Зніненне помніка Ларысе Геніюш з тэрыторыі царквы ў Зельве ўразіла многіх. Беларускі Facebook выбухнуў рэфлексіямі. Беларусы цытуюць вершы Геніюш, раяць яе кнігі, якія варта прачытаць найперш, ставяць фотаздымкі паэткі на аватаркі, шукаюць вінаватых і спадзяюцца на вяртанне помніка. Сабралі меркаванні літаратараў, дзячаў культуры і актывістаў пра паэтку і здарэнне.
«Думаю пра тое, што помнік, які знік — гэта больш сапраўдны помнік за тыя, якія стаяць, — перакананая пісьменніца, гісторык беларускай літаратуры і выкладчыца Ганна Севярынец. — «Ваяр, якога не бачна — гэта больш страшны ваяр за таго, які падняўся ўва весь рост. Ну вось няма ў нас помніка Івану Луцкевічу — але ж любы шлях, ад Віленскага да Койданаўскага, яму помнік. Няма Луцкевічава уяўнага дома ў парку — але ж увесь падмурак парка — іхны дом. Гэта як фашысты калісь: едуць праз лес — няма партызанаў, але кожны куст ім партызан. Помнік, які стаіць — толькі помнік, мала што з ім можна зрабіць. Фарбай заліць, знесці, разбіць. Помнік, які знік — гэта помнік, якому нічога не страшна. Ён ёсць паўсюд».
«Я б на месцы барацьбітоў з помнікамі не баялася помнікаў уяўных, хай стаяць сабе. А вось зніклых… Можа, ён у сутарэнні дома насупраць назірае за табой».
Чытайце таксама: Ларыса Геніюш і нацызм: ці ёсць нешта агульнае і ці заслугоўвае помнік зносу?
«Праз усё жыццё яе пераследвалі - і не спыніліся па смерці…», — напісаў паэт Уладзімер Някляеў і апублікаваў свой верш, прысвечаны паэтцы.
«Загадкавым знікненнем», «крадзяжом» і «пляўком Масквы ў твар беларускай нацыі» называлі беларусы здарэнне ў Зельве.
«Вельмі шкада. І яшчэ шкада, што ўсе мы не змаглі яго абараніць. Такія цяпер часы. Зноў знішчаюць усё нашае, усё нацыянальнае, усё беларускае. Падумалася, як жа добра, што парэшткі Кастуся Каліноўскага пахавалі ў Вільні. Слушна, што тады адмовіліся ад Мінску. Проста страшна ўявіць, што б сёння ворагі зрабілі б з ім тут у Беларусі. Як бы там ні было, нашыя велічныя асобы будуць жыць вечна! У нашай памяці, ведах, марах», — напісаў Алег Корбан, лідар грамадскай ініцыятывы «Альтэрнатыва».
«У Беларусі скралі помнік паэтцы Ларысе Геніюш. То няхай стаіць тут», — напісала выдавец, заснавальніца беларускага выдавецтва «Гутэнбэрг» у Кракаве Валянціна Андрэева, і апублікавала фота помніка. Здымак помніка Геніюш з падобнымі каментарамі публікавалі і іншыя карыстальнікі сацсеткі.
Некаторыя паставілі фота Ларысы Геніюш з яе цытатай на вокладку ўласнай старонкі, фота паэткі з’явіліся на аватарках беларусаў.
«Аўтарытэт нейкай Бондаравай аказаўся вышэйшы, чым аўтарытэт мітрараліта Філарэта, які ўсталяваў помнік Ларысе Антонаўне каля Зельвінскай царквы», — смуткуе адзін з беларусіх святароў.
«Мяркую, што сьвятар ды зэльвенцы-прыхаджане наўрадці яго выкінулі, хутчэй прыхавалі да лепшых часоў, ды — веру — хутка ўжо вернецца на сваё месца, а таксама паўстануць шматлікія іншыя помнікі, шыльды, музеі, назвы вуліцаў ды інш. побач з помнікамі ды шыльдамі сучасных сапраўдных герояў Беларусі», — перакананая беларуская экскурсаводка пад нікам Lierka Liusterka. Яна таксама нагадала, што сёлета споўнілася 75 год з часу арышту Ларысы і Янкі Геніюшаў. «Адбылося гэта 5 сакавіка 1948-га года, а роўна праз 5 год дзень у дзень памёр Сталін», — дадала жанчына.
Ёсць і тыя, хто лічыць, што ў знікненні якраз вінаватыя святары. «Помста РПЦ за Лаўру, упэўнены. РПЦ і скрала помнік», — прапанаваў версію адзін з карыстальнікаў у каментарах.
Найлепшым помнікам літаратарцы, «якіх не дэмантуе ніякая навалач», паэт Андрэй Хадановіч назваў вершы Ларысы Геніюш:
«Колькі дум маіх не раскулачвалі,
Нат у сьмяротна трывожны час
Не назвала я «мамай» мачыхі
І душы не здала ў калгас!
***
Сёньня на пласе родная мова.
Вырваць жывую належыць з вагню.
Слова «кахаю» — слабае слова.
Мужнае слова — «абараню»!
Цытаваннем твораў і лістоў Ларысы Геніюш адгукнуліся і шматлікія суполкі, прысвечаныя беларускай літаратуты і культуры.
«Цяжка паверыць, але ў 2010-м, калі прыйшоў на працу ў „ЛіМ“, то маім першым заданнем было напісаць пра Ларысу Геніюш: у яе якраз быў юбілей. Апублікавалі, і свет не абрынуўся. Праўда, і час быў іншы», — успамінае беларускі гісторык, літаратурны і тэатральны крытык, журналіст Дзяніс Марціновіч, брат журналіста-палітвязня Ягора Марціновіча. — А зараз… Ад ганебнага знікнення помніка чытаць Геніюш менш не стануць. А яе чытачы не пяройдуць да іншых, правільных творцаў".
«Оруэл пляскае ў ладкі стоячы! У Зэльве сярод ночы выкралі помнік паэтцы Ларысе Геніюш! — уражваецца актывіст Зміцер Хведарук. — У нашай краіне зьнікаюць не толькі людзі, але нават помнікі ды могілкі. У „Міністэрстве Любові“ ўсё яшчэ вераць, што той, хто кантралюе мінуле кантралюе будучыню. Людзі з каменнымі сэрцамі ўсё яшчэ мяркуюць, што калі павырываць з зямлі камяні, можна вырваць памяць і сьвядомасьць людзей. Прыхаваць яе можна, вырваць — ня ўдасца».
Ён прыводзіць эпізоды няпростай біяграфіі Ларысы Геніюш: допыты ў Цанавы [Лаўрэнцій Цанава — Міністр дзяржбяспекі БССР, адзін з арганізатараў сталінскіх рэпрэсій — Hrodna.life], ГУЛАГ, цяжкое жыццё на Радзіме пасля вяртання. «Дарэчы, Ларыса Геніюш была адзіным чалавекам на абшарах СССР, якая жыла без савецкага грамадзянства і прызнавала толькі пашпарт БНР».
«Цяпер я пэўны, чый бюст будзе стаяць на месцы яшчэ аднаго нашага „земляка“ Фелікса насупраць будучага музея катаваньняў у цэнтры горада М. І гэты помнік будзе нагадваць усім будучым пакаленням, што нават адзін маленькі і слабы чалавек з праўдай мацнейшы за сотні тысяч узброеных агалцелых злодзеяў», — дадае актывіст.
«Ларыса Геніюш самому Цанаву на допыце сказала: „Як вы ёсьць міністр Беларускай рэспублікі, то гаварыце са мной на беларускай мове“. І яшчэ, што бяз Божае волі ёй волас з галавы не спадзе, — прыгадала пісьменніца Святлана Курс. — І ў Зэльве яна жыла як вязень замка Іф — гордая, адзіная, грамадзянка БНР сярод шыпучых стварэньняў. Дык яе літасьцю і жаласьцю ня трэба прыніжаць. Яе і мёртвую ў палон хапаюць поначы, яна ўсё яшчэ працуе, яна ўсё яшчэ жывая. Яна ўсё яшчэ Геній».
У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…
Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…
Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…
Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…
Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…
Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…