Станіслаў Цыбінскі - былы зняволены, правёў у месцах пазбаўлення волі 15 гадоў. Пасля вызвалення чатыры месяцы жыў на вуліцы і не мог знайсці сабе працу. Заснавальнік цэнтра «Працягні руку дапамогі», які займаецца падтрымкай і сацыялізацыяй былых асуджаных, піша Onliner.by.
Я сеў у турму ў 18 гадоў, вызваліўся ў 33 гады — пятнаццаць гадоў за кратамі. Калі выйшаў, на волі мяне ніхто не чакаў. Бацькі памерлі, блізкіх сваякоў не было, дом, у якім калісьці жыў, адышоў дзяржаве. Ні жылля, ні працы, ніякіх перспектыў на будучыню. Сітуацыя, у якой апынуўся я, не ўнікальная для многіх былых зняволеных. Як вы думаеце, якія ў іх шанцы ў такіх умовах вярнуцца да нармальнага жыцця? Асабіста я даў бы адзін-два працэнты са ста. На жаль, я бачу: у нашай краіне абставіны падштурхоўваюць чалавека, які нядаўна вызваліўся, зноў стаць злачынцам. Часам ён ідзе на крымінал проста для таго, каб выжыць.
Думаю, для таго каб зразумець, наколькі сітуацыя цяжкая, вам дастаткова даведацца маю гісторыю. Я сапраўды хацеў крута памяняць сваё жыццё. Перад вызваленнем рабіў усё магчымае, каб зразумець, што са мной адбудзецца на волі. Спрабаваў зразумець, дзе я буду жыць, дзе буду працаваць. Адказаць на гэтыя пытанні мне не маглі, казалі: вызвалішся — будзем разбірацца. У выніку па факце я выйшаў са сцен турмы на вуліцу. У нікуды. Пачаў абзвоньваць старых сяброў і знаёмых — хтосьці з’ехаў за мяжу, у каго-то ўжо была сям’я, і прыняць мяне нават на час не было ніякай магчымасці. Хтосьці прызнаваўся шчыра: рэсурсаў на тое, каб утрымліваць «лішні рот», няма.
Мне заставалася спадзявацца на дапамогу дзяржавы: звярнуўся ў выканкам з просьбай прадаставіць хоць нейкае жыллё, стаў на ўлік у цэнтр занятасці - быў гатовы на любую працу.
Пытанне з жыллём не рухалася з мёртвай кропкі. У цэнтры занятасьці мне сказалі адразу: «Выбачайце, але месцаў няма». Дарэчы, у мяне пяць пацверджаных дакументамі спецыяльнасцяў, сярод якіх: кравец, столяр-станочнік, муляр, аператар-машыніст кацельні, трактарыст шырокага профілю. Вакансіі ў цэнтры, вядома, былі, але, як выяўлялася, толькі не для мяне. Мне давалі чарговы кірунак, я ішоў да працадаўцы, сумленна казаў, што нядаўна вызваліўся. Цікавасць да маёй кандыдатуры адразу згасала.
Праз знаёмых атрымалася ўладкавацца ў Дом культуры ў Шчучынскім раёне. Прапрацаваў там месяц, арганізаваў некалькі святаў - усе былі задаволеныя. Перад Новым годам праходзіла інспекцыя, высветлілася, што я быў асуджаны (я гэтага не хаваў, але і не афішаваў). Кіраўніцтва адразу папрасіла мяне напісаць заяву па ўласным жаданні. Прыгразілі: «Калі не зробіш гэтага сам, хутка знойдзем прычыну звольніць па артыкуле». Вырашыў, што ваяваць сэнсу няма, напісаў заяву. Стала зразумела, у Шчучыне мне рабіць няма чаго: адмовілі ў працы ўжо ўсе, хто мог.
Паехаў да таварыша ў Гродна. Праз два дні яго мама ветліва намякнула, што я не жаданы госць у доме, я намёк зразумеў і зноў апынуўся на вуліцы. Прыехаў на вакзал, сеў і ўсвядоміў: ніякіх ідэй аб тым, што рабіць далей, у галаву не прыходзіць. З’ездзіў у Баранавічы, на працягу дня паспрабаваў там пашукаць працу, але мая судзімасць усіх працадаўцаў вельмі напружвала і там.
Вярнуўся назад у Гродна, сябар дапамог мне зрабіць часовую рэгістрацыю ў Гродзенскай вобласці. Я працягваў пошук працы, прыйшлося жыць на вакзале. Спаў у зале чакання, калі было зусім няма чаго есці, паказваў людзям даведку аб вызваленні і прасіў дапамагчы — купіць ежы. Дзевяць з дзесяці адварочваліся, адзін мог пайсці насустрач. Мяне некалькі разоў забірала міліцыя, ўзнікалі канфлікты, я казаў прама: «Мне няма куды ісці, забіраць мяне можна колькі заўгодна раз — гэта праблему не вырашыць». Звяртаўся з просьбамі аб дапамозе ў РАУС, выканкам, але ніхто нічым не змог дапамагчы — ні парадай, ні рэальнымі справамі. Зусім гэтаму не здзіўлены: такія людзі, як я, чыноўнікаў цікавяць у апошнюю чаргу — гэта, на жаль, горкая праўда. Чуў гісторыі ад сваіх знаёмых пра тое, што часам нам кажуць адкрыта: «Прасцей пасадзіць, чым важдацца з вамі».
Перабіваўся выпадковымі заробкамі: пагрузка, разгрузка, зборка мэблі, шукаў аб’явы аб падпрацоўцы ў інтэрнэце. Зразумела, грошай хапала толькі на ежу, на арэнду жылля сабраць такім чынам было нерэальна. Увесь гэты час я стаяў на ўліку як чалавек, які мае патрэбу ў працы. За чатыры месяцы я наведаў 158 працадаўцаў - ніводнага станоўчага адказу. Матывацыя адмовы была розная, хтосьці спасылаўся на адсутнасць у мяне працоўнай кніжкі, хтосьці ў адкрытую казаў, што не хоча браць на працу былога зняволенага.
Думаю, я першапачаткова стукаўся не ў тыя дзверы. Я прасіў дапамогі ў дзяржавы — усе звароты ад міліцыі да гарвыканкама ніякага выніку не прынеслі. Але мне дапамаглі простыя людзі.
У нейкі момант мой новы знаёмы пад сваю адказнасць запрасіў працаваць афіцыянтам у адзін з рэстаранаў горада. Кіраўніцтва вырашыла даць мне шанец, мала таго, мне нават купілі вопратку, у якой я мог бы выйсці на змену. За месяц выпрабавальнага тэрміну я атрымаў некалькі падзяк у кнігу водгукаў і прапаноў і быў паспяхова прыняты на пастаянную працу. На працягу ўсяго гэтага часу я працягваў жыць на вакзале, мыўся і сціраў вопратку ў душавой рэстарана. Праблему з жыллём таксама дапамог вырашыць мой працадаўца — мне выдзелілі пакой у інтэрнаце.
Я працую афіцыянтам ўжо два гады, сумяшчаю дзве працы, у сярэднім працую па 12 гадзін шэсць дзён у тыдзень. Адчуўшы на сабе ўсе цяжкасці, з якімі сутыкаюцца людзі, якія жадаюць вярнуцца да нармальнага жыцця пасля знаходжання ў месцах пазбаўлення волі, загарэўся ідэяй дапамагаць тым, хто нядаўна вызваліўся. Спачатку дапамог аднаму, пасля другога, затым пачало працаваць сарафаннае радыё: на маё імя прыходзіць усё больш лістоў з просьбамі аб дапамозе. Нарадзілася думка стварыць месца, дзе людзі, якія трапілі ў сітуацыю, падобную з маёй, маглі б атрымаць першую дапамогу. Сёння мне ў гэтым дапамагаюць актывісты руху «Маці 328» і іншыя неабыякавыя людзі.
Хачу адзначыць, што я разумею матывы, па якіх працадаўцы адмаўляюць такім людзям, як я, не маю ілюзіяў адносна таго, як могуць сябе паводзіць людзі, якія вызваліліся з месцаў зняволення, — негатыўных прыкладаў хапае. Але думаю, што грамадства не разумее маштабаў праблемы і цяжару яе наступстваў: людзі выходзяць з турмаў тысячамі, большасць — з воўчымі білетамі. Закрываючы вочы на іх існаванне, мы правакуем рост колькасці рэцыдывістаў, а тым, хто пасля тэрміну сапраўды вырашыў вярнуцца да нармальнага жыцця, практычна не пакідаем шанцу.
