Незвычайная музыка разносіцца ад Свята-Пакроўскага кафедральнага сабора і, нібы злучаючыся з нябёсамі, пранікае ў душу. Хто ж ён, званар ад Бога, які кіруе старадаўнімі званамі гэтага храма?
Па крутой лесвіцы на званіцу мяне вядзе Юлія Мінчанка. На выгляд ёй, далікатнай і вытанчанай, не больш за трыццаць.
— Звон не толькі ачышчае душу, але і амалоджвае цела. Навукоўцы даказалі, што звон, акрамя даступных вуху абертонаў, выдае яшчэ ўльтрагукі, якія аказваюць дабратворны ўплыў на арганізм. А я ж ужо больш за дваццаць гадоў пад званамі. Так што смела дадавайце яшчэ дзясятак да ўзросту, — усміхаецца званар.
На 18-метровай вышыні размешчана яе «працоўнае месца». У распараджэнні дзесяць званоў. Самы старадаўні, магчыма, карабельны, датуецца 1885 годам, самы вялікі адліты ў 1935 годзе.
— Гэта стопудовы дабравеснік, які задае рытм падзвоннай групе, а самыя маленькія званы — зазвонныя. З дапамогай усіх дзесяці ўтвараецца мілагучнасць: ад радаснага трохзвону да сумнага перабору. Званар кіруе званамі з дапамогай спецыяльных тросаў, якія сабраны ў пучкі. Язык дабравесніка прывязаны да педалі, такім чынам, у нас працуюць не толькі рукі, але і ногі, — адкрывае тонкасці майстар.
Няцяжка здагадацца, што для «музычнага інструмента» агульнай вагой амаль тры тоны патрабуецца фізічная сіла. Як спраўляецца з ім далікатны званар?
Майстар раскрывае сакрэт:
— Перш чым знайшла сваё пакліканне, я грунтоўна займалася не толькі спевамі, музыкай, але і спортам, у тым ліку цяжкай атлетыкай. Прыйшоў час, калі ў адзіным цэлым злучыліся ўсе мае здольнасці і навыкі.
Упершыню Юля паднялася на званіцу ў юнацтве, гэта было ў полацкім Спаса-Еўфрасіннеўскім манастыры. Таленавітая выпускніца музычнай школы, яна спявала ў царкоўным хоры і добра разбіралася ў тонкасцях мелодый. Але тады ў звонавым звоне дзяўчыне адкрылася нешта асаблівае. Прысвяціў яе ў гэтае таемства таленавіты званар-педагог Аляксандр Маліноўскі.
[irp posts="45 862″ name="У Гродне паўгода шукалі гадзіншчыка, які змог бы аднавіць працу гадзінніка ХV стагоддзя"]
Юлія ўзгадвае, што ўжо тады вызначыла свой шлях:
— Памятаю, як мы з Аляксандрам Мікалаевічам стаялі на манастырскай званіцы і марылі пра беларускую школу званароў, а калі ў 2000 годзе ён яе адкрыў, я была ў ліку першых вучаніц.
Яна адточвала сваё майстэрства ў храмах Расіі, у горад над Нёманам прывёў сам лёс: таленавітую дзяўчыну спачатку прынялі ў Гродзенскую капэлу, затым яна паступіла на факультэт мастацтваў Гродзенскага дзяржаўнага універсітэта імя Янкі Купалы і стала прыхаджанкай сабора.
А ў 2009 годзе Юля ажыццявіла сваю мару — пачала весці пры гэтым храме першыя ў Гродне курсы званароў. Яна была на той момант адзінай жанчынай у епархіі, якая прафесійна валодае старажытным мастацтвам перазвону. Цяпер штогод на курсах новы набор. Сюды прыходзяць людзі мэтанакіравана, па благаславенні. Але не ўсе становяцца званарамі - працэс падрыхтоўкі духоўна і фізічна няпросты.
На здзіўленне, ён часцей за ўсё паддаецца людзям сталага ўзросту. Юля ў прыклад прыводзіць бабулю Зінаіду — званара гродзенскага Свята-Раства-Багародзічнага манастыра. Ці не ў глыбіні веры сіла?
— Так было спрадвеку: у кожнага званара свой стыль, па якім яго пазнавалі ва ўсёй акрузе. У гэтай асаблівасці глыбокая духоўная аснова, бо мы ўдзельнічаем у набажэнстве. А навучыцца званіць і не званіць немагчыма. Гэта раўнацэнна таму, як спыніць грук сэрца, — кажа мая субяседніца.
За восем гадоў існавання гэтай незвычайнай гродзенскай школы многія храмы епархіі ўвянчаліся звонам. Сама настаўніца званароў паказала глыбіню беларускай самабытнасці старажытнага царкоўнага мастацтва на Міжнародным фестывалі перазвону ў польскім Супраслі. Сярод 23 званароў з Польшчы, Беларусі, Расіі і Германіі Юлія Мінчанка заняла другое месца ў катэгорыі «Майстар».
… Толькі вельмі важкі чыннік можа перашкодзіць чалавеку такой місіі падняцца на званіцу. Званар ад Бога Юлія будзіла горад ад духоўнага сну нават тады, калі насіла пад сэрцам свайго сына. Зараз шасцігадовы Ілля з веданнем справы падымаецца разам з мамай на званіцу. Па ўсім відаць, званар расце.