«Пакуль ішоў да банка — курс вырас, і грошай не хапіла». Як гродзенскі бізнес выжывае ў час вайны і санкцый

З ростам курса валюты арэнда ў барбершопе паднялася на траціну: з 1200 рублёў да 1850 рублёў за месяц. Калі ўладальніцы аднаго з гродзенскіх мэблевых магазінаў даслалі новы прайс на прадукцыю, яна вырашыла, што там памылка: цэны выраслі на 30%. Папера для выдавецтваў падаражэла амаль удвая — прыватныя друкарні рызыкуюць зачыніцца. Аўтамабілісты часцей пачалі купляць былыя ва ўжыванні запчасткі і рамантаваць старыя дэталі. Рэдакцыя Hrodna.life спытала бізнесменаў з Гродна, як ім працуецца ва ўмовах вайны і санкцый.

Папера для ігральных карт вырасла з 89 капеек да 2 рублёў

Прадпрымальнік Антон Янкоўскі як раз перад пачаткам вайны закрыў краму настольных гульняў «Кубік», каб засяродзіцца на распрацоўцы ўласных настолак. Крызіс у Расіі, па яго словах, нясе распрацоўнікам гульняў і мінусы, і плюсы.

«Цяпер усё менш еўрапейскіх гульняў будзе лакалізоўвацца ў Расіі - гэта будзе занадта дорага. І выдаўцы пераключацца на сваіх распрацоўшчыкаў. Мы для Расіі - унутраны рынак у сферы настолак, таму шанец прадаць сваю гульню павялічыцца», — распавёў Антон Hrodna.life аб патэнцыйнай магчымасці зарабіць.

Але трэба памятаць, што ганарары аўтары гульняў будуць атрымліваць у расійскіх рублях, якія за апошнія тыдні моцна абясцэніліся. Антон прыводзіць прыклад: за адну іх мінулых гульняў ён атрымаў 30 000 расійскіх рублёў. Да вайны гэта было прыкладна 1000 беларускіх рублёў, сёння — 600.

Праблема з’явілася ў тым, каб надрукаваць якасную гульню. Добрая папера вырабляецца не ў Беларусі і не ў Расіі — яе імпартуюць з ЕС. Выдавецтвам прыйдзецца або больш вытраціць, або замяняць паперу больш таннай і не такой якаснай.

«Папера для ігральных карт з пачатку вайны падаражэла з 89 капеек да 2 рублёў», прыводзіць прыклад Антон. Гэта значыць, наступныя наклады яго папулярных калод «Карты ВКЛ» і «Карты Лапіных», якія ён выпускае, дакладна падаражэюць.

Папера падаражэла на 80%, але яе наогул няма

Не лепшыя часы надыходзяць і для кнігавыдаўцоў. «Папера падаражэла на 80%», — распавёў Hrodna.life дырэктар выдавецтва «Литары» Аляксандр Рыжы. Але вялікая праблема не ў цане, а ў тым, што паперы наогул няма. Яе дэфіцыт пачаўся пасля таго, як фінская кампанія Kemira з 1 сакавіка спыніла пастаўкі ў Расію і Беларусь. Без яе хлората натрыю немагчыма стала вырабляць белую паперу. Іншыя тыпы паперы — напрыклад, мелаваная, якую выкарыстоўваюць у альбомах — у прынцыпе не вырабляюць у Расіі і Беларусі. «Гэта Аўстрыя, Галандыя — усё заходняе», — кажа Рыжы аб краінах пастаўшчыках якаснай паперы.

Малатыражны друк, якім займаецца Аляксандр, — гэта лічбавыя друкаваныя машыны, якія выкарыстоўваюць тонар. Вытворцы такіх машын — Xerox і Konica Minolta — адмовіліся пастаўляць тэхніку, камплектуючыя і расходнікі ў Расію. «Я размаўляў з нашым [беларускім — Hrodna.life] афіцыйным прадстаўніком Xerox. Ён кажа — працы засталося на пару тыдняў, — распавядае Рыжы — Што будзе далей — ніхто не ведае». Магчыма, прыйдзецца ўспамінаць мінуўшчыну і вазіць тонар з Польшчы. Але рэалістычней выглядае сцэнар, у якім такія невялікія прыватныя друкарні проста зачыняцца.

Таксама ў Беларусі могуць узнікнуць праблемы з касавай паперай. Кампанія, якая займаецца продажам і перапрацоўкай тэрмапаперы ў Беларусі, паведаміла «Про бизнес», што яны закуплялі сыравіну ў Германіі і Азіі, аднак з нядаўніх часоў нямецкі партнёр не можа адгружаць тавар. Кошт паперы вырас за апошні год у тры разы — з € 0,5 да € 1,5 за рулон. У кампаніі ёсць запас тэрмапаперы максімум на два месяцы. Магчыма, праблему будуць вырашаць з дапамогай электронных чэкаў.

Адзін з папулярных матрацаў яшчэ нядаўна каштаваў 295 рублёў, зараз жа — 375

«Калі мне даслалі новы прайс, я падумала, што яны памыліліся», — распавяла Hrodna.life уладальніца аднаго з гродзенскіх мэблевых магазінаў, якая пажадала застацца ананімнай. Па яе словах, пастаўшчык падняў цэны на 36%.

Вытворцы падымаюць цэны па рознаму: хтосьці некалькі разоў па 5%, а хтосьці і адразу на 20%. «Калі ў фабрыкі ёсць яшчэ складскія запасы, то іх могуць прапанаваць па больш нізкіх коштах», — кажа прадпрымальніца.

Моцна падаражэлі фарбы і якасная фурнітура, якая не выпускаецца ў Беларусі. Перш за ўсё праз рост транспартных выдаткаў. Але і беларускія тавары не могуць не падаражэць. «Здаецца, што калі нешта вырабляецца ў Беларусі, то яно не павінна падаражэць. Але тыя ж фарбавальнікі не ў нас робяць. У нас толькі замешваюць гатовую фарбу», — тлумачыць прадпрымальніца.

Тое ж і з матрацам. «Што такое беларускі матрац? Гэта беларускі пашыў. А камплектуючыя? Напрыклад, какосавая праслойка. У нас што, какосы растуць?" — тлумачыць дзяўчына. Па яе словах, какосавы ліст для тых, хто любіць больш жорсткія ложкі, падымае кошт матраца адразу на 100 рублёў. Яна прыводзіць прыклад: адзін з папулярных матрацаў яшчэ нядаўна каштаваў 295 рублёў, зараз жа — 375. Хутчэй за ўсё, матрацы і далей будуць даражэць, бо металічныя спружыны — гэта таксама імпарт, а метал цяпер даражэе. Імпартныя ў добрай мэблі нават тканіны.

Праблемы ў вытворцаў мэблі могуць быць і з абсталяваннем. «Фабрыкі пастаянна амартызуюць тэхніку: закупляюць станкі, мяняюць дэталі. І гэта таксама цяпер будзе абыходзіцца ім даражэй».

Пры гэтым усё яшчэ ёсць пакупнікі, якія гатовыя купляць добрую дарагую мэблю. «Гэта, напрыклад, людзі, якія будавалі прыватны дом і хацелі ў яго ўкласца. Калі яны паспелі загадзя замовіць камплекты мэблі па старых цэнах, то яны выйграюць».

Беларускі фонд фінансавай падтрымкі прадпрымальнікаў спрабуе ўцягнуць малы і сярэдні бізнэс у «кааперацыйныя ланцужкі» пры вытворчасці прадукцыі буйнымі прадпрыемствамі. Суб’ектам малога і сярэдняга прадпрымальніцтва дадуць магчымасць удзелу ў індывідуальных прамых перамовах аб пастаўках прадукцыі буйным прамысловым прадпрыемствам. Сярод прадпрыемстваў - МАЗ, Гомсельмаш, Гродзенскі шклозавод. Прапанова выглядае дзіўна: даволі спецыфічную прадукцыю прадпрыемствы закупляюць у спецыялізаваных замежных пастаўшчыкоў. Адкуль яе ўзяць беларускаму бізнэсу, незразумела.

Цэны паднялі і на аўтазапчасткі

Міхаіл ужо 11 гадоў займаецца продажам і ўстаноўкай гаджэтаў для аўтамабіляў: аўдыё-і відэасістэм, камер і відэарэгістратараў. Апошнія некалькі гадоў ён купляў тавары ў Расіі. Так прасцей і танней, чым заказваць з Еўропы. Але праз эканамічныя санкцыі, накладзеныя на краіну, бізнес Міхаіла пачаў адчуваць праблемы.

«У мяне заканчваецца тавар, хутка трэба будзе ехаць закупляцца, але многіх марак ужо не купіць. Да мяне сёння заходзіў кліент — на яго машыну камер ужо не будзе, прыйдзецца „метадам тыка“ падбіраць камеру і „калгасіць“ [саматужная ўстаноўка запчасткі, якая не пасуе для дадзенага аўто, — Hrodna.life]. Мабыць, праз дэфіцыт так прыйдзецца рабіць часта». За ўстаноўку або рамонт аўтагаджэтаў Міхаіл кошт падымаць пакуль не збіраецца.

Праз змены курсу валют прадпрымальнік вымушаны быў падняць цэны ўжо на існуючы тавар: «Я купляў тавар за валюту і мне не выгадна яго прадаваць цяпер сабе ў мінус». Міхаіл сцвярджае, што і іншыя прадпрымальнікі паднялі кошты на свае тавары.

Цэны паднялі «аптавікі», за імі - пастаўшчыкі

Мікалай сем гадоў таму адкрыў сэрвіс па абслугоўванні аўтамабіляў і сцвярджае, што ўжо за месяц адчуў цяжкасці ў працы: «Падаражэлі запчасткі для аўтамабіляў, алею таксама. Гэта ўсё праз курс. Аптавікі паднялі кошты, за імі паднялі кошты фірмы-пастаўшчыкі, у якіх мы закупляем запчасткі, патрэбныя для абслугоўвання або рамонту машыны кліента».

Кошты менавіта за працу прадпрымальнік вырашыў пакуль не падымаць, хоць многія канкурэнты ўжо гэта зрабілі: «Затое да нас едуць людзі абслугоўвацца і мне ёсць чым плаціць сваім супрацоўнікам». За месяц Мікалай і яго супрацоўнікі заўважылі павышаны попыт на запчасткі б/в. Калі раней аўтаўладальнікі згаджаліся на замену зношанага расходніка або запчасткі на новыя, то зараз пачасціліся выпадкі, калі ўладальнік рэстаўруе старую запчастку: «Гэта не дзіўна ў сённяшняй сітуацыі. Адрэстаўраваць шаравую, наканечнік або стойкі стабілізатара [складнікі падвескі аўтамабіля — Hrodna.life] у два разы танней, чым купляць новыя».

Даставак з IKEA больш не будзе?

Праблемы ўзніклі і ў крамы «Всё из IKEA» ў Гродне. У сувязі з прыпыненнем працы крам IKEA ў Расіі заказы прымаюцца толькі на тавары ў наяўнасці. Так напісана на іх сайце. Дастаўку тавараў пад заказ часова не ажыццяўляюць. Перад афармленнем замовы наяўнасць тавару трэба ўдакладніць. Рэдакцыя Honda.life пацікавілася ў крамы, як з гэтым плануюць спраўляцца. Наш ліст прачыталі, але не адрэагавалі на яго.

Чытайце таксама: IKEA прыпыняе працу ў Беларусі. Раней яна купляла ў нас тавары на сотні мільёнаў еўра

У малога бізнэсу больш шанцаў на выжыванне, чым у буйнога, пракаментаваў эканаміст BEROC (Кіеў) Леў Львоўскі Z**kalo.io. Ён менш закрэдытаваны або прынамсі радзей бярэ новыя пазыкі для падтрымання дзейнасці. Малы бізнес, які не звязаны з экспартам і імпартам, пацерпіць ад другасных эфектаў - змяншэння попыту ў сярэднім і доўгатэрміновым перыядзе. У кароткатэрміновым магчымы ўсплёск попыту.

Пакуль дайшоў да банка, курс вырас

З ростам курсу валют арэндная плата ў барбершопе паднялася з 1200 рублёў да 1850 рублёў за месяц. Плюс «камунальныя» — 285 рублёў. «У дзень калі я пайшоў плаціць, з раніцы курс еўра быў па 3,4 рубля. Пакуль дайшоў да банка, стала па 3,6 рублёў. У мяне наогул не хапіла грошай», — распавёў уладальнік барбершопа Сяргей [імя змененае — Hrodna.life].

Сяргей плаціць € 15 за квадратны метр. Ён спрабаваў абмеркаваць гэтае пытанне з арэндадаўцам — падчас пандэміі яна пайшла на нязначныя саступкі. «Я кажу: давайце ўсё парашаем, таму што курс і да 5 рублёў можа дайсці, у выніку я нічога не зарабляю. Сказала: „Я вас пачула“. У выніку месяц прайшоў і ўсё. Ніхто нічога не сказаў». Праз рост курсу валюты ў хлопца пасля аплаты арэнды і ўсіх расходнікаў на руках засталося 200 рублёў.

Дзяржаўная арэнда ў Беларусі пры заключэнні дагавора з выканкамам прапісваецца ў беларускіх рублях. Для юрыдычных асоб — 20 рублёў за квадрат, для фізічных — каля 30 рублёў. Кошт камерцыйнай арэнды ў цэнтры горада ў еўра — ад € 10 да € 13−15. У новых будынках, напрыклад «Палац», у залежнасці ад паверха кошт можа складаць € 20. Меншай яна можа быць на цокальных паверхах. Знаёмым арандатарам Сяргея пайшлі на саступкі: замест € 13 яны плацяць € 10.

Цэны на касметыку — шампуні, кандыцыянер для галавы і барады, фарбавальнікі і масла для барады, гель для галення розных брэндаў - таксама выраслі на 70−80%. Касметыку заказваюць у Мінску, а ў іх пастаўкі з Аўстраліі, Аўстрыі, Турцыі, Англіі, Амерыкі, а таксама з Расіі.

Падымаць цэннікі Сяргей не збіраецца. Разумее, што заробкі стаяць на месцы і пасля ўзняцця коштаў у яго будзе менш кліентаў. «Адзінае, на што я падняў цану, — гэта асобны комплекс паслуг. Зрабіў два варыянты: танней — сухое галенне бароды, і другі варыянт — з распарваннем. Розніца ў кошце — 5 рублёў», — распавёў малады чалавек. У таго ж, з пяццю IT-кампаніямі ў яго заключаны дагавор на зніжку 20%.

Чытайце таксама: Барберы, цырульнікі, парыкмахеры — хто каго лячыў і стрыг у Гродне 400 гадоў таму

Пераязджаць барбер не хоча, але ўжо шукае варыянты. «Мне падабаецца месца, як я зрабіў рамонт. Але, каб не было такіх эмацыйных арэляў, мне прасцей кудысьці з’ехаць», — кажа ён. На словы Сяргея аб пераездзе гаспадыня адказала, што ў яе ёсць жадаючыя ўехаць. Уладальнік барбершопа сумняваецца. Ён шмат мае зносіны з калегамі і ведае, што пры пераездзе усё робяць рамонты «пад сябе». «Проста так» заехаць — мала жадаючых. Пасля рамонтаў арэндадаўцы прыходзяць і падымаюць кошты.

«Мне на € 50 паднялі. Ёсць знаёмая, у якой салон таксама ў цэнтры. Ёй праз чатыры месяцы паднялі цану адразу на € 100. Паспрабуй настрыжы столькі», — кажа Сяргей.

Яшчэ варыянт — арандаваць або здаваць у арэнду «крэсла».

Сяргей працуе шэсць дзён у тыдзень. Займаецца навучаннем беларусаў, якія з’ехалі ў Польшчу. З’язджаць не плануе. Тут у яго кватэра, бізнэс. «Так, цяжка. Мы прывыклі - мы беларусы. Нам заціскаюць гайкі, а мы прыдумляем, як з гэтага выйсці, зрабіць сабе камфортна і нешта зарабіць», — сказаў барбер.