«Усю вайну чытала чужыя лісты». 94-гадовая гродзенка расказала, як працавала ў цэнзуры

У ваенны і пасляваенны час спецыяльныя вайсковыя падраздзяленні цэнзуры перачытвалі ўсе лісты, што ішлі з СССР і ў краіну. Такім чынам выяўлялі не толькі рэальных шпіёнаў, але і тых, хто па неасцярожнасці мог выдаць у лістах сакрэтную інфармацыю. Хаміфа Саўкіна з Гродна і цяпер лічыць, што працуючы ў цэнзуры, яна таксама абараняла людзей.

Падчас вайны 16-гадовая Хаміфа Саўкіна прасілася на фронт, але дзяўчыну накіравалі служыць у падраздзяленне цэнзуры ў Горкі (сёння Ніжні Ноўгарад). Супрацоўнікі чыталі ўсю карэспандэнцыю, якая ішла на фронт і з фронта і канфіскоўвалі лісты з «дрэннымі навінамі» ці сакрэтнай інфармацыяй.

ФОТА: Гродна святкуе Дзень Перамогі

«Цяпер гэта б назвалі непапулярным метадам, — кажа Хаміфа Ахмеджанаўна — Але насамрэч, так мы абаранялі людзей! Гэта было важна для Перамогі. Вось уявіце, ідзе з тылу на фронт ліст, што карова здохла і сям’я галадае. Што будзе з салдатам, які яго атрымае? Сям'і то ён у любым выпадку не дапаможа, толькі горш сабе зробіць — ці стане перажываць або, чаго добрага, захоча дэзерціраваць і трапіць у штрафбат. Вось і даводзілася нам такія лісты забіраць».

«Ці вось піша жонка мужу, што ўладкавалася на такі-та завод, робіць нейкую працу, выходзіць у начныя змены, ехаць ад яе пасёлка на ровары да завода 20 хвілін … Здаецца, нічога страшнага, але завод-та стратэгічны! Патрапіць такі ліст у рукі фашыстам — будзе бяда. А калі ён ліст не адзін, можна даведацца ледзь не ўсе стратэгічныя і ваенныя таямніцы. Людзі не са зла пішуць, не дзеля таго, каб „здрадзіць радзіме“, проста дзеляцца сваім жыццём. Усім не патлумачыш, як гэта важна. Вось нам і даводзілася такія лісты вышукваць.»

Пасля вайны Хаміфу перавялі ў Берлін. Яна вывучыла нямецкую і стала чытаць ужо германскія лісты. Адной з асноўных задач было шукаць па змесце карэспандэнцыі «важных для радзімы» спецыялістаў і навукоўцаў. Яна і праз 70 гадоў лічыць сябе пад падпіскай пра неразгалошваньне і распавядае вельмі стрымана, агульнымі фразамі.

«Узімку 47-га нам удалося выйсці на буйнога нямецкага самалётабудаўніка. Мы яго „ўзялі“ і кажам: „Паедзеш у Маскву“. Усю ноч я праседзела з ім адна ў пакоі, не абмовіўшыся ні словам. Па ўсім будынку стаяла ахова. На раніцу мы пераправілі яго цягніком у СССР. Пазней і яго сям’ю. За гэтую справу мне адразу далі малодшага лейтэнанта, а ў пасляваенны час атрымаць афіцэрскую пасаду было не так-та проста!»

Саўкіна Хаміфа Ахмеджанаўна атрымала медаль «За Перамогу над Германіяй» і «За доблесную працу ў час Вялікай Айчыннай Вайны».

«Тады мы не шанавалі гэтыя ўзнагароды. Дзеці гулялі з імі ў пясочніцы. Мы шмат пераязджалі. Не ведаю, дзе яны цяпер. Толькі на фатаграфіі пасведчанні і засталіся «.

«Урад мне часта дасылаў медалі і за Перамогу, і на юбілеі узброеных сіл, і за вызваленне Беларусі. У 95-ом Лукашэнка ўручыў медаль ветэрана вайны».

Апошняя мара пажылой ветэранкі - знайсці зніклую ў Стамбуле ўнучку і яе магчымых дзяцей.

Падзяліцца
Меткі: гісторыя

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024