Спадчына

Бальніца з каларытам: як вар’яты ў Гродне жылі па суседстве з губернатарам

У канцы лістапада 2015 рабочыя выкапалі на плошчы Тызенгаўза магутныя падмуркі. Яны належалі старой гарадской псіхіятрычнай бальніцы. Што вядома пра гэты цікавы дом і ягоных наведвальнікаў?

Сістэма аховы здароўя складавалася ў Гродне паступова. Яшчэ каралева Бона Сфорца заклала ў Гродне кляштар са шпіталем на вуліцы Віленскай (цяпер Савецкай), але ў пачатку ХІХ ст. ён нечаму спатрэбіўся расійскім ваеным і горад застаўся без шпіталя. У 1820-х гг. гарадскі лазарэт размяшчаўся ў даліне Гараднічанкі, там, дзе цяпер знаходзіцца гарвыканкам, толькі значна ніжэй. І толькі ў канцы 1840-х гг. прыступілі да будаўніцтва новага шпіталя.

Бальніца на плане паказана чорнай стрэлкай
Бальніца на плане Гарадніцы ХІХ ст.
Чарцёж бальніцы 1849 г.
У бібліятэцы імя Ельцына ў Пецярбурзе захоўваецца план «нармальнай бальніцы» ў губернскім горадзе Гродна, датаваны 1849 г. З пэўнымі недакладнасцямі, але план цалкам адпавядае дому. Мабыць, яго крыху змянілі ў час будовы, але ўжо на планах 1850-х гг. мы бачым гарадскую бальніцу акурат там, дзе нядаўна былі знойдзены падмуркі.

У пачатку 1860-х гг. улады перанеслі бальніцу ў будынак былога бровара баніфратраў на вул. Ажэшкі (цяпер пошта), а ў нашым доме адчынілі гарадскі «дом умалишенных». Праіснавала тут гарадская псіхбальніца больш чым восем дзесяцігоддзяў, аж да 1940-х гг.

Установа была сумная і адначалова дастаткова вясёлая. Лекары не мелі ніякіх сучасных псіхатропных сродкаў і хворых проста трымалі быццам у заключэнні. Летам яны спявалі і крычалі праз адчыненыя вокны, што стварала дзіўнае суседства дзяржаўным установам на плошчы. А плошча, нагадаем, была і Дварцовай, і Губернатарскай. Адным словам, шалёныя Гродна жылі літаральна ў двух кроках ад дома гродзенскага губернатара і назіралі за кожным яго крокам.

Аднойчы ў Гродна ў госці да Элізы Ажэшкі прыехала Марыя Канапніцкая. Пайшоўшы гуляць па Гродне, яна ўбачыла ў вакне псіхбальніцы сімпатычную жанчыну, якая гучна спявала. Вярнуўшыся да Ажэшкі, Канапніцкая раскала ёй пра ўбачанае. На гэта гродзенская пісьменніца-дэмакратка адказала: «Ведаю, менавіта з яе я спісала вобраз галоўнай гераіні сваёй аповесці «Хам».

1916 год, фота з даліны Гараднічанкі. На другім плане крывая афіцына, бальніца і архіў
Псіхбальніцу прыбралі з гэтага дома толькі пасля вайны, падабраўшы для яе не менш каларытнае месца ў былым брыгіцкім кляштары на вуліцы Карла Маркса. А ў будынку на плошчы Леніна размясціўся аддзел рэгуляцыі рэчываў Акадэміі навук БССР, якім кіраваў знакаміты ў будычым акадэмік Астроўскі. Першая акадэмічная ўстанова ў Заходняй Беларусі месцілася тут да сярэдзіны 1970-х гг., калі інстытут перанеслі, а будынак развалілі, пашыраючы плошчу Леніна.

Тады, дарэчы, планавалі знесці і будынак былога архіва, але яго выратавалі змены ў абласным партыйным кіраўніцтве.

Задні фасад бальніцы, людзі пераходзяць праз мост праз Гараднічанку, там, дзе цяпер гарвыканкам


Чытайце таксама:

Забытыя мясціны Гродна. Успамін пра Пральны завулак

Забытыя будынкі Гродна: карчма, якую знеслі для аблвыканкама

Забытыя будынкі Гродна. Тартак «Лес», які нагадваў замак ды знік бясследна

Забытыя мясціны Гродна. Кармяліцкая камяніца — гродзенскі дом, які ніхто не намаляваў

Падзяліцца
Меткі: гісторыя

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024