Горад

Як трэба даглядаць за гарадскімі могілкамі? Слухай (або чытай) новы выпуск «Утульнага горада»

Смерць — гэта тэма, якую нам хочацца абмінаць і не абмяркоўваць лішні раз. Аднак ад часу да часу даводзіцца, бо гэта частка жыцця. У кантэксце ўрбаністыкі мы таксама не можам ігнараваць тэму могілак, якія фізічна займаюць шмат гарадской прасторы і часам становяцца аб’ектам гарадскіх спрэчак. Ці могуць могілкі быць часткай культурнай спадчыны? Што рабіць, калі могілкі разрастаюцца? Чаму яны становяцца месцам прыцягнення маргіналаў? Ці этычна прымушаць сваякоў памерлых плаціць за месца на могілках? Аб гэтым і не толькі ў падкасце «Утульны горад» мы пагаварылі з гісторыкам, даследчыкам тэмы смерці ў беларускай традыцыйнай культуры Сяргеем Грунтовым.

Праслухайце падкаст цалкам або прачытайце асноўныя тэзісы ў скароце ніжэй.

Як даўно з’явіліся могілкі?

Хаця культура пахавання памерлых існуе прыблізна столькі, колькі чалавек сучаснага выгляду, звычныя нам могілкі з’явіліся адносна нядаўна: у XIX стагоддзі. Каменныя помнікі з выбітымі імёнамі маглі сабе дазволіць толькі заможныя людзі. Большасць з нашых продкаў знаходзіла вечны спакой пад драўлянымі крыжамі.

Да таго ж і культура наведвання могілак стала зусім іншая. У XIX стагоддзі не было традыцыі ехаць у іншы горад на могілкі, каб ушанаваць памяць продкаў. Увогуле, культура памяці была раней зусім іншай: чалавека помнілі родныя, успаміналі ў штодзённых размовах ці малітвах, але мала якія фізічныя атрыбуты памяці пра чалавека (фатаграфіі, помнікі, дакументы) былі дасяжныя нашым продкам.

Ці варта надаваць могілкам статус гісторыка-культурнай каштоўнасці?

Кароткі адказ: так, варта. Гродзенскія старыя могілкі могуць быць цікавым аб’ектам даследавання для гісторыкаў і атракцыяй для турыстаў. Шмат якія помнікі на фарных, францішканскіх і габрэйскіх могілках — сапраўдныя творы мастацтва.

Акрамя таго, на гродзенскіх могілках пахавана шмат славутых людзей: паэтка Эліза Ажэшка, маці Максіма Багдановіча Марыя Апанасаўна, скульптар Баляслаў Шышкевіч і палітык Эдвард Лістоўскі.

Што рабіць з могілкамі, якія разрастаюцца?

Сяргей Грунтоў прапануе ўвесці тую ж сістэму, якая існуе ў еўрапейскіх краінах: сваякі пахаваных маюць рэгулярна плаціць за месца на могілках. Калі аплаты прыпыняюцца, адміністрацыя дае дазвол хаваць у тую ж магілу.

Такі падыход можа здавацца цынічным, але Сяргей Грунтоў тлумачыць, што гэта цалкам натуральны працэс. Памяць аб продках звычайна не жыве болей за чатыры пакаленні. Падумайце, ці ведаеце вы, дзе пахавана ваша прабабуля. А прапрабабуля?

Могілкі «Аўльс» у Гродне ў 2019 годзе. Фота: Hrodna.life

У тыя часы, калі каменныя помнікі былі раскошай, і на большасці могілак стаялі проста драўляныя крыжы, некалькі пахаванняў у адной магіле былі цалкам распаўсюджанай з’явай. Дрэва гніло, крыжы падалі. З часам падавалася не зразумелым: ці тут вольнае месца, ці магіла на якой прост няма крыжа. Калі раптам пры рыцці магілы знаходзілі неістлелыя косці, нябожчыку кідалі манету «на выкуп». Новае месца для магілы таксама не шукалі - апускалі труну туды ж, дзе ўжо нехта быў пахаваны.

Чытайце таксама: На могілках «Аўльс» трава зноў вырасла вышэй за магілы. Хто павінен сачыць за тэрыторыяй?

Сяргей Грунтоў лічыць такі падыход куды больш разумным, чым бясконца пашыраць могілкі, які праз некалькі дзесяцігоддзяў ахопяць вялізныя плошчы горада. На могілках, якія занадта маладыя, каб мець гісторыка-культурную каштоўнасць, і занадта старыя, каб сваякі пахаваных даглядалі за гэтым месцам, хутка з’явяцца крымінальныя элементы.

Маргіналізацыя могілак, за якімі ніхто не даглядае, — таксама цалкам заканамерны працэс.

Чытайце таксама: У 90-х — крошка, зараз — граніт. Ці існуе «могілкавая мода» і колькі яна каштуе

Падзяліцца

Апошнія запісы

Гронкі кветак, люстэркі і ружовае футра. У Гродне з’явіліся вясновыя фотазоны

Пакуль сады толькі заквітнеюць, ва ўстановах і крамах Гродна падрыхтавалі вясновыя фотазоны. Часта гэта гронкі…

2 красавіка 2025

Старадаўнія падвалы ў цэнтры Гродна прыцягваюць бізнес. Калі памяшканні можна выкарыстоўваць у камерцыйных мэтах?

На Савецкай вуліцы каля 80% падвалаў задзейнічаны пад бізнес, прыводзіць статыстыку газета “Гродзенская праўда”. Пры…

1 красавіка 2025

У Гродне адкрыецца школа барыста — арганізатары хочуць, каб ва ўстановах варылі якасную каву

Уладальнікі гродзенскіх кавярань «Крепкий белый» і «Крепкий черный» запускаюць школу барыста. Летась арганізатары ўжо праводзілі…

1 красавіка 2025

Гродзенец стварыў дакладную копію Фарнага касцёла ў мініяцюры — і друкуе фігуркі на 3D-прынтары

Гродзенец Ігар Апякун канструюе мэблю для круізных лайнераў - стварае прататыпы праз спецыяльную праграму. Ігар…

31 сакавіка 2025

Блогер-гісторык Яўген Аснарэўскі выдаў турыстычны даведнік па Гродне з аўтарскімі маршрутамі

Кніга «Удивительный Гродно» Яўгена Аснарэўскага выйшла ў мінскім выдавецтве «Рыфтур». Даведнік разлічаны і на турыстаў,…

31 сакавіка 2025

У Гродна прыйшоў новы трэнд — ранішнія рэйвы ў кавярнях

Як мінімум дзве гродзенскія кавярні, My Lover Berry і «Крепкий белый», вырашылі апрабаваць новы фармат…

31 сакавіка 2025