Спадчына

«Гатова чакаць ад сябе чаго заўгодна». Ганна Янкута расказала, як пасля ката Шпрота напісала «Канстытуцыю»

«Мяне заўсёды цікавіла літаратура, колькі сябе помню, — расказвае пра сябе перакладчыца і пісьменніца Ганна Янкута. — Калі я вучылася ва ўніверсітэце на філалагічным аддзяленні, мне хацелася зразумець, як літаратура функцыянуе: што ўплывае на яе развіццё, чаму з’яўляюцца новыя жанры, а аўтары і аўтаркі пішуць так, а не іначай». Зараз у актыве ў Ганны дысертацыя па фемінізме і літаратуры, пяць дзіцячых кніжак (пра ката Шпрота і не толькі) і паэтычны зборнік «Канстытуцыя». Як перакладчыца стала пісаць прозу для дзяцей і паэзію для дарослых, яна расказала каналу «Тётя Ира Разрешила».

Пераклады — паміж мовамі, эпохамі, творцамі, паэзіяй і прозай

Ганна пачынала свой шлях у літаратуру з перакладаў: «Мяне зацікавілі пераклады, я далучылася да Перакладчыцкай майстэрні Андрэя Хадановіча пры Беларускім калегіуме і да каманды інтэрнэт-часопіса „ПрайдзіСвет“ — пляцоўкі, якую стварылі самі перакладчыкі, бо ў тыя часы апублікаваць пераклад на беларускую было досыць складана». На дзесяць гадоў пераклад стаў для яе галоўнай справай і жарсцю.

«Паралельна я пісала крытычныя артыкулы і агляды, супрацоўнічала з рознымі праектамі, пераважна літаратурнымі. Увогуле, я люблю пераключацца з адной справы на іншую, але ў выпадку з перакладам гэта не было патрэбным: я спрабавала працаваць з рознымі мовамі, творцамі, эпохамі, з прозай і паэзіяй (у асноўным рыфмаванай, бо я люблю рыфму, таму пераклад не ператвараўся ў руціну».

Кот Шпрот — гродзенская ідэя для мінскіх лакацый

Аднаго разу, гуляючы па сваім раёне ў Мінску, Ганна ўявіла сабе двух прывідаў, якія жывуць пад балконам. Так пачалася гісторыя ката Шпрота і яго сяброў - прывідаў Мары і Жан-Жаха.

Кот Шпрот — герой серыі дзіцячых кніг Ганны Янкуты. Усе падзеі ў кнігах адбываюцца ў Мінску

«Я задумала казку пра ката Шпрота як мінскую гісторыю. Я, хоць і нарадзілася ў Гародні, на той момант ужо даўно жыла ў Мінску. Мне не хапала дзіцячых кніг, дзеянне ў якіх адбывалася б у Беларусі і дзе былі б пазнавальныя для беларускіх дзяцей мясціны». У першай казцы пра ката Шпрота асноўнае месца дзеянняў - парк Чалюскінцаў.

Над гісторыяй пра ката Шпрота разам з Ганнай працавала мастачка Лілія Давыдоўская, таксама гарадзенка. «Мы дагэтуль супрацоўнічаем і ўсе дзіцячыя кнігі робім разам», — расказала Ганна. Неўзабаве знайшоўся і выдавец — Андрэй Янушкевіч.

«Мы яшчэ пасля жартавалі, што кнігу пра Мінск зрабілі трое гарадзенцаў».

Літаратура і фемінізм

Ганна расказала, што прыкладна ў той жа час вярнулася да літаратуразнаўчых даследаванняў і абараніла дысертацыю пра літаратуру і фемінізм. Таксама ў 2018 годзе ў свет выйшла першая кніга «Кот Шпрот і таямніца атракцыёнаў».

Ганна Янкута з першай кніжкай пра ката Шпрота

«Доўгі час я не магла прыйсці ў сябе ад таго, што пішу кнігі для дзяцей. Каб пераканацца, што гэта праўда, а не проста мне прыснілася, я напісала працяг пад назвай „Кот Шпрот і зніклы мышамабіль“. Там дзеянне адбываецца ўжо ў мінскім Батанічным садзе. Гэты твор таксам выйшаў у выдавецтве „Янушкевіч“, а пасля атрымалася аповесць „Марта і яе мара пра снег“, якая выйшла ў выдавецтве „Папуры“».

Зараз Ганна Янкута — аўтарка ўжо пяці кніг для дзяцей. Адна з іх, «Кот Шпрот і вежавы гадзіннік», існуе толькі як аўдыёкніга, а яшчэ адну, «Вам дапаможа КВА», якую Ганна з Ліліяй рабілі на замову экалагічнай арганізацыі «Экапартнёрства», можна спампаваць бясплатна ці паслухаць на «Кніжным возе».

Зараз аўтарка з мастачкай працуюць над шостай кнігай серыі. «Не ведаю, калі і як атрымаецца яе выдаць, але ўпэўненая: мы нешта прыдумаем».

Ганна Янкута і кот Шпрот

Канстытуцыя — пераклад з канцылярскай на паэтычную мову

«Год таму мне ў галаву прыйшла ідэя „Канстытуцыі“, — узгадвае Ганна. — Мяне тады цікавіла такая з’ява, як канцылярская мова: усе гэтыя абсалютна ненатуральныя выразы накшталт „продаж білетаў на праезд ажыццяўляецца кіроўцам на прыпынках“, якія ў Беларусі можна знайсці дзе заўгодна, прычым як па-руску, так і па-беларуску».

Ганна падумала, што супрацьпаставіць усюдыіснай мове бюракратыі можна паэзію. «Паколькі перад гэтым я паўгода была слухачкай арганізаванай польскімі пісьменнікамі Юліяй Федорчык і Філіпам Спрынгерам Школы экапаэтыкі пра Інстытуце рэпартажу ў Варшаве, я вырашыла, што для пачатку можна перапісаць паэтычнай мовай які-небудзь важны дакумент, напрыклад, Канстытуцыю».

«Ніхто не напіша кнігу, якуя я прыдумала»

«Я была настолькі не гатовая пісаць нешта такога кшталту, што спачатку падумала: каму б прапанаваць такі праект? Але гэта напэўна выглядала б дзіўна: «Прывітанне, ці не хочаш напісаць кнігу, якую я прыдумала?» Адмовіцца ад ідэі таксама было шкада — надта ж мне яна падабалася.

Тады я пачала нешта па-трошкі спрабаваць: вядома, амаль усе першыя чарнавікі трапілі ў сметніцу. Але ў лістападзе мне пашчасціла трапіць на творчую стыпендыю горада Гданьска, якой апекаваўся Інстытут гарадской культуры, дзе я цэлы месяц магла займацца толькі гэтай кнігай.

Тады ў ёй з’явіліся яшчэ дзве лініі - адна, натхнёная прыродазнаўчымі навукамі і светам навокал. Адсюль і назва, якую зборнік атрымаў у беларускім выданні, — «Геалогія». Другая — гісторыя асобы, якая жыве «тут і цяпер», пражывае ўсё, што адбываецца ў яе свеце, і гэтыя падзеі нейкім чынам яе змяняюць, дэфармуюць.

Цяпер у Беларусі ёсць кніга «Геалогія», якую можна набыць у некалькіх крамах, напрыклад, тут, тут і тут. У Польшчы — «Канстытуцыя», якую можна замовіць ў краме фундацыі «Kamunikat.org» і яе вышлюць у любую краіну свету. У Варшаве набыць «Канстытуцыю» можна таксама ў Беларускім моладзевым хабе.

Вокладка зборніка «Канстытуцыя» Ганны Янкуты

«Звыкнуцца з тым, што я — яшчэ і аўтарка паэтычнага зборніка, вельмі складана. Але цяпер я гатовая чакаць ад сябе чаго заўгодна, — кажа аўтарка. — І выпрабоўваю новы для сябе жанр — эсэ-рэфлексіі пра тое, як пражываецца жыццё, якое за апошнія два гады так моцна змянілася».

Падзяліцца

Апошнія запісы

Распісныя шары і снегавікі ручной працы: дзе ў Гродне купіць навагодні дэкор

Да зімовых святаў застаецца крыху больш за месяц - самы час задумацца пра святочны дэкор.…

23 лістапада 2024

Статус — першы крок да захавання. Інструкцыя, як унесці аб’ект у спіс спадчыны

У мястэчку Радашковічы на 6 тыс. чалавек стаіць касцёл, дзе хрысцілі Янку Купалу. У Вілейцы…

22 лістапада 2024

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024