Увекавечыць кінематаграфічную гісторыю горада вырашылі ў мясцовым кінатэатры «Чырвоная зорка». Дырэктарка Жэні Баглык распавяла, што перад пачаткам сеансаў тут плануюць паказваць кадры з «гродзенскіх фільмаў», чаргуючы іх з сучасным відам месцаў, дзе яны здымаліся. А тым, хто асабліва зацікавіцца, выдадуць ровары напракат і карту з адпаведным маршрутам, паведамляе «СБ. Беларусь сегодня».
Дарэчы, і сам кінатэатр «Чырвоная зорка» мае багатую — стогадовую! — гісторыю. Стварыў двухпавярховы «храм кіно» па французскай праекце і назваў яго «Эдэн» штабс-капітан у адстаўцы Сяргей Манастырскі, які вельмі любіў кінематограф. Аднак прысутнічаць на прэм’еры яму не ўдалося — грымнула Першая сусветная вайна, і ўладальнік першага гродзенскага сінематографа адбыў на фронт. Працягнулі справу яго брат і жонка, якая спецыяльна для гэтага прадала сваё радавы маёнтак у Расіі. Увосень 1915 года «Эдэн» ўсё ж адкрыўся.
— Нам атрымалася адшукаць унука заснавальніка найстарэйшага гарадзенскага кінатэатра, — распавядае Жэні Сцяпанаўна. — Георгій Манастырскі, лекар, цяпер пенсіянер, жыве ў Гродне. Ён ахвотна пагадзіўся падзяліцца сямейнымі ўспамінамі пра сваіх вядомых продкаў.
Генеральны дырэктар Гроднааблкінавідэапраката Юрый Аляксей кажа, што ў перспектыве экспазіцыя «Чырвонай зоркі» цалкам можа стаць Музеем кіно:
— Думаю, у гродзенцаў захавалася нямала цікавых рэчаў, якія маглі б папоўніць нашу калекцыю. Шмат у каго маглі застацца квіткі, фатаграфіі, нейкія прадметы са здымак, магчыма, нават старая кінаапаратура. Будзем удзячныя, калі іх перададуць нам для музея.
Будуць турыстычныя маршруты і тэматычныя сувеніры
Імідж «беларускага Галівуда», замацаваўся за Гродна, вырашылі падтрымаць і мясцовыя ўлады. З падачы тутэйшых энтузіястаў распрацоўваецца канцэпцыя па прэзентацыі кінематаграфічнага мінулага горада. У мінулым годзе ў абласным цэнтры была закладзена Алея кіно, на якой ёсць намер увекавечыць гісторыю 12 найбольш папулярных фільмаў, знятых тут. Ёсць ужо дызайнерскія рашэнні па інфармацыйных планшэтах з анатацыяй да гісторыі гэтых фільмаў. Распрацоўваюцца турыстычныя маршруты па мясцінах, звязаных з кіно, тэматычныя сувеніры.
Якія стужкі здымалі ў Гродне?
Рэжысёры і акцёры называюць Гродна «беларускім Галівудам». Сцвярджаюць, што тут асаблівая аўра: рысы сучаснага еўрапейскага горада гарманічна пераплятаюцца з аўтэнтычнасцю старых вулачак, будынкаў, храмаў, сярэднявечных замкаў. Усё гэта як магніт прыцягвае кіношнікаў. Тут знята каля паўсотні вядомых фільмаў, а месцаў, звязаных з гісторыяй кінематографа і знакамітымі людзьмі, не пералічыць.
Высоцкі, Сталін і іншыя
На вуліцы Кастрычніцкай паўстагоддзя таму здымаў свой знакаміты фільм «Я родам з дзяцінства» Віктар Тураў. Па сутнасці, з гэтай карціны — з эпізадычнай ролі танкіста Валодзі - пачыналася ў кіно кар’ера Уладзіміра Высоцкага. Вядомыя кадры, калі ён сядзіць на лесвіцы старога драўлянага двухпавярховага дома і грае на гітары, знятыя ў Гродне. У фільм увайшлі песні Высоцкага «Братские могилы», «Высота», «В холода, в холода…», «Звезды».
www.youtube.com/watch?v=ooJJkSLXdGc
У сярэдзіне 1980-х на вуліцах Гродна можна было сустрэць зорак савецкага кіно Алега Стрыжэнава і Васіля Ланавога, якія здымаліся ў ваенным дэтэктыве «Прыступіць да ліквідацыі». У форме з адпаведнай выпраўкай «палкоўнікі» расхаджвалі па горадзе.
www.youtube.com/watch?v=O8_MmkFf4To
А ў пачатку 1990-х гродзенцы дзівіліся яшчэ больш, калі да тэатра лялек пад’язджала машына, з якой паважна выходзіў, раскурваючы трубку, Сталін. Тады адну з галоўных роляў у фільме Міхаіла Пташука «Кааператыў «Палітбюро» сыграў Аляксей Пятрэнка. Ды і самі мясцовыя жыхары ўвесь час мільгалі ў масоўках, ганарачыся дачыненнем да вялікага кіно.
www.youtube.com/watch?v=UkVBhX7uWLE
Родам з «Белых рос»
Самай кіношнай ў абласным цэнтры мясцовыя жыхары лічаць вуліцу Урыцкага. Тут знятыя эпізоды многіх «гарадзенскіх» фільмаў,
у тым ліку «Без права на памылку», «Дняпроўскі рубеж», «Прыступіць да ліквідацыі», «Смерш».
А пачыналася кінематаграфічная гісторыя Гродна ў 1956 годзе з фільма «Міколка-паравоз». Кінастужка заснавальніка беларускага дзіцячага кіно рэжысёра Льва Голуба ўвекавечыла стары будынак чыгуначнага вакзалу. Многія мясцовыя жыхары памятаюць, што там стаяў вагончык, у якім жыў галоўны персанаж фільма. Пасля завяршэння здымак пры зносе вакзала пад яго дахам знайшлі тыя самыя «рэвалюцыйныя» ўлёткі, якія распаўсюджвалі героі фільма.
www.youtube.com/watch?v=_5gMmbRcUCc
Пачынаючы з 1970-х у Гродне амаль кожны год праходзілі здымкі новых фільмаў. Візітоўкай горада сталі «Белыя росы» Ігара Дабралюбава.
Гродзенцы вельмі ганарацца сваім дачыненнем да ўпадабанай мільёнам тэлегледачоў кінастужкі і на месцы здымак пакінулі некранутым калодзеж, які мільгануў у кадры. Да яго цяпер сцякаюцца турысты, якія прагнуць дакрануцца да гісторыі гэтай душэўнай стужкі. Дарэчы, побач захаваўся невялікі астравок былой вёскі, акружаны шматпавярхоўкамі, дзе пражылі сваё кінажыццё цэлае сузор’е акцёраў - Усевалад Санаеў, Барыс Новікаў, Мікалай Карачанцаў, Міхаіл Кокшанаў, Галіна Польскіх, Стэфанія Станюта, Генадзь Гарбук, Станіслаў Садальскі і іншыя. А ў горадзе ёсць цэлы мікрараён з паэтычнай назвай Белыя Росы.
Самыя вядомыя фільмы, якія здымаліся ў Гродне
1956 год — «Міколка-паравоз» (рэжысёр Леў Голуб).
1966 год — «Я родам з дзяцінства» (рэжысёр Віктар Тураў).
1983 год — «Белыя росы» (рэжысёр Ігар Дабралюбаў).
1983 год — «Прыступіць да ліквідацыі» (рэжысёр Барыс Грыгор’еў).
1992 год — «Кааператыў» Палітбюро «(рэжысёр Міхаіл Пташук).
2007 — «Смерш» (рэжысёр Зіновій Ройзман).
2009 — «Дняпроўскі рубеж» (рэжысёр Дзяніс Скварцоў).
2010 год — «Без права на памылку» (рэжысёр Аляксандр Високовский).
2013 год — «Сляды апосталаў» (рэжысёр Сяргей Талыбаў).
