Яшчэ тры кропкі падарожжа з Гродна ў Смаргонь — Баруны, Крэва і Новаспаск. У Барунах захаваўся касцёл Пятра і Паўла ў стылі віленскага барока. Крэва знакаміты сваім замкам і легендамі. Пад Навоспаскам падчас Першай сусветнай прыняў свой адзіны бой «жаночы батальён смерці» Марыі Бачкаровай. Каб убачыць гэтыя месцы і даведацца, як #ЖывесабеБеларусь, мы адправіліся ў падарожжа на 500 кіламетраў і 2,5 дні. Выбірайце маршруты для падарожжаў па Гродзеншчыне разам з Hrodna.life.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/Marshrut-4A-2.jpg)
Касцёл Святых Пятра і Паўла: пачаўся з іконы і перажыў саветаў
Касцёл у Барунах пабудавалі ў 1757 годзе ў стылі віленскага барока. Для гэтага стылю характэрны «вертыкалізм» сілуэтаў з двух’яруснымі вежамі ды хвалістыя фасады, упрыгожаныя скульптурай.
Але калі прыглядзецца да Барунскага касцёла ўважліва, можна заўважыць, што ён не зусім сіметрычны.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/baruny1.jpg)
Беларускія помнікі віленскага барока ў большасці перажылі войны. Найвялікшую шкоду ім прынесла савецкая антырэлігійная кампанія 1960-х. У той час шмат храмаў было моцна пашкоджана ці знішчана. Косцёлу ў Барунах пашанцавала перажыць і гэты складаны перыяд.
Першапачаткова касцёл збудавалі на месцы драўлянай уніяцкай царквы. Адразу за храмам стаіць мураваны манастырскі корпус, пабудаваны ў 1778−93 гадах. Ён належаў манахам-базыльянам. У XVIII — XIX стагоддзях у кляштары працавала 6-класная школа базыльянаў. Тут вучыліся пісьменнікі Ігнат і Леанард Ходзькі, Антоні Адынец, Юльян Корсак. У пачатку XX стагоддзя ў кляштары была беларуская настаўніцкая семінарыя.
У 1833 гозе манастыр перадалі праваслаўным, а ў 1922 - вярнулі католікам.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/Maci_Bo-aja_Barunskaja-XVII.jpg)
Гістарычная даведка: Адна з цікавостак касцёла — цудатворны абраз Божай Маці Барунскай. Гэта ікона ў XVII стагоддзі належала пробашчу полацкага ўніяцкага манастыра. Пазней ён падарыў абраз Мікалаю Песляку, які ў 1692 годзе заснаваў у Барунах уніяцкі манастыр.
У падземнай капліцы пад касцёлам б’е крыніца са святой вадой. Патрапіць у падзямеллі ды і ў сам касцёл не вельмі проста. Храм адчынены толькі падчас службаў. Але ў двары касцёла стаіць бочка з крынічнаю вадой. Ахвотныя могуць напіцца ці набраць бутэльку з сабой.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/baruny6-1-1024x576.jpg)
Крэва: Гедымін, Ягайла і невядомы Юрка
Крэўскі замак пабудавалі ў XIV стагоддзі на загад вялікага князя літоўскага Гедыміна. Гэты замак быў першай крэпасцю, якую цалкам узвялі з каменя.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/krjeva-6.jpg)
Шырыня сцен замка даходзіла да 2,5 метраў, а вышыня да 12 метраў. Пабудова ўваходзіла ў Лінію абароны супраць крыжакоў. Амаль такі самы замак з лініі абароны быў праз 40 кіламетраў, у Медніках (зараз гэта літоўскі Мядзінінкай).
Чытайце таксама: Дзе канчаецца Еўропа? Як сёння выглядаюць замкі-блізняты ў Крэве і Медніках
Існуе нават легенда, што будавалі абодва замкі веліканы-блізняты. І што карысталіся пры гэтым агульнымі інструментамі. Калі трэба было нешта пазычыць, то проста кідалі прылады адзін аднаму, каб не хадзіць. Для веліканаў 40 кіламетраў паміж Крэвам і Меднікамі не былі праблемай.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/krjeva-1-1024x683.jpg)
У адрозненні ад Крэўскага замка Мядзінінкайскі цалкам адноўлены. У ім працуе музей.
У 1382 годзе ў Крэўскім замку па загадзе Ягайлы забілі яго дзядзьку, вялікага князя Кейстута.
Гістарычная даведка: Найбольшую знакамітасць замку прынёс 1385 год. Тады было падпісана пагадненне аб дынастычным саюзе паміж Польскім каралеўствам і Вялікім Княствам Літоўскім — Крэўская унія.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/Union_of_Krewo-1024x625.jpg)
Ад пачатку XIX стагоддзя замак быў закінуты. Падчас Першай Сусветнай Вайны ён моцна пацярпеў - праз Крэва праходзіла лінія фронту. Расійская артылерыя наўпрост абстрэльвала замак, за сценамі якога хаваліся немцы.
Зараз тут ідуць работы па кансервацыі руінаў.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/krjeva-10-1024x576.jpg)
Глядзіце таксама: Як будзе выглядаць адноўленая Княская вежа ў Крэве, калі на яе знойдуцца грошы
Юр’ева Гара
Пра паходжанне пагорка з назвай Юр’ева Гара ў Крэве ёсць некалькі паданняў. Па адным з іх тут мясцілася паганскае капішча. Другое кажа, што гару насыпаў мясцовы хлопец Юрка. Той Юрка аднаго разу правініўся і яму загадалі нанасіць гару пяску сваёй шапкай. Каб загладзіць віну, Юрка пастараўся і ўправіўся з працай за адзін дзень. Паводле другой версіі падання справа была ноччу, а Юрку прыснілася месца, дзе ляжыць золата. Сасніўшы, ён адразу пайшоў выкопваць скарб. Кажуць, так спяшаўся справіцца за адну ноч, што яго засыпала ў яме пяском. А горка так і засталася.
Яўрэйскія могілкі
Гэтыя могілкі - самыя вялікія на тэрыторыі Смаргонскага раёна. Першыя пахаванні тут адбываліся яшчэ ў XVIII стагоддзі. Зараз старую частку могілак чысцяць ад кустоўя валанцёры.
Чытайце таксама: У Крэве талакой аднаўляюць яўрэйскія пахаванні, сярод якіх — магілы продкаў ізраільскага прэмʼера Нэтаньяху
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/krjeva-12-1-1024x577.jpg)
Касцёл Перамянення Гасподняга
Гісторыя касцёлу ў Крэве пачалася ад ХІІІ стагоддзя. Храм шмат разоў разбуралі, але кожны раз адбудоўвалі нанова.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/krjeva-3-1-1024x683.jpg)
У 1868 будынак касцёла перадалі пад праваслаўную царкву. Гэты будынак быў зруйнаваны падчас Першай сусветнай вайны, калі праз Крэва праходзіла лінія фронту.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/krjeva-9-1024x576.jpg)
Гістарычная даведка: Будынак Касцёла Перамянення Гасподняга, што зараз стаіць у Крэве, пабудавалі ў 1997 годзе. Гэта мураваны дзвюхвежавы храм у стылі неабарока. Ён паўстаў побач са старым драўляным касцёлам 1930-х гадоў. У гэтым будынку ад 1961 была бальніца, а ў 2003 яго разабралі.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/krjeva-5-1024x576.jpg)
Царква Святога Аляксандра Неўскага
Царкву ў Крэве пабудавалі ў 1854 годзе. Як амаль усе знакавыя будынкі гэтай мясцовасці, яна была разбурана падчас Першай сусветнай. Аднавілі храм праз 10 гадоў.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/krjeva-11-1-1024x655.jpg)
Царква пабудавана з цэглы і натуральнага каменю. Мае трох’ярусную вежу і званіцу. Агулам храм мае рысы заходне-еўрапейскага афармлення, характэрныя для невялікіх храмаў.
Новаспаск: Скарб пана Букаціча і жаночы батальён Бачкаровай
Наваспаск можна было б праехаць наскрозь без перапынку, каб не велічныя руіны храма на гары пры дарозе — былой царквы Перамянення Гасподняга. Храм быў разбураны падчас Першай сусветнай, калі праз вёску праходзіла лінія фронту. Вядома, што тут прыняў свой адзіны бой жаночы батальён смерці пад кіраўніцтвам Марыі Бачкаровай.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/novaspask-3-1024x683.jpg)
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/maryja-bachkarova.jpg)
Гістарычня даведка: Марыя Бачкарова — адзіная жанчына — поўны георгіеўскі кавалер, ініцыятарка стварэння жаночых батальёнаў і жаночых санітарных атрадаў. Растраляная ў 1920 у Краснаярску.
Царква перамянення Гасподняга
Уніяцкую царкву пабудавалі ў XVIII стагоддзі з цэглы па замове мясцовага пана Букаціча. Будаўніцтва доўжылася больш за 35 гадоў. Таўшчыня сцен дасягала 5 метраў, а сам храм быў двухпавярховым. Пад храмам былі глыбокія падвалы і падземныя хады.
Пасля падзелу Рэчы Паспалітай Новаспаск адышоў да Расіі і храм перарабілі ў праваслаўны.
Пасля вайны яго хацелі аднавіць як каталіцкі, але сродкаў на гэта не знайшлося.
Ёсць легенда, што недзе ў сцяне наваспаскай царквы замураваны скарб пана Букаціча. У схованцы павінны быць грошы на рэстаўрацыю, каштарыс па выдатках і шыльда з датай заснавання храма. Ці знаходзіў нехта тыя грошы і дакументы — невядома. То скарбашукальнікі не страчваюць надзеі.
![Баруны-Крэва-Наваспаск. Ад віленскага барока да жаночага батальёна смерці](https://hrodna.life/wp-content/uploads/2020/12/novaspask-4-1-1024x683.jpg)
Цяпер побач з руінамі стаіць новы праваслаўны храм.
Чытай больш:
- «Ивье-де-Жанейро», Трабы и Гольшаны. Где увидеть самую старую мечеть и самое литературное привидение Гродненщины
- Путешествие под зонтом: замки Любчи и Новогрудка, самый старый костел и музей под открытым небом — за 1 день и 280 километров
- Каліноўскі, скарб Талочкаў і сядзіба, дзе гасцяваў Напалеон. 10 месцаў паміж Свіслаччу і Зэльвай — за 1 дзень
- Палац у лясных джунглях, пешы мост і найвышэйшы млын Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень
- Бераставіца — амаль Кракаў, а Рэпля прыгажэй за Маскву. Што пабачыць за дзень у ваколіцах Гродна