Калі ў вас добры запас яйцаклетак для апладнення, вы можаце дапамагчы зацяжарыць іншым дзяўчатам, якім з гэтым пашанцавала менш. Вы можаце стаць донарам яйцаклетак і бонусам атрымаць поўную праверку здароўя, якую праходзіць донар. Аб нюансах працэдуры распавёў лекар-рэпрадуктолаг Валянцін Парашчук. Таксама ён развеяў міфы, якія ёсць вакол донарства — яго ўплыў на анкалогію і знясіленне яечнікавага рэзерву.
Для чаго патрэбна донарства яйцаклетак?
Калі ў пары бясплоддзе, ім даводзіцца рабіць працэдуру экстракарпаральнага апладнення (ЭКА). Для гэтага патрэбна яйцаклетка ад жанчыны і сперма ад партнёра. Калі з яйцаклеткай або спермай нешта не ў парадку, выкарыстоўваюць донарскія. У выпадку жанчыны прычынай для выкарыстання донарскай яйцаклеткі могуць стаць адсутнасць яечнікавай тканіны пасля аперацый, прыроджаны малы аварыальны рэзерв або позні рэпрадуктыўны ўзрост. Яйцаклетку апладняюць спермай мужа і пераносяць у паражніну маткі.
Валянцін Парашчук — акушэр-гінеколаг, кандыдат медыцынскіх навук, працуе рэпродуктолагам і лечыць ўсе віды бясплоддзя. Раней працаваў у клініцы рэпрадуктыўнай медыцыны імя акадэміка Валянціна Грышчанка ў Харкаве. Пад кіраўніцтвам акадэміка Грышчанка было праведзена першае ЭКА ў Украіне. Валянцін Парашчук — яго ўнук. Разам з братам ён прадстаўляе ўжо чацвёртае пакаленне акушэраў-гінеколагаў у сям'і.
Знешнасць дзіцяці выбраць нельга, але група крыві будзе праўдападобнай
У Польшчы донарства цалкам ананімнае. Адзінае, што пра вас будуць ведаць у выпадку наступлення цяжарнасці, — узрост на момант атрымання яйцаклетак. Гэты паказчык важны для генетычнага скрынінга на 12-й тыдні цяжарнасці, калі ўзрост рэцыпіента і донара адрозніваецца.
У некаторых краінах можна выбраць донара па фенатыпічных (знешніх) прыкметах, у Польшчы — не.
— Але пры гэтым я бачу, як наш каардынатар падбірае донара. Ён гэта робіць з вялікім улікам фенатыпічных прыкмет, гэта значыць, вонкавага выгляду. Каб яны супадалі па роста-вагавых якасных характарыстыках і смуглявасці-светласці адзін аднаго, колеры вачэй, валасоў. Безумоўна, гэта будзе апрыёры праўдападобная група крыві, каб дзіця пасля ўрока біялогіі восьмага класа не прыйшла дадому і не спытала у бацькоў: «У мяне тут нешта не сыходзіцца», — распавёў лекар.
Я хачу стаць донарам яйцаклеткі. Што рабіць?
У клініцы, якую вы выбралі, вас агледзяць і пераканаюцца, што ў вас добры аварыальны рэзерв для донарства. Калі вы пасуеце па гэтых паказчыках, вам прапануюць падпісаць дакументы і прайсці абследаванне. Згодна з загадам Міністэрства аховы здароўя Польшчы, яно даволі глыбокае.
Пры донарстве, як і з замарозкай уласнай яйцаклеткі, прадугледжана гарманальная стымуляцыя. У звычайным фізіялагічным цыкле расце адзін дамінантны фалікул. Яшчэ нейкую колькасць фалікулаў дзяўчына губляе кожны месяц незалежна ад наяўнасці стымуляцыі. Пры стымуляцыі ж вырастуць і адзін дамінантны, і астатнія меншыя. Колькасць «страчаных» фалікулаў не зменіцца.
Для стымуляцыі трэба калоць гармоны тонкай інсулінавай іголкай. Яны зробленыя цалкам зручна, лічыць лекар. Цалкам лёгка выйсці ў туалет на працы, зрабіць укол і вярнуцца на працоўнае месца. Але пры жаданні вам могуць рабіць ўколы ў медустанове.
Стымуляцыя доўжыцца каля 10 дзён. Далей дзяўчыну чакае пункцыя пад наркозам. У ходзе яе з яйцаклетак атрымліваюць фалікулярную вадкасць. На гэтым працэдура для донара сканчаецца. Далей з ёй працуюць у эмбрыялагічнай лабараторыі.
Пяцідзённы эмбрыён правяраюць на храмасомныя захворванні, найбольш характэрныя для Польшчы. На ўсё праверыць немагчыма — гэта будзе занадта дорага.
Навошта гэта трэба донару
Матывацыя донараў розная, распавёў Валянцін. Звычайна ён пра такое не пытаецца. Але аднойчы ва Украіне, дзе дазволена камерцыйнае донарства, ён заўважыў у дзяўчыны дарагія гадзіннікі. Тады лекар спытаў, навошта яна прыйшла здаваць яйцаклетку, калі і так забяспечана?
— Ну, у мяне ёсць дзеці, я ведаю, што ў мяне добры аварыальны рэзерв. Я разумею, што я магу камусьці дапамагчы так, — перадае яе адказ Валянцін. Такія адказы ён атрымліваў прыкладна чатыры разы.
Міфы вакол донарства
Звычайна баяцца двух рэчаў. Першае — гэта анкалогія, другое — гэта знясіленне аварыальнага рэзерву, распавёў лекар.
— Пачнем з анкалогіі. Былі даследаванні на дзяўчынах, у якіх ёсць генетычны маркер схільнасці да раку малочных залоз, гэта значыць, яны — скампраметаваная група па раку малочных залоз. І пасля ЭКА, і без яго рак малочных залоз узнікаў у адным і тым жа працэнце выпадкаў. Нават у групы рызыкі сама па сабе стымуляцыя не прыводзіць да павышэння анкалогіі. З нагоды аварыальнага рэзерву — дзяўчына страчвае тую колькасць фалікулаў, якую яе арганізм вырашыў страціць, хоць мы стымулюем яе, хоць не, — тлумачыць Валянцін Пархамчук.
Як зразумець, што я пасую для донарства?
Пажадана, каб гэта была дзяўчына да 35 гадоў з добрым агульным здароўем. У Польшчы няма патрабаванняў, каб у яе ўжо былі дзеці.
— Што нас можа засцерагчы ад жадання браць яе ў донары? Вельмі маленькі аварыальны рэзерв — зразумела, што будзе расці мала фалікулаў. Сабекошт адной яйцаклеткі будзе неверагодна высокі. Другое — пытанні да яе агульнага здароўя, — распавёў лекар. Да апошняга адносяцца, напрыклад, атлусценне другой ступені і наяўнасць захворванняў.
Калі дзяўчына раскажа пра свае непраяўленыя захворванні або схільнасці, яе донарства будзе залежаць ад таго, якое гэта захворванне і як яно закадавана. Гэта значыць, «перанос» ці гэта ці праяўленае захворванне, ці ёсць ужо пэўныя скаргі.
Што тычыцца ладу жыцця і шкодных звычак, высветліць гэта спрабуюць на строгім фэйс-кантролі. Але праверыць гэта складана, лічыць лекар. «Мы не бярэм асацыяльных людзей. Яна павінна выглядаць ахайнай і быць дастаткова арганізаванай, каб калоць ўколы гармонаў».
Наўрад ці вы пасуеце, калі ў вас азіяцкая знешнасць ці вы — цемнаскурая. На гэта пакуль няма запыту, але доктар не выключае і такога варыянту.
Колькасць стымуляцый не рэгламентуецца. Ёсць абмежаванне на колькасць цяжарнасцяў - не больш за 10. На самай справе важная колькасць народжаных дзяцей. Але калі рэцыпіентка зацяжарыла, яна трапляе ў рэестр і гэтая цяжарнасць ўлічваецца, нават калі яна перапыніцца і родаў не будзе.
Я стану біялагічнай мамай. Ці не?
— На тое, наколькі ты сябе адчуваеш мамай, моцна ўплывае працэс выношвання і родаў. Нават падчас цяжарнасці дзяўчына першыя пару-тройку месяцаў сябе цяжарнай не асоба адчувае, не тое, што мамай. Калі яна разумее, што цалкам сабе круглая, гэта настройвае на метамарфозы. У нас, як правіла, усе сфакусаваныя на працэсе атрымання гэтых яйцаклетак. Не ўсе нават да канца гэты ланцужок дабудоўваюць, — распавёў лекар.
Наколькі донарства папулярна ў Польшчы, яму цяжка ацаніць. А само выкарыстанне донарскіх яйцаклетак запатрабаванае менш. Таму што ў Польшчы, у адрозненні, напрыклад, ад Украіны, лячыць бясплоддзе прыходзяць раней.
«Гэта цудоўна, таму што ёсць шанец, своечасова звярнуўшыся, атрымаць цяжарнасць са сваіх яйцаклетак. Тут жаночы ўзрост вельмі крытычны. Зразумела, што ёсць выпадкі, калі людзі пазнаёміліся са сваёй другой палоўкай ў 42 года, і зараз у іх паўстала жаданне цяжараць. Яна, можа, і хацела б прыйсці раней, але не было кандыдата».
Праз год беспаспяховых спробаў зацяжарыць варта ісці на праверку рэпрадуктыўнага здароўя, нагадвае лекар. А два гады без цяжарнасці - гэта ўжо паказанне ЭКА. Пасля 35 гадоў варта дзейнічаць зусім рашуча.
У рэцэпіентаў таксама ёсць страхі
Часам дзяўчына супраціўляюцца донарскай яйцаклетцы — маўляў, гэта не маё дзіця. Не раз Валянціну даводзілася супакойваць пацыентак.
— Па-першае, трэба разумець, што гэта дзіця напалову з храмасомным наборам каханага мужчыны. Па-другое, донар дае генетычны набор, і гэта, безумоўна, важна. Але ёсць яшчэ цэлая навука пад назвай эпігенэтыка, якая вывучае тое, як гэтыя гены, як храмасомная праграма будзе ператварацца ў чалавека. Няма адназначнага адказу, хто гэтаму дзіцяці бліжэй — донар яйцаклетак або дзяўчына, якая яго вынасіла.
Але пасля цяжарнасці, родаў і кармлення сваім малаком усе сумневы ў пацыентак адпадалі, успамінае Валянцін.
— У мяне быў шэраг пацыентак, з якімі былі найбольш цяжкія такія размовы. Праз год пасля родаў яны тэлефанавалі і казалі: «Дзякуй, што ўгаварылі» — «Добра. Вы столькі слёз самі праплакалі, мае нервы выпрабавалі на трываласць, калі мы гэта абмяркоўвалі. Як цяпер?» — «Ды вы што, гэта маё дзіця, хай мне толькі хтосьці скажа, што не маё…», — усміхаецца Валянцін.
Пасля ўключаюцца іншыя механізмы, тлумачыць лекар. І цяжкая 10-хвілінная размова выцясняецца псіхікай і замяшчаецца прыемнымі перажываннямі ад таго, што ў цябе ёсць сям’я. У чарговы дзень нараджэння дзіцяці пацыенткі пішуць яму «дзякуй» і шлюць фатаграфіі дзяцей.
