У Кацярыны Еўдакімавай творчая прафесія, якую яна ператварыла ў бізнес. Аўтарскія драўляныя цацкі атрымлівалася прадаваць нават у Сінгапур. Але пасля пераезду ў Польшчу аказалася, што звыклыя падыходы ў новых умовах не працуюць. Мастачка падзялілася з Hrodna.life гісторыяй пра тое, як не выйшла перавезці любімую справу за мяжу і пра тое, як збіраецца дзейнічаць далей.
Кацярына апісвае сітуацыю, як праблему перавезці ў эміграцыю сваё імя і стварыць тыя ж умовы ў новым асяроддзі. Яна кажа: не ўсякая супольнасць беларусаў прыязная, але ўсё ж таварыства і прыязнасць вельмі дапамагаюць працаваць, нават калі гэта проста рэпост у інтэрнэце.
Польшча — гэта выхад на Etsy і новыя пляцоўкі
Прафесія павінна быць зразумелай і прыносіць грошы — гэта лунала ў паветры ў дзяцінстве і пазней, калі Кацярына Еўдакімава вырашыла стаць мастачкай. Яна нарадзілася ў Карагандзе ў сям'і ваенных, але ў выніку прыехала вучыцца ў Гродна і пасялілася там.
«Я прыехала вучыцца і проста закахалася ў гэты горад, я сказала: „Тут буду жыць“ — і было вельмі мала шанцаў мяне пераканаць, — кажа Кацярына. — Мая вялікая любоў доўжыцца да гэтага часу, але нам з Гродна прыйшлося на час расстацца».
Яна пражыла ў Гродне з 1999 па 2023 гады. Апошнія шэсць гадоў трымала майстэрню драўляных цацак, якая была адначасова фінансава паспяховым праектам і яе каханай справай.
Кацярына адчувала сябе вельмі арганічна і магла гадзінамі распавядаць пра экапрадукт для дзяцей, разумеючы, «што я раблю, для каго, для чаго». На пачатковых этапах яна рабіла практычна ўсё сама: ад вырабу нарыхтовак да роспісу, фатаграфавання, напісання пастоў у Instagram і адказаў кліентам.
«Калі я адкрывала майстэрню цацак — у мяне не было ні аднаго станка. Але калі штосьці адгукаецца ў душы — яно складваецца, і праз шэсць гадоў гэта быў паўнавартасны бізнес… Хоць я больш люблю фармулёўку «мая любімая справа».
Праца ў адзіночку ішла марудна і складана, і пазней Кацярына дэлегавала частку спраў, уключаючы выраб нарыхтовак або фота. Цацкі былі запатрабаваныя, бізнес выглядаў паспяховым і здавалася, што выбудаваць тое ж самае ў суседняй краіне — не праблема.
«Па прыездзе ў Польшчу я, вядома ж, мела ілюзіі, што пры наяўнасці майстэрні навыкаў, скілоў і ўсяго астатняга ўсё павінна атрымацца. Тым больш што тут ужо ёсць выхад на Etsy (пляцоўку для гандлю рукадзеллем — Hrodna.life), які быў закрыты ў Беларусі. Ёсць і зусім іншыя маркетплейсы, кірмашы — і ўсё будзе класна», — кажа яна.
«Падрадчыкі не эмігруюць са мной»
У Польшчы рынак збыту сапраўды шырэй, з дастаўкай дапамагаюць пошта і службы дастаўкі - і ўсё гэта дазваляе працаваць у любым горадзе, не абавязкова ў вялікім, разважае гераіня. Аднак ёсць і іншыя фактары — напрыклад, аказалася, што ў новых умовах стаў вышэй кошт арэнды.
«Зняць памяшканне пад майстэрню, у якой ты можаш апрацоўваць дрэва, раўнасільна таму, каб зняць, скажам, другую кватэру», — кажа яна і тлумачыць, што ў Беларусі сяброўства ў Саюзе дызайнераў давала льготы на арэнду, але ў Польшчы яна такога не ведае.
Нельга было з сабой перавезці абсталяванне, і трэба было купіць новае — якое ў Польшчы танней, але ў выніку ўсё роўна выліваецца ў дадатковыя выдаткі. Не было і звыклай экасістэмы:
«Мае выдатныя падрадчыкі, натуральна, таксама не будуць эміграваць са мной. Таму я [часткова] памяняла асартымент», — кажа суразмоўца.
У дадатак да астатняга ў новай краіне трэба было зноўку заяўляць пра сябе — старая мэтавая аўдыторыя засталася ў Беларусі, а новая пакуль амаль нічога пра майстрыцу не ведала. І якраз гэты фактар вельмі моцна ўплывае на даход:
«Адзін дызайнер зробіць рэч за 100 долараў, а іншы за 1000 долараў або некалькі тысяч. У іх аднолькава залатыя ручкі, але адзін з імем, а іншы не. І гэта цяжка прыняць. Калі ты з’язджаеш зоркай, адпраўляючы аптовыя заказы ў Сінгапур, то думаеш: у Беларусі змагла — і тут змагу. А вось не, Каця».
«Мне з самых першых дзён нашы прапанавалі дапамогу»
У выніку пасля эміграцыі пад майстэрню яна заняла проста адзін з пакояў кватэры, дзе жыве. Іншыя беларусы пускалі яе папрацаваць у свае майстэрні, плюс яна паралельна працавала са старымі нарыхтоўкамі, якія ў вялікай колькасці прывезла з сабой за мяжу.
Яна дадае, што сустракала далёка не самых адкрытых беларусаў. Але, напрыклад, Кацярына бачыць гатоўнасць кааперавацца паміж сабой сярод тых, хто робіць біжутэрыю. Яна ўдакладняе, што існуюць і выдатныя кааперацыі, як арт-рэзідэнцыі. «Там вельмі магутная падтрымка, агульная справа і набор людзей вельмі прафесійных, якія збіраюцца і робяць агульнае і вельмі якасна».
«Мне з самых першых дзён нашы прапанавалі дапамогу. Хлопец пераязджаў таксама з Гродна і ў Беластоку дамовіўся з босам, каб мяне пусцілі папрацаваць. Потым яны зачыніліся. І зараз пускаюць іншыя. Але не ва ўсіх, выпадкова, ёсць станкі і майстэрні», — кажа Кацярына.
«Калі гэта будзе ў інтэрв'ю, то хочацца прасіць рабіць простыя рэчы, якія выдатна дапамагаюць, як маральна, так і ўтрымацца на плаву. Самае бясплатнае, простае, хуткае і на самай справе дзейснае — гэта пастаў лайк пасту, напішы добры каментар, зрабі рэпост, раскажы ў сториз або пасце, што ў каго купіў, замовіў, падарыў… Якое яно класнае, роднае, зробленае нашымі. А не каментаваць навіны пра канцэрт Каржа. Вы не ўяўляеце, як гэта дапамагае! Так працуюць алгарытмы — і на гэта не трэба шмат часу і сіл».
Цётка з начосам больш не вырашае, але займацца трэба ўсім запар
Тым не менш праз два гады Кацярына Еўдакімава вырашыла спыніць «боўтацца» і замест гэтага «злезці з каня, калі конь памёр».
Вопыт прымусіў яе пераасэнсаваць свае магчымасці і змяніць кірунак дзейнасці, абапіраючыся на ранейшыя веды — яны ўключаюць швейную справу, дэкаратарскую працу, сцэнаграфію, стварэнне тэатральных і музычных касцюмаў. Мастачка тлумачыць, што ўжо вырабіла некалькі заказаў на сцэнаграфію і роставыя лялькі.
«І цяпер я гляджу ў гэтым кірунку, калі страсці сціхлі з-за таго, што не выйшла працягнуць любімую справу», — кажа Кацярына.
Яна дадае: у звычайных умовах мастаку патрэбныя не толькі ўменні: «Недастаткова быць добрым мастаком або майстрам. Ты павінен быць менеджарам, табе трэба самому сябе прадаць. Патрэбна стратэгія, якой у мяне пакуль няма — але прыватныя заказы ёсць, я іх раблю, і мне вельмі падабаецца!»
«Я намацваю. Калі ты робіш усё запар… Чалавек, зайшоўшы ў мой працоўны акаўнт у Instagram, наогул не зразумее: я пішу карціны, раблю сцэнаграфію, вырабляю касцюмы ці я ўсё яшчэ раблю развіваючыя экацацкі для дзяцей? Я магу фантазіраваць, што хачу пісаць і прадаваць карціны… Але калі ёсць класны заказ на касцюмы для спектакля ў Варшаву — трэба быць дурнем, каб не ўзяць яго», — апісвае яна і разважае, ці правільна гэта і ці можна ў такім выпадку называць сябе прафесіяналам.
Як зразумець? Для гэтага трэба ісці вучыцца і рыхтаваць некалькі пакетаў дакументаў, кажа яна: напрыклад, адно CV пра сцэнаграфію і дэкор, іншае — для карцін і галерэйнай дзейнасці.
«Двайны аб’ём працы, але гэта, безумоўна, развіццё кар’еры. Бо, з другога боку, ні для каго не сакрэт, што існуе негалосная забарона на прафесію ў Беларусі, — дадае яна і тлумачыць: — Што б ты ні зрабіла, але цётка з начосам з гарвыканкама вырашае твой лёс, дзе выстаўляцца, якія заказы табе браць. А тут любая творчасць — без цэнзуры».
«Не ва ўсіх атрымліваецца прывезці імя»
Умовы для бізнесу ў новай краіне, дадае суразмоўца, нястрашныя — але складана на іх знайсці час, калі трэба акрамя ўсіх іншых рэчаў вучыць мову. Усё магчыма, кажа яна, але трэба больш часу і сіл, чым дома — а іх часта не застаецца. Тыя ж дакументы, апісанні падатковай сістэмы, званкі - усё на польскай.
Ці ўплывае на пабудову бізнесу гендар? Як мінімум ён адлюстроўваюцца ў ладзе жыцця, лічыць Кацярына, і прынята, што жанчыны надаюць побыту больш часу, чым мужчыны.
«Але што тычыцца пераезду, тым больш спантаннага — усё ж мужчыны бяруць на сябе асноўны ўдар і прыходзяць на даволі цяжкія працы. Патрэбныя сродкі, і такіх гісторый вельмі шмат. І, адпаведна, хтосьці застанецца бегаць па ўжондах (дзяржаўная адміністрацыя ў Польшчы — Hrodna.life) і афармляць дзяцей у школу, — разважае яна і дадае, што дзякуючы гэтаму, як ёй здалося, становіцца больш жаночага мастацтва. — На творчасць застаецца фортка, і цяпер я назіраю росквіт жаночага выяўленчага мастацтва».
Чытайце таксама: Як беларускія мастачкі пераадольваюць сіндром самазванкі за мяжой
Перавезці ўласную справу за мяжу ў выніку — крыніца стрэсу або кропка апоры? Дакладнага адказу суразмоўца не дае — і, магчыма, яго няма. З аднаго боку, лічыць яна, пераехаць з любімай справай лягчэй фінансава і псіхалагічна. З іншага — шэраг людзей не падрыхтаваны да таго, што канкурэнцыя будзе больш жорсткай.
«Мы можам з’язджаць з роднага дома зоркамі, але не ва ўсіх атрымліваецца прывезці сваё імя. А чалавек купляе ў чалавека, таму табе зноў трэба заяўляць — хто я, навошта я… І рабіць гэта ўжо на іншай мове. І вось у выніку класна працягваць, але закранае, што ўжо няма такога водгуку. Бо творчая справа — не зусім пра грошы, яшчэ гэта пра самарэалізацыю».
