TikTok у Беларусі стаў месцам, дзе можна выпусціць пар і паскардзіцца — на публікацыі рэагавалі чыноўнікі і журналісты. У чэрвені з розных узроўняў — ад «Гродна Плюс» да Лукашэнкі - пачалі казаць, што хопіць «хайпіцца». Спыталі ў эксперта, што гэта можа значыць — ці забароняць беларусам скардзіцца.
У канале «Гродна Плюс» у Telegram 19 чэрвеня з’явіўся пост-заклік — маўляў, трэба вырашаць праблемы, а не «хайпіцца» (слова «хайп» састарэла ў 2020-м годзе — Hrodna.life). Нагодай стаў ролік, у якім дзеці ў Грандзічах уцякалі ад бадзяжных сабак. Хтосьці яго ўбачыў і адправіў у «Спецаўтагаспадарку». Яго супрацоўнікі адлавілі два сабакі.
«Нашы рэкамендацыі: спыняйце ва ўсім бачыць „кантэнт“, а вырашайце пытанне па-даросламу. Калі вы заўважылі бадзяжных сабак у горадзе, не марнуйце час на здымку відэа і адпраўку іх у вядомыя або малавядомыя паблікі», — параілі аўтара паста «Гродна Плюс».
У Беларусі ўсё менш спосабаў скардзіцца. Напрыклад, у той жа дзень улады прызналі экстрэмісцкім фарміраваннем праект Petitions.by, на якім, уласна, можна было стварыць або падпісаць петыцыі.
Хто яшчэ выказваўся пра TikTok
«Таму, калі будзеце ў „ціктоках“ чагосьці папісваць, вы памятайце гэта: усюды патрэбная праца», — выказваўся Аляксандр Лукашэнка. Нагодай стала абмеркаванне настаўнікаў і адказ на крытыку сістэмы адукацыі.
Праўладны журналіст Ігар Тур паабяцаў даставаць кампрамат на тых, хто скардзіцца, заўважыла «Наша Ніва». «А калі спатрэбіцца, то ў адказ на публічную няпраўду з боку нейкага грамадзяніна дзяржава пакажа непрыемную для кагосьці, але чыстую праўду. Напрыклад: «А чаму вы, грамадзянка, якая прагне кватэру, не вядзеце гаспадарку разам з мужам і не заяўляеце яго як члена сям'і? Хоць у яго ёсць нават уласная кватэра, якую ён здае. Напэўна, каб хітрасцю атрымаць больш ільготных метраў, ці не так?" — сказаў ён.
Гэта не ўся барацьба з TikTok. У пачатку чэрвеня ў Беларусі заблакавалі акаўнты Святланы Ціханоўскай і Паўла Латушкі.
Ад запалохванняў да медыйнай кампаніі
Падобная тэндэнцыя пачалася з кастрычніка 2024 года, успамінае Уладзімір Кавалкін, заснавальнік Petitions.by. На ягоную думку, гэта новы падыход рэжыму Лукашэнкі да любых публічных зваротаў і скаргаў. Тады ж выйшлі першыя прапагандысцкія артыкулы пра Petitions.by у «Мінскай праўдзе».
«Маўляў, публікуюць нейкія фэйкі. У краіне ўсё добра — а гэтыя адмарозкі экстрэмісцкія спрабуюць ачарніць вобраз нашай цудоўнай краіны.
Відавочна, у іх ёсць пункцік у дачыненні да таго, што людзі публічна скардзяцца на нейкія праблемы. І каб заткнуць рот людзям, яны гэта ўсё маркіруюць як фэйкі. А калі хтосьці сістэмна публікуе, усё роўна, TikTok гэта ці Petitions.by, гэта ўжо экстрэмісцкая дзейнасць", — распавядае Уладзімір Hrodna.life.
Пачалося з адзінкавых непублічных запалохванняў канкрэтных асоб — у людзей правяралі тэлефоны на прадмет таго, ці публікуюць яны скаргі. Дайшло да адкрытай медыйнай кампаніі - выразнай і ўзгодненай, што відаць па дзяржаўных СМІ. Цяпер спрабуюць «задушыць голас грамадзян» з нагоды мясцовых праблем — неўладкаванасці і ЖКГ. TikTok пры гэтым — проста платформа, а «атакуюць» сам падыход, лічыць Кавалкін.
Ён не думае, што ўлады створаць спосаб фармальнага пераследу за скаргі: прасцей назваць усё «экстрэмізмам» і пераследаваць за гэта. Кампанія ўжо спрацавала, мяркуе Уладзімір: людзі цяпер запалоханыя і баяцца пісаць скаргі і звароты. Адзінае акно магчымасцяў - скаргі праз афіцыйныя парталы, лісты, гарачыя лініі. Гэта значыць, непублічныя спосабы.
-Іх галоўная задача — не цалкам знішчыць інстытут звароту, а зрабіць яго максімальна непублічным. Каб ніякія публічныя галасы аб праблемах не казалі. Публічная сфера павінна быць цалкам пад кантролем адміністрацыі Лукашэнкі, ідэолагаў і КДБ. Гэта прыкмета таталітарнай дзяржавы. Гэта значыць, ты не можаш быць публічна нязгодным або публічна крытыкаваць нават яму на дарозе, таму што гэта разбурае цудоўнае аблічча рэжыму, які ўсё для народа робіць.
Паўночная Карэя на мінімалках
Зваротная сувязь — важны інструмент для ўладаў, але яны вырашылі на яе «напляваць», лічыць Уладзімір. «Яны лічаць, што сілавым бязмежжам здольныя задушыць любую незадаволенасць. Гэта пачалося ў 2021 годзе, і павольна, але ўпэўнена развіваецца. Адбываецца пераход з аўтарытарнай сістэмы ў таталітарную, у Паўночную Карэю на мінімалках».
Палітыка рэжыму тлумачыцца трыма паняццямі, кажа Уладзімір: абсалютызм, атамізацыя, вывучаная бездапаможнасць. Абсалютызм — гэта поўная адсутнасць чалавека ў грамадскім жыцці, дзе любы выхад за рамкі — гэта экстрэмізм. Атамізацыя — гэта разрыў сацыяльных сувязяў, знішчэнне сацыяльнага капіталу і даверу паміж людзьмі. Бездапаможнасць гэта пра тое, што б вы ні рабілі, у вас нічога не атрымаецца. Супрацьстаяць гэтаму ўнутры краіны рэсурсу няма, а знешнім актарах «на гэта напляваць», лічыць Кавалкін. Таму сваіх мэтаў дзяржава, хутчэй за ўсё, дасягне.
Чытайце таксама: У гродзенскага вядучага скралі фота і выклалі на сайце знаёмстваў. Што рабіць, калі і з вамі такое здарыцца?
