Спадчына

Ад Каложы да Новага Моста: дзікія мясціны, дзе рабілі гродзенскі брук

Ваколіцы Новага Моста лічацца мясцінамі даволі дзікімі. Ад гэтай збудаванай яшчэ ў пачатку 1970-х артэрыі ўсяго кіламетр да Каложы і менш за паўтара кіламетры да Старога Замка. Аднак асаблівага добраўпарадкавання тут ніколі не праводзілася.

Будоўля Новага моста. 1970 г.

Нягледзячы на адсутнасць гістарычнай забудовы, гэтыя мясціны складаюць цікавую частку гістарычнага абшару Гродна. Напрыклад, некаторыя чытачы цікавіліся ў нас, што за прыступкі вядуць «у нікуды» ад Рыбацкай вуліцы да асфальтавай пляцоўкі, зарослай цяпер кустамі.

Тут рабілі знакаміты брук

Тое адзінае ацалелае сведчанне заснаванай тут у 1920-х і праіснаваўшай аж да пачатку 2000-х гродзенскай бетанярні (бетоннага завода). Некалі тут была грунтоўна забудаваная тэрыторыя і менавіта тут былі выраблены дзясяткі тысяч каменна-бетонных плітак, якімі цяпер выкладзены вуліцы Савецкая і Ажэшкі.

Нёман з Новага Моста ў 1979 г. Злева бетонны завод і лесвіца.
Тут жа рабілі і знакамітыя бардзюрыны з надпісам па-польску «Магістрат горада Гродна». Дарэчы, у будаўнічым сэнсе тое месца знакамітае не толькі бетонным заводам, але і цагельняй, якая размяшчалася крыху далей на сучаснай вуліцы Нёманскай. Сёння ад яе не засталося нават слядоў, а вось печы для абпалу цэглы стаялі на беразе Нёмана яшчэ ў пачатку 18 ст.

Ачыстныя збудаванні: планавалі ў 30-х, збудавалі ў 60-х

Цяпер адзінай «прамысловай» канструкцыяй, якая стаіць каля новага моста, з’яўляецца схаваная за надзейным бетонным заборам каналізацыйна-насосная станцыя, праз якую ў бок ачысных збудаванняў каля Зарыцы перапампоўваюць адыходы жыццядзейнасці гродзенцаў.

Каналізацыйна-насосная станцыя і бетонны завод. 1970 г.
Станцыя паўстала толькі ў канцы 1960-х, а да гэтага ачысных збудаванняў горад не меў. Між тым, у 1939 польскія інжынеры ўжо планавалі пачаць будоўлю ачысных збудаванняў акурат побач з былым бетонным заводам, змяніўшы нават цячэнне так званага Літоўскага ручая.

Драўляны мост, якому 100 гадоў

У сухія гады з Нёмана побач вызіраюць рэшткі старога драўлянага моста. Тут іх было як мінімум два. Адзін быў збудаваны немцамі ў час Першай сусветнай вайны, а другі ўзвялі польскія сапёры на тым самым месцы вясной 1921 г. Мост выкарыстоўваўся найперш у вайсковых мэтах і дарога, якая спускалася да яго на правым і на левым беразе Нёмана, атрымала назву «фартавой».

Мост праз Нёман у раёне сучаснага Новага Моста, 1920-я гг
Цвікі ды палі - усё што засталося ад таго моста

Месца мастакоў

Дарэчы, у гэтыя маляўнічыя і некалі бязлесныя мясціны любілі забрыдаць мастакі. Напрыклад, Напалеон Орда зафіксаваў карчму, якая знаходзілася акурат недзе на месцы Новага моста, а знакаміты Станіслаў Жукоўскі забраўся на гару за мостам і намаляваў маляўнічы паварот Нёмана на поўнач. Калі стаць там цяпер, то ўжо не пабачыш бязлесных палёў, а толькі дахі раёна прыватнай забудовы ў Баранавічах.

Станіслаў Жукоўскі. Нёман. Пачатак ХХ ст.

Карчма на малюнку Напалеона Орды...
...і тое самае месца цяпер

[irp posts="54 314″ name="Як выглядаў кляштар на месцы драмтэатра ў Гродне — шмат старых фота"]

Падзяліцца

Апошнія запісы

Парасон, халат, check-up здароўя. 11 ідэй, што падарыць мужчыну на свята

Лічыцца, што складана выбраць падарунак менавіта мужчыну - мужу, сыну, бацьку, партнёру ці сябру. Сітуацыя…

20 снежня 2024

«Навявае сплін і абурэнне». Беларус наведаў Навагрудак і расчараваўся — горад запушчаны, а сэрвіс не развіты

Беларус Алекс Вазнясенскі наведаў Навагрудак як турыст. Мужчыну ўразіла, што горад з багатай гісторыяй знаходзіцца…

18 снежня 2024

Віціна, дракар ці славянскае фэнтазі? Чаму праект рэстарана-ладдзі на Нёмане выклікае пытанні

Рэстаране-кафэ “Нёманская віціна” ў выглядзе ладдзі - частка канцэпцыі новай гродзенскай набярэжнай, якую абмеркавалі ў…

18 снежня 2024

Дыякан, хакер і шматдзетны бацька. Як беларус выканаў амерыканскую мару

Аляксей Кажэнаў з'ехаў з Мінску ў 1998-м годзе. Ён атрымаў працу ў Google, стаў дыяканам…

17 снежня 2024

Усяслаў Чарадзей — квадробер, а Францішка Уршуля Радзівіл — найк про. Тлумачым моладзевы слэнг на гістарычных постацях

Слэнг пастаянна змяняецца - у апошні час пад ўплывам TikTok. Зразумець яго адразу і ўвесь …

9 снежня 2024

Можна пакаштаваць на большасці заправак. Як у Гродне пражаць каву для ўсёй Беларусі

Кожны месяц 22 тоны кававага зерня выязджаюць з Гродна, каб патрапіць на запраўкі па ўсёй…

9 снежня 2024