Людзі і справы

Беларускі святар, якога ўзнагародзіў Папа Рымскі: «Працаваў на піўзаводзе і таемна спавядаў у касцёле»

Днямі пробашчу галоўнага маскоўскага касцёла — кафедральнага сабора Беззаганнага зачацця Найсвяцейшай Панны Марыі - уручылі вялікую ўзнагароду, піша «Камсамольская Праўда». Залаты крыж Pro Ecclesia et Pontifice айцец Іосіф Занеўскі атрымаў ад самога Папы Рымскага. У расійскай сталіцы святара лічаць сапраўднай легендай, «Апосталам Масквы». Ён 25 гадоў служыў у найбуйнейшай каталіцкай суполцы, якую сам і адраджаў пасля развалу Саюза і цяпер прыняў рашэнне пакінуць храм. Айцец Іосіф распавёў аб сваім незвычайным жыцці, багатым на нечаканасці і прыгоды.

Каб стаць святаром, фіктыўна ажаніўся на польцы

Айцец Іосіф родам з вёскі Заневічы Гродзенскага раёна. Ужо пасля дзявятага класа ён пачаў працаваць у калгасе, але ў дарослым жыцці бачыў для сябе толькі адну дарогу — служыць святаром.

— Аднойчы я ўбачыў сон, — распавядае айцец Іосіф. — Мая нябожчыца сястра Тэрэза, якая была спачатку манашкай, а пасля закрыцця манастыра выйшла замуж, нарадзіла сына і пры родах памерла, распавяла мне падрабязна, што трэба зрабіць.

Ідэя была такая: у Польшчы ёсць далёкія сваякі, у іх — дачка. Трэба распісацца і пераехаць да яе жыць, а потым — развесціся і жыць у Польшчы, дзе яшчэ ёсць семінарыі. Я распавёў сон нашаму пробашчу, яму гэтая камбінацыя падалася цікавай, ён звязаўся з маці той сваячкі ў Польшчы і ўсё ёй патлумачыў. І нявеста, і яе маці пагадзіліся. Дзяўчына прыехала з Польшчы да нас, брат мой на санках адвёз нас у сельсавет, і мы распісаліся. Пра тое, што шлюб фіктыўны, нікому не казалі, вёска радавалася: «Іосіф ажаніўся!» Пасля гэтага афармленне візы на пастаяннае месца жыхарства ў Польшчы заняло прыкладна год.

Я пагрузіў у багажны вагон вялікі вясковы куфар, новы двухцыліндровы матацыкл «Ява» і з’ехаў у Беласток.

Неўзабаве праз сваякоў ён уладкаваўся працаваць на фабрыку, якая рабіла запчасткі. Развод маладым далі і фіктыўная нявеста потым шчасліва выйшла замуж, нарадзіла чацвярых дзяцей. Уладкавацца ў семінарыю атрымалася да манахаў-салезіянаў, але вучобе ледзь не перашкодзілі сакрэтныя службы. Семінарыста выклікалі на размову і прымушалі падпісаць паперу аб супрацоўніцтве. Калі той адмовіўся, яму скасавалі візу і далі суткі на тое, каб пакінуць Польшчу, прыстрашыўшы, што за мяжой семінарыста ўжо чакае КДБ. Але хлопец на той момант працаваў кіроўцам інспектара, у якога былі нейкія сувязі ў Варшаве. Ён пагаварыў з уплывовымі людзьмі і семінарысту вярнулі пашпарт з адноўленай візай.

«Двойчы ў год мяне штрафавалі за тое, што ў парафіі шмат дзяцей»

Такім чынам, беларус паспяхова адвучыўся і атрымаў сан, але ў Польшчы не застаўся — яго папрасілі вярнуцца на радзіму, бо ў СССР святароў бракавала. Ён прыехаў у Гродна і уладкаваўся на піўзавод.

— Я сыходзіў з працы, каб таемна спавядаць у касцёле, а хлопцы працавалі за мяне і дзялілі маю зарплату.

Неяк, стоячы ў храме, я павярнуўся ад алтара да людзей, сказаў «Бог з вамі!» — і бачу за калонай абласнога ўпаўнаважанага па справах рэлігій. Вось папаў, так папаў… У тыя часы менавіта ўпаўнаважаны дазваляў ці не дазваляў святарам служыць — выдаваў так званую «даведку», — працягвае святар.

А сваю першую «легальную» імшу ён правёў у знакамітым касцёле ў Гервятах. Там якраз памёр ксёндз, а прыхаджан было шмат, і яны патрабавалі новага настаяцеля. Каб супакоіць людзей, улады самі папрасілі айца Іосіфа адправіцца ў Гервяты, тым больш набліжалася Каляды. І там ён застаўся на тры гады:

— Двойчы ў год мяне штрафавалі за тое, што ў парафіі шмат дзяцей, а працаваць з імі не дазвалялася. Але ўлады тады ўсё цярпелі, таму што вельмі баяліся масавых хваляванняў.

І ў Жупранах, дзе я служыў наступныя дзесяць гадоў, мяне штрафавалі за дзяцей і моладзь. Двойчы ў год выклікалі на камісіі, пісалі пратакол, казалі, што я дрэнна выхаваны, мяне трэба перавыхаваць, ставілі пытанне на галасаванне: «Хто за тое, каб пакараць святара Занеўскага штрафам?» Ну і ўздымалі рукі. А дзве жанчыны, якія ў мяне рэгулярна спавядаліся, падымаюць вочы і пытаюць моўчкі: «Што рабіць? Падымаць руку ці не?» Я ім падморгваў: галасуйце, нічога страшнага мне не зробяць, а вы можаце працу страціць.

Каб вярнуць храм, прабілі сцяну

Калі пачалася перабудова, айцец Іосіф убачыў у Гродне ў краме былога намесніка ўпаўнаважанага па справах рэлігій, які ў гады застою складаў акты аб парушэннях.

— Ён сам мяне паклікаў: «Іосіф Іванавіч, як справы?» Я кажу: «Нічога, нармальна, працуем». Ён не адстае: «Вось мы бывалі ў вас часта, мне вельмі падабалася, так шмат дзяцей было ў храме …» Тады я ўжо не вытрымаў і спытаў: «А за што вы мяне так пераследавалі?» — «Ну, прабачце, тады работа наша была такая, трэба было даваць справаздачу, але мы любілі да вас хадзіць…»

Пасля развалу Саюза святар ездзіў па Гродзеншчыне, адкрываў прыходы, адваёўваў храмы, а ў 1991 годзе арцыбіскуп Тадэвуш Кандрусевіч паклікаў яго ў Расію.

— І накіраваў мяне спачатку ў Саратаў, каб там арганізаваць парафію. А потым кажа:

«У Беларусі табе ўдавалася неяк вяртаць храмы — давай я цябе пастаўлю ў Маскву пробашчам у храм на Малой Грузінскай — можа, яго атрымаецца вярнуць?» Я пагадзіўся.

Было шмат лістоў, сустрэч, перамоваў, абівалі мы з арцыбіскупам розныя парогі, аж да намесніка мэра. Абяцанні былі, але справа не рухалася. Тады мы сталі часцей маліцца на прыступках, хадзіць вакол храма з працэсіяй, вывесілі вялікі транспарант «Вярніце нам храм!». Нават пасвячэнне ў святары адно арцыбіскуп Кандрусевіч здзейсніў на прыступках. А будынак займаў «Мосспецпромпроект», памяшканні ў храме здавалі ў арэнду, атрымліваючы за гэта вялікія грошы. Часы былі напружаныя, але радасныя. Будынак ніяк не аддавалі, тады мы прабілі сцяну і з працэсіяй увайшлі ўнутр. Прыехала шмат міліцыянтаў, рэктар семінарыі запрасіў італьянскае тэлебачанне. Яны знялі, як яго штурхалі, білі… Шуму было шмат — вакол дэмакратыя, а каталікам храм не аддаюць, іх збіваюць.

Пасля гэтага інцыдэнту мэр Лужкоў падпісаў дакументы, якія пацвярджаюць нашы правы на храм.

Дарэчы, замяніў айца Іосіфа на пасадзе настаяцеля таксама беларус і таксама манах-салезіанец Уладзімір Кабак. А легендарны «Апостал Масквы» застаўся працаваць у расійскай сталіцы, у Салезіянскім доме.


Падрыхтавана па матэрыялах інтэрв'ю Віктара Хруля на сайце Polonia Christiana

Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024