«Тут быў Віця». Што гродзенцы пісалі на сценах 100 гадоў таму і што пішуць зараз

У Гродне надпісы на сценах можна знайсці амаль на кожным будынку: і старым, і новым. Сучасныя надпісы раздражняюць камунальнікаў. Старыя — радуюць гісторыкаў. Вывучэннем насценных надпісаў займаецца асобная галіна гісторыі - эпіграфіка. Hrodna.life знайшоў і параўнаў надпісы ў гістарычным цэнтры з сучаснымі ўзорамі насценных пасланняў.

Адзін дом № 1

Адзін з самых характэрных будынкаў на вуліцы Валковіча — дом пад нумарам 1. Пабудаваны ён у 1898−1902 гадах, пачаткова тут знаходзіліся казармы.

Па сценах мільгаюць пасланні ад салдат царскай арміі, якія праходзілі службу ў Гродне. Паверх іх ёсць надпісы школьнікаў розных часоў.

Нейкі Вітальд з Ваўкавыска быў тут 24.05.1939 у 12.15. Адзін з надпісаў на польскай мове, якія з’яўляліся ў міжваенны перыяд
У 1924 годзе дом быў перададзены гарадскім уладам: тут адкрылася сямігадовая жаночая школа імя Каралевы Ядвігі. Ад лістапада 1926 да пераезду ў Новы замак тут размяшчаўся музей прыроды.
Адзін з самых старых надпісаў. Тэкст ужо знік, але дата засталася
Па польску ў школе вучыліся і ў першыя гады савецкай улады, але ад 1948 года асноўнай мовай стала руская. Апошні выпуск навучэнцаў у гэтым будынку прайшоў у 1967 годзе. Выпускнікі «адарваліся» ад душы. На сценах школы тут і там мільгаюць надпісы з імёнамі былых вучняў.

Гісторык Аляксандр Горны ацэньвае, што самыя старыя надпісы гэтага будынка належаць салдатам Расійскай Імперыі пачатку XX стагоддзя. Надпісы міжваеннага перыяду на польскай мове і паваеннага часу на рускай пакідалі школьнікі. Адметна, што дзіцячыя надпісы зроблены простым алоўкам.

«Будынак гэты вельмі цікавы, бо там [надпісы маюць] вельмі шмат сюжэтаў: і прызнанні ў каханні, і проста некае ўзгадванне прозвішча, кшталту „Тут стаяў салдат такі-та“, — расказвае Аляксандр Горны. — Пакуль гэтыя надпісы ніхто не даследаваў. Гэта вельмі перспектыўны пласт для вывучэння айчыннай эпіграфікі XX стагоддзя».

«Тут быў Віця»

У паўсюднай насценнай пераклічцы шкаляроў вылучаецца бясспрэчны лідар. Найбольшая колькасць надпісаў сведчыць, што «тут быў Віця». Для чытачоў з ХХІ стагоддзя ён увасобіў адзін з «твараў эпохі».

«Субкультура стрыт-арту гэта магчымасць для падлеткаў неяк сябе адлюстраваць. Такім чынам аўтар можа адчуць сваю адметнасць, прадэманстраваць дух бунтарства, характэрны для гэтага ўзросту. Яны адчуваюць азарт, пачуццё небяспекі, магчымасць праявіць сябе ў нечаканых і экстрэмальных умовах», — тлумачыць паходжанне падобнага стрыт-арту псіхолаг Святлана Венісяцкая.

Паводле яе, такая творчасць — гэта «свайго роду свабода выяўлення, каторая так неабходна людзям». Таму часам на сценах пішуць не толькі падлеткі, але і дарослыя.

Разбітыя сэрцы гродзенскіх пацаноў. І дзяўчат

Яшчэ адна незалежная ад часу тэма надпісаў на сценах — каханне. Пра тое сведчаць рознага кшталту выявы з сэрцамі, надпісы з імёнамі і знакам «+» ці заклікі аддаваць перавагу каханню замест вайны. Сучасныя прыклады любоўнай лірыкі часам нагадваюць стужку з сацыяльнай сеткі ці мэсэнджара. На сценах высвятляюць адносіны, удакладняюць дачыненні і прасоўваюць гуманістычныя каштоўнасці.

Камунальнікі ці вандалы: хто стварае, а хто знішчае культуру

Сучасныя «насценныя» мастакі і пісьменнікі значна пашырылі тэматыку і набор мастацкіх сродкаў, каб пакінуць свой след на сценах і ў гісторыі.

Побач з наіўным сэрцам бачым графіці з сімвалам разбуранай фінансавай піраміды
Што да барацьбы з падобнай народнай творчасцю, то надпісы знішчае не толькі час. Паводле абавязку працы іх увесь час зафарбоўваюць камунальнікі. Нейкія ўзоры сучаснага стрыт-арту да нашчадкаў не дойдуць. З іншага боку, насценную творчасць працаўнікоў ЖКГ таксама можна лічыць адлюстраваннем эпохі і пасланнем у будучыню.


Чытай больш: Што такое ЖЭС-арт і да чаго ён прывядзе. Гродзенец Максім Швед пра мастацтва цэнзуры


«ЖЭС-арт». Беларус зняў фільм пра стэрыльныя вуліцы і замаляваныя графіці


Не стала беларускага мастака Захара Кудзіна. Яму было 33 гады

Апошнія запісы

«Каб цябе пярун забіў!» Як неверагодны пярун 90 гадоў таму трымаў у страху Гродзеншчыну

“Каб цябе пярун забіў!” - адзін з найбольш вядомых беларускіх праклёнаў. У 1934 і 1935…

22 красавіка 2025

Гродзенцы адкрылі грыбны сезон. Дзе ў вобласці шукаць смаржкі і іншыя грыбы?

З надыходам цяпла ў заходніх рэгіёнах Беларусі - Гродзенскай і Брэсцкай абласцях - сталі з'яўляцца…

22 красавіка 2025

Аліўкавыя, залатыя і мармуровыя яйкі. Трэнды Tik Tok на Вялікдзень 2025

Змяшаць два знаёмыя спосабы афарбоўкі яек і атрымаць аліўкавы колер, знайсці спосаб з дапамогай хімічнай…

17 красавіка 2025

«Усё жыццё мару, што нехта са сваякоў знойдзецца». Гродзенка расказала, як пасля вайны не змагла з’ехаць у Польшчу і трапіла ў Казахстан

Яніна Міхайлаўна Земба нарадзілася ў Гродне ў 1934 годзе. Падчас нямецкай акупацыі яе маму вывезлі…

10 красавіка 2025

Мільярды еўра — Варшаве, мільёны — Мінску. Параўналі, як Польшча і Беларусь выкарыстоўвалі еўрапейскія гранты

«Еўрасаюз нам не патрэбен!» Гэты наратыў папулярны не толькі ў беларускай прапаганды, але і ў…

9 красавіка 2025

Як з беларускіх зямель даплывалі да Амерыкі 100 год таму: расказвае падкаст «Зямля свабоды»

У пошуках лепшага жыцця тысячы людзей выязджалі з беларускіх зямель больш за сто год таму.…

9 красавіка 2025