдзень: трое сутак у адзін бок, потым дзень у Польшчы, і яшчэ трое — назад. Уяўляеце? А цяпер — лічы, лячу. Цяпер еду назад. За дзень управіўся, — кажа ён і дадае, што заблытаўся на мясцовасці і не разумее, як праехаць да КПП. Ноччу, заўважае, усё тут выглядала па-іншаму.
Заблытацца каля памежнага пераходу з польскага боку зараз, і праўда, досыць лёгка. Калі раней да мяжы вяла прамая дарога, то цяпер трэба ехаць у аб’езд, крыху папятляць па вузкіх вясковых вуліцах і нарэшце, выехаць па невялікай эстакадзе да пункта пропуску. Усюды развешаны жоўтыя ўказальнікі, але вадзіцелі па старой звычцы спрабуюць ехаць напрасткі і зварочваюць не туды.
«Сапраўдны рух пачнецца, калі пойдуць фуры»
Сярод будоўлі прытулілася кавярня, дзе робяць кебабы. Раней побач было яшчэ некалькі ўстаноў, але потым яны закрыліся. Кебабная працягвала працаваць.
Гаспадыня расказвае, што напярэдадні вечарам да КПП выбудавалася чарга прыкладна з 20 аўтамабіляў.
— Але гэта не сотні, не сотні, як раней было. Часам і 10 кіламетраў калейка (чарга) была, — кажа жанчына. Яна, як і пан Янак, вельмі спадзяецца на ажыўленне патоку машын, але, даведаўшыся пра цяжкасці беларусаў з атрыманнем польскіх віз, засумавала.
— А нам жа ў Беларусь візы не патрэбныя? А вам патрэбныя? Я б вось пажыла ў Беларусі, мне цікава, як там усё ўладкавана. Так, разумею, што там у вас Лукашэнка. Але калі слухацца і нічога не рабіць такога, то, можа, і не дрэнна там у вас, а? — то ці пытаецца, то ці сцвярджае яна. Потым расказвае, што ўчорашняя чарга з машын хутка разышлася і зноў на дарозе стала ціха і пустынна.
— Гэта ж толькі першы дзень. Рана пра нешта сур’ёзнае казаць. Вам бы прыехаць месяцы праз тры — паглядзець, што зменіцца. А раней? Раней вунь там было месца: тавар выгружалі, везлі ў Беларусь патроху ўсяго — адзенне, каву, чаі. З раніцы да ночы людзі ішлі, — паказвае яна на акно, якое выходзіць на перакрытую дарогу, дзе зараз працуюць будаўнікі. — Можа, потым усё гэта ў нас зноў з’явіцца?
Да размовы далучаецца наведвальнік — таксама мясцовы:
— Паліва павязуць, вядома. А гэты тавар… Пакуль усе ў Беласток ездзіць будуць. Трэба чакаць, калі праз Кузніцу фуры пойдуць — вось тады будзе сапраўднае адкрыццё. А зараз што? Учора ў чарзе было зусім мала беларускіх машын. Літоўцы, палякі, грузіны нават былі. І «Баброўнікі» ж адкрылі — многія туды паехалі.
Дарожныя рабочыя сыходзяць на абед. Машын, якія накіроўваюцца да мяжы, робіцца крыху больш: яны кружаць на пятачку ля пераходу, вадзіцелі спрабуюць разабрацца з новай схемай пад’езду. Адбойны малаток сціхае, і Кузніца зноў пагружаецца ў паўдзённую дрымоту — такую ж, у якой яна жыла апошнія гады.
