Без апазіцыі і назіральнікаў, але з узмоцненай аховай. Інструкцыя на выбары-2024 у Беларусі

З 20 лютага ў Беларусі пачынаецца датэрміновае галасаванне на мясцовых і парламенцкіх выбарах. Выбаршчык у Гродзенскай вобласці атрымае адразу некалькі бюлетэняў, а за галасаваннем па відэа будзе сачыць АМАП са штаба. Асноўны дзень выбараў пройдзе 25 лютага — у адзіны дзень галасавання. Рэдакцыя Hrodna.life даведалася, што вядома пра выбары, чым яны будуць адрознівацца ад папярэдніх, хто заклікае ісці на выбары, а хто прапануе іх ігнараваць і якія будуць назіральнікі.

Каго выбіраюць і чаму так шмат бюлетэняў?

Выбары дэпутатаў усіх узроўняў упершыню праводзяцца ў адзіны дзень галасавання. Выбіраюць дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў і 60 дэпутатаў абласнога Савета, а таксама дэпутатаў мясцовых саветаў. Гэта значыць, выбаршчыкі атрымаюць некалькі бюлетэняў. У сельскай мясцовасці, напрыклад, іх будзе чатыры: з кандыдатамі ў дэпутаты ў сельскі, раённы і абласны саветы, а таксама бюлетэнь з кандыдатамі ў дэпутаты Палаты прадстаўнікоў.

У Палату прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу па Гродзенскай вобласці будуць выбіраць 13 дэпутатаў. Зарэгістравана кандыдатамі ў дэпутаты — 35. У абласны Савет дэпутатаў абіраецца 60 дэпутатаў, зарэгістраваны 121 кандыдат. Дэпутатамі базавага ўзроўню (раённыя і саветы гарадоў абласнога падпарадкавання) стануць 503 чалавекі, на гэтыя мандаты прэтэндуюць 1006 кандыдатаў, а дэпутатамі пярвічнага ўзроўню (сельскія, пасялковыя і саветы гарадоў раённага падпарадкавання) выказалі жаданне стаць 1005 кандыдатаў.

Чым гэтыя выбары адрозніваюцца ад папярэдніх?

Дэпутатаў мясцовых саветаў стала менш за кошт змен заканадаўства ў частцы выбараў дэпутатаў у першасны ўзровень. Сельскія і пасялковыя саветы зараз могуць складацца з пяці чалавек. Раней мінімальнай колькасцю дэпутатаў было 11 чалавек.

Раней кандыдат у дэпутаты Палаты прадстаўнікоў меў права балатавацца, калі ў яго знята, пагашана судзімасць. Цяпер у біяграфіі патэнцыйнага парламентарыя не павінна быць наогул факта прыцягнення да крымінальнай адказнасці. Кандыдаты ў дэпутаты парламента не павінны мець грамадзянства іншай дзяржавы, а таксама іншых дакументаў замежных дзяржаў, якія прадстаўляюць правы на льготы і перавагі.

У выбарах дэпутатаў мясцовых саветаў маюць права ўдзельнічаць грамадзяне Расіі, якія пастаянна пражываюць на тэрыторыі нашай краіны.

Чытайце таксама: Праверце пасля выбараў. Склалі верагодны спіс дэпутатаў па Гродзенскай вобласці

З кім выбіраем?

Гродзенская абласная выбарчая камісія складаецца з 13 чалавек. У яе ўвайшлі дзевяць прадстаўнікоў праўладных грамадскіх аб’яднанняў і два члены партый — «Белай Русі» і Камуністычнай партыі Беларусі. Яшчэ двое былі абраныя шляхам падачы заявы грамадзян.

Усяго ў 13 акруговых выбарчых камісіях будуць працаваць 169 чальцоў. Большасць — актывісты праўладных грамадскіх аб’яднанняў і палітычных партый — 149 чалавек. Яшчэ 19 сябраў камісій вылучаліся групамі грамадзян, адзін вылучаны ад працоўнага калектыва.

Дзе шукаць свой участак?

У Гродзенскай вобласці працуе 13 акруговых выбарчых камісій і 602 участкі для галасавання. Агульная колькасць выбаршчыкаў складзе больш за 720 тысяч чалавек.

У Гродне зацвердзілі 31 акругу ў сувязі з будаўніцтвам мікрараёна Грандзічы. Сярэдняя колькасць выбаршчыкаў на кожную акругу складзе прыкладна па 7149 чалавек.

Датэрміновае галасаванне пройдзе з 20 па 24 лютага. Рэжым працы камісій — з 12.00 да 19.00 без абедаў і перапынкаў. Гэта ўскладняе задачу магчымым незалежным назіральнікам — складана забяспечыць бесперапыннасць назірання сем гадзін, не выходзячы ў прыбіральню ці паесці (праўда, незалежных назіральнікаў не будзе, пра што ніжэй).

У асноўны дзень галасавання (нядзеля, 25 лютага) выбарчыя ўчасткі будуць адкрыты з 8.00 да 20.00.

Участкаў за мяжой не будзе

На гэты раз беларусы за мяжой прагаласаваць не змогуць. Афіцыйныя прычыны — адсутнасць неабходных мер бяспекі, скарачэнне колькасці дыпламатаў, неспрыяльная эпідэміялагічная абстаноўка і нібыта нязначнасць беларусаў за мяжой. Усіх, хто хоча прагаласаваць, клічуць у Мінск.

Хто назірае?

На выбары акрэдытаваны 200 міжнародных назіральнікаў і каля 37 000 нацыянальных.

Пры гэтым Беларусь не запрасіла на выбары 25 лютага 2024 года назіральнікаў Арганізацыі па бяспецы і супрацоўніцтве ў Еўропе (АБСЕ), стандарты якой прызнаюцца ў свеце. Рэч у тым, што ўладам не падабаецца крытыка беларускіх выбараў з боку назіральнікаў гэтай арганізацыі. Улады Беларусі лічаць, што АБСЕ прадузята ставіцца да нашай краіны.

Назіраць за выбарамі ў Беларусі будуць місіі назіральнікаў ад СНД, АДКБ і ШАС — арганізацый, якія ніколі не крытыкуюць выбары ў Беларусі і заўсёды ацэньваюць іх як дэмакратычныя і справядлівыя. Таксама будуць назіральнікі ад структур Саюзнай дзяржавы і Дзярждумы РФ.

Нягледзячы на ​​тое, што місіі АБСЕ не будзе, Беларусь запрасіла індывідуальна некаторых назіральнікаў з краін Еўрасаюза. Чакаецца ўдзел наглядальнікаў з Польшчы, Венгрыі, Германіі і іншых краін. Верагодна гэта будуць маргінальныя мясцовыя палітыкі і актывісты, якія дэманстратыўна падтрымліваюць афіцыйныя беларускія ўлады.

Сапраўды незалежныя нацыянальныя назіральнікі, такія як кампанія «Праваабаронцы за свабодныя выбары», сёлета адмовіліся ад назірання з меркаванняў бяспекі. У краіне не засталося легальна дзейных праваабарончых арганізацый, многія арганізацыі прызнаныя экстрэмісцкімі.

37 000 нацыянальных назіральнікаў будуць прадстаўляць розныя праўладныя грамадскія арганізацыі. Напрыклад, сярод назіральнікаў за выбарамі ў Гродне — намеснік старшыні абласнога савета ветэранаў Іван Трусіла.

Як зазываюць на выбары?

Абвясцілі народны конкурс прыпевак і куплетаў аб выбарах, конкурс для дзяцей «Я малюю выбары» і «Выбары вачыма дзяцей». Ёсць яшчэ адзін інфармацыйны праект — «Чаму я іду на выбары». Свае конкурсы зрабіў і ГрДМУ. У TikTok прыдумалі чэлендж «Я іду на выбары», у якім удзельнічаюць у асноўным бюджэтнікі.

Члены прафсаюза Гродзенскай універсітэцкай клінікі далучыліся да конкурсу «#ЯВыбіраю2024». А канал «Гродна Медыя Group» зняў максімальна крынжавы ролік пра выбары.

Акрамя таго, беларусаў з пачатку лютага пачалі клікаць на выбары па СМС.

Якая ёсьць альтэрнатыва выбарам?

Лідарка дэмакратычных сіл Святлана Ціханоўская заклікала не хадзіць на выбары.

«Дарагія мае, мы можам паўплываць на тое, каб бязвыбары не ўспрымаліся цывілізаваным светам. Вам жа па сілах зрабіць так, каб і ўнутры краіны яны ўспрымаліся як фарс. Не гуляйце ў гульню, якую навязвае рэжым — ігнаруйце бязвыбары. Адмовіўшыся ад удзелу ў гэтым падмане, вы пратэстуеце супраць „нармальнасці“, якую будуе Лукашэнка. А гэта якраз тое, чаго рэжым баіцца найбольш».

Яшчэ Ціханоўская раіць:

• пазбягаць удзелу ў любых рэжымных мерапрыемствах;
• выкарыстоўваць незалежныя медыі для атрымання праўдзівай інфармацыі з VPN і прыбіраць лічбавыя сляды;
• не дазваляць рэжыму падмануць сябе, сваіх блізкіх і сяброў. Ім трэба тлумачыць, чаму тое, што абвясціў Лукашэнка — гэта ад «безвыходнасці»;
• збіраць доказы злачынстваў рэжыму і яго памагатых. Яны павінны ведаць, што панясуць адказнасць за свае дзеянні;
• выкарыстоўваць сродкі творчага самавыяўлення: музыку, кіно, мастацтва, сатыру і іронію.

Што заўважылі праваабаронцы?

• падчас збору подпісаў пры вылучэнні кандыдатаў выкарыстоўвалі адміністрацыйны рэсурс,
• па ўсёй краіне абмежавалі месцы, дзе можна было збіраць подпісы,
• у шматлікіх кандыдатаў аднатыпныя праграмы, быццам напісаныя пад капірку.

Што сілавікі казалі пра парадак падчас выбараў?

Кожны выбарчы ўчастак будзе абследаваны. Будуць устаноўлены кнопкі трывожнай сігналізацыі і сістэмы відэаназірання. За ўчасткамі замацавалі групы хуткага рэагавання, якія будуць аказваць дапамогу супрацоўнікам, якія ахоўваюць парадак.

Гродзенская міліцыя напярэдадні адзінага дня галасавання арганізуе сітуацыйны штаб і аператыўныя групы на базе АМАПа. Да гэтага спецыяльна падрыхтавалі асабовы склад. Навучальныя мерапрыемствы правялі ў тым ліку з удзелам старшынь выбарчых камісій.

Сілавікі памятаюць 2020 год. Таму збіраюцца зніжаць «уплыў экстрэмісцкіх інтэрнэт-рэсурсаў на грамадскую свядомасць», падтрымліваць ініцыятывы дзяржорганаў «з прыцягненнем папулярных СМІ, лідараў грамадскай думкі».

Дапамогуць сілавікам байцы маладзёжных атрадаў БРСМ. Таксама 600 БРСМаўцаў дапамогуць на выбарах маламабільным людзям.

Як праходзілі сустрэчы з кандыдатамі і агітацыя

У час агітацыйнага перыяду прайшлі сустрэчы патэнцыйных дэпутатаў і прадстаўнікоў улады з працоўнымі калектывамі. Акрамя актыўных заклікаў на выбары, спікеры вярталіся да тэмы «экстрэмізму», пратэстаў 2020 года, санкцый і імпартазамяшчэння.

Агітацыя працягнецца да 24 лютага. Адзіны дзень галасавання пройдзе 25 лютага 2024 года.