«Хацела вярнуцца, але з еўрапейскім дыпломам не бяруць». Гісторыі гродзенскіх студэнтаў, якія з’ехалі за мяжу

Гродзенка Марына сумуе па прадукцыі «Малочны мір». Алену не задавальняюць заробкі дызайнераў у Беларусі. Гродзенец Павел захапляецца гісторыяй горада. Рэдакцыя Hrodna.life паразмаўляла з гродзенцамі пра тое, як палітычная сітуацыя прымусіла іх пакінуць Беларусь, што яны страцілі і што знайшлі ў новым месцы. Трое нашых герояў вучацца ў Еўрапейскім гуманітарным універсітэце ў Вільні.

Імёны герояў зменены для іх бяспекі.

Гродзенка Марына — супраць мінскай забудовы і за беларускую «малочку»

Калі б не палітычны лад у Беларусі, я б засталася ў Гродне, паступіла б у мясцовы ўніверсітэт і вучылася там. Але праз сітуацыю ў краіне, дзе за меркаванне могуць пасадзіць, я наважылася з’ехаць. Рускамоўны беларускі ўніверсітэт у Літве, у Вільні, апынуўся ідэальным варыянтам — побач з Гродна. Калі яшчэ былі адносна свабодныя часы і не зачынілі мяжы, у мяне была магчымасць за тры гадзіны апынуцца дома.

Прыцягнула еўрапейская мадэль адукацыі: тут больш свабоды думкі, магчымасцяў, арыентацыя на кар’еру. Калі ў цябе ёсць ВНЖ, адкрываюцца дзверы для падарожжаў і пошуку сябе.

З пункту гледжання гродзенкі мне было цяжкавата праз трохі розныя менталітэты. Так атрымалася, што да сакавіка 2024 года я жыла з людзьмі з Мінску. Мы вельмі моцна не сыходзіліся ў важных для нас момантах, пачынаючы з побыту, заканчваючы каштоўнасцямі.

Калі мне было дрэнна, я хацела пабыць адна, я зачынялася ў ваннай, там магла дазволіць сабе эмоцыі. Я проста ціха сядзела і плакала. І людзі з Мінску мне перыядычна прад’яўлялі, што калі я хачу плакаць, я павінна рабіць гэта цішэй. І я чула гэта не ад аднаго чалавека, я чула гэта ад траіх. Да таго ж, я сутыкнулася з… Спачатку гэта быў жартоўны, але потым хутка-хутка перарос у сапраўдны булінг, што я не са сталіцы. «Ой, Горадня, вёска».

Пазней я з’ехалася з дзяўчынкай з Гродна, мы жылі душа ў душу. Мы да гэтага часу маем выдатныя зносіны. І, у цэлым, калі ты можаш абмеркаваць з чалавекам нейкі мясцовы жарт, ён цябе разумее, гэта грэе душу.

На першым курсе я моцна сумавала па Гродне: па вулачках, гопніках, бабулі з баянам — усяму роднаму. Потым знайшла месца ў Вільні, якія нагадваюць Гродна — гэта быў Ужупіс (раён Вільні, часткова размешчаны ў Старым горадзе. Лічыцца раёнам дзеячоў мастацтваў — Hrodna.life), які стаў для мяне маленькім кавалачкам дома.

Я вельмі сямейны чалавек. У мяне адна мама, якой ужо амаль 50 гадоў, і бабуля — ёй 70. Страшна пакідаць блізкіх, асабліва разумеючы, што кожны год важны. Калі б не было палітычных праблем, межы былі б адкрытыя, я магла б часцей ездзіць дадому.

Часам думаю пра вяртанне. Люблю людзей, менталітэт, атмасферу Гродна. Але разумею, што трэба рухацца далей. На дадзены момант іх (перспектыў для моладзі - Hrodna.life) з-за палітычнай сітуацыі няма. Калі ўмоўна Гродна вяртаецца да ўзроўню развіцця і свабоды хаця б 2018 года, я б сказала, што так, і яны досыць вялікія. Асабліва, калі прафесія звязана з лагістыкай і эканомікай. Горад, які знаходзіцца блізка да Польшчы і да Літвы — горад эканамічна выгадны. Калі ты люты, жудасны кар’ерыст і хочаш будаваць кар’еру — трэба ехаць у Мінск. Але калі ты хочаш творча развівацца або акружыць сябе цёплым колам людзей, ці ты мастацтвазнаўца-гісторык, я б параіла ехаць менавіта ў Гродна.

У мяне былі ружовыя акуляры, калі я з’язджала. Я думала, што я еду ў чароўную краіну, дзе няма нічога дрэннага. Еўропа: усе такія талерантныя, класныя, вясёлыя. І самая вялікая рэч, якая разбіла мае акуляры, якую я цяпер прымаю — гэта літоўскі нацыяналізм. Напрыклад, мяне могуць ігнараваць, калі размаўляю па-руску, але калі пераходжу на нямецкую, адразу прапануюць рускую або англійскую…

Я сумую па беларускіх прадуктах, асабліва малочцы. Калі прыязджаю дадому, прашу маму купіць «Малочны мір». Беларускі кефір, зараза, смачны, я не магу знайсці замену тут, у Літве. А яшчэ мне не хапае дабрыні і адкрытасці гродзенцаў, іх гатоўнасці дапамагчы. Гэтай адкрытасці, калі ты можаш падысці да незнаёмага чалавека, завесці з ім сяброўскую размову. І, вядома, роднага моўнага асяроддзя.

Калі б магла нешта змяніць у Гродне, то прыбрала б мінскія праекты забудовы, якія руйнуюць антураж старога горада. Напрыклад, дом Мураўёва, які «выдатны чалавек» Сямашка перарабіў у гатэль, закатаў у бетон і ўпрыгожыў залатымі анёламі.

«Выратаваў гістарычную пабудову вядомы гродзенскі бізнесмен Станіслаў Сямашка. Ён купіў будынак купца Мураўёва ў канцы 2019 года. Першы паверх было вырашана аддаць пад рэстаран, а пакоі, дзе калісьці жыў купец са сваёй сям’ёй, сталі часткай апарт-гатэля „Сямашка“ (ён знаходзіцца ў суседнім будынку). Паведамляецца, што інтэр'ер нумароў выкананы ў сучаснай класіцы. Кошт пражывання ў гатэлі пачынаецца ад 145 рублёў у суткі» — паведамляе Realt.by.

Гэта забівае культурную спадчыну, а моладзь, якая гэтага не заспела, не бачыць каштоўнасці ў захаванні гісторыі.

У мяне быў даволі невялікі круг зносін, таму што я мастак. У прынцыпе, вуліца Савецкая — гэта месца вялікага канцэнтравання моладзі. З нядаўніх часоў гэта яшчэ і гандлёва-забаўляльны комплекс Triniti — вялікае месца, дзе куча-куча розных забаўляльных крам, дзе можна пахадзіць, патусіць, нешта зрабіць. Моладзь Гродна хутчэй дыхае зносінамі, стварэннем прыемнай атмасферы, а ўжо характар гэтых зносін трохі адрозніваецца. Яна (моладзь — Hrodna.life) Гродна збіраецца ў гасцях, парках, кавярэньках, каб камунікаваць і абмяркоўваць надзённае. Мой круг звычайна сустракаўся ў двух кафэ або ля Старога замка. Мы гаварылі пра кнігі, анімэ, навінкі, а таксама часта малявалі. Гродна — вельмі маляўнічы горад з мноствам старых будынкаў, якія мы замалёўвалі і абмяркоўвалі іх гісторыю. Сярод маіх сяброў было шмат гісторыкаў.

Я б сказала, што вось яна — гродзенская моладзь, не ўся, але шматлікая.

Гродзенка Алена: «Я раней казала „Паеду і нікога не ўспомню“, а цяпер сумую па Гродна»

Першая прычына [ад'езду] - гэта вучоба. У РБ складана паступіць у ВНУ: высокія прахадныя балы, трэба добра здаць ЦЭ. Хацела з’ехаць, таму што баялася не паступіць, а марнаваць лішні год, грошы і нервы не хацелася.

У Літве выкладчыкі лепш ставяцца да студэнтаў: звяртаюцца на «вы», мы нароўні. У некаторых універсітэтах Беларусі ёсць «Чаму вы ўсе дрэнныя, вы ўсё нявартыя, як вы сюды паступілі?». У большасці выпадкаў у РБ страшна ісці да выкладчыка і размаўляць. Я — дызайнер, у РБ цяжка пасля вучобы. Ты можаш знайсці [працу] у рэкламным агенцтве, каб лагатыпы рабіць, але зарплата будзе вельмі нізкая. 800 рублёў - гэта вельмі мала для жыцця. У Літве ёсць больш магчымасцяў, адразу ёсць куды паступіць, куды пайсці, у якое агенцтва, і заробак вышэйшы. Мне падабаецца наш універсітэт тым, што першыя два гады вучыш асновы дызайну, а з трэцяга ідуць разгалінавання — анімацыя, вэб-дызайн і графічны дызайн.

Спачатку я была шчаслівая, але потым пачала сумаваць па хаце, бацькам, сябрам. Збіраемся на кватэру. Я прыехала, я ўсё перавезла, проста сяджу і пачынаю плакаць, таму што пачала сумаваць па маме, па бацьках, і наогул па часе, калі я была ў Гродне. Таму, думаю, у нейкі момант стане вельмі сумна ад таго, што ты пераехала. Таму што ты моцна абвыкаеш, і цябе рэзка ў іншае асяроддзе выкідваюць, у іншую краіну, і ты такі — а можна бацькоў сюды прывезці?

Я з пазітыўнай нотай ехала, я хацела з усімі сябраваць. Хацела больш знаёмстваў, новых сяброў. У выніку я прыехала, а большасць людзей прыехалі з Мінска. Ужо былі гурткі людзей, якія адзін з адным знаёмыя. Але цяпер я жыву на кватэры з дзяўчынкай з Гродна. Калі ты з чалавекам з адной Радзімы, сувязь мацней. Прыемна казаць пра горад, дзе вы абедзве жылі. Я раней казала «Паеду і нікога не ўспомню», а цяпер сумую па Гродне. Гэта частка мяне. Ты ходзіш: вось там вось я вучылася, вось там я жыву, вось там я піла піва з сябрамі — ключавыя і вельмі значныя моманты ў маім жыцці.

Парк Жылібера — большую частку (часу — Hrodna.life) я там правяла, таму што пасля вучобы мы туды хадзілі, там парк атракцыёнаў, там фантаны. Савецкая плошча і чыгуначны вакзал — там прайшла вялікая частка майго жыцця.

Наконт маёй сферы, я думаю, што перспектывы [ў моладзі ў Беларусі] няма. Нават у Мінску вельмі цяжка што-небудзь знайсці. Мая сястра вучылася ў Акадэміі мастацтваў у Мінску — пераехала ў Польшчу. Яе сяброўцы, якая працуе ў Мінску, было цяжка знайсці працу. Яна казала: «Дай бог, каб 800 рублёў плацілі». Яна працавала прыбіральшчыцай і ахоўнікам, дзе плацілі больш, чым дызайнерам. І мяне гэта моцна падкасіла. А вось у праграмістаў заўсёды ёсць перспектыва. У Гродне выдатная ВНУ — Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы, дзе вучацца мае аднакласнікі-праграмісты. Там нармальныя балы для паступлення, а сам універсітэт прыгожы і гістарычны, так што для такіх прафесій Гродна — добры выбар.

На першым курсе ў мяне былі планы вярнуцца ў Гродна, таму што я зразумела, што люблю Гродна, я хачу вучыцца ў Гродне, хачу працаваць у Гродне, у мяне там сябры, з якімі я хачу падтрымліваць сувязь. Але ўзнікла праблема — у Беларусі не бяруць людзей з еўрапейскім дыпломам. Таму, думаю, хутчэй за ўсё, заставацца тут, але цяпер думаць нават пра гэта, гэта не хочацца, калі шчыра, час пакажа. Мне нават бацькі кажуць заставацца ў Літве альбо ў Польшчу пераязджаць. Адзіны мінус — гэта мова.

[У Гродне хацела б змяніць] урад. Напэўна, разуменне моладзі. Адносіны. Памяняць адносіны выкладчыкаў. Павінна быць разуменне, што студэнты — людзі, усе не могуць на 300 балаў здаваць ЦТ і ЦЭ — гэта вельмі цяжка.

[Улады] пачалі рабіць вельмі шмат святаў, канцэртаў. Стас Міхайлаў прыязджаў, я была на ягоным канцэрце. Вось. Меладзэ і Стас Міхайлаў — якое комба! Шмат усяго пачалі прыдумляць, будаваць шмат чаго пачалі. Горад яшчэ і пашыраецца.

Чагосьці сур’ёзнага [пра палітычны складнік у школе] не было. Можа, дадаліся нейкія гадзіны: вось Радзіма ў нас ёсць і мы яе любім. Потым вельмі дзіўны быў прыкол, што быў у горадзе Дзень народнага адзінства. А цяпер глядзіш такі… Што? Якое адзінства, калі вайна ідзе?

Гродзенец Павел пра назвы вуліц: «У горада багатая гісторыя, і закопваць яе да „саўка“ я не хачу»

Падставай з’ехаць для мяне была вучоба ў першую чаргу. Я скончыў школу, без медалёў, але добра — сярэдні бал быў дастатковы. Я вельмі доўга думаў: з’язджаць у Польшчу ці паступаць у Мінск. Але страціў момант і не вывучыў польскую мову. Пачаў шукаць іншыя варыянты вучобы за мяжой, мы вельмі доўга спрачаліся з бацькамі - ці трэба яно мне наогул? Паступіў бы ў Мінск — ездзіў бы дадому без праблем.

Другая прычына — сямейныя канфлікты. У мяне былі не самыя лепшыя адносіны з бацькамі да моманту, як я з’ехаў. «Вочы не бачаць — сэрца не баліць».

Трэцяя прычына — свет паглядзець, сябе паказаць. Я пабываў у Літве, Польшчы і Украіне. Думаю, варта паглядзець Еўропу, ці ўсё там так дрэнна, як малюецца? Хоць я вельмі люблю сваю краіну, ведаю беларускую мову, удзельнічаў у алімпіядах, здымаўся на тэлебачанні. Але я вырашыў з’ехаць сюды (у Літву — Hrodna.life), таму што мне патрэбна была змена становішча. У камфорце з бацькамі і сям’ёй я губляў стараннасць. Калі мы з дзяўчынай раз’ехаліся, я перажыў сум ад першага кахання, але гэта стала пачаткам майго сталення. Я адарваўся ад бацькоўскага гнязда і пачаў самастойнае жыццё.

Я б не сказаў [пра цяжкасці пераезду]. Я люблю свой горад. Я займаўся краязнаўствам. Калі будзе магчымасць, я туды абавязкова прыеду.

Першыя два тыдні ў мяне быў стан эйфарыі ад таго, што я з’ехаў ад бацькоў. Было пачуццё беспакаранасці і свабоды. Цяпер я пасталеў, зразумеў, што шапку лепш надзець, бо лекі не танныя. Я моцна здзівіўся, як гэта цяжка — быць дарослым. Потым абжыўся, прывык праз месяцы чатыры. Але і з гэтым прыйшоў сум па хаце, там засталіся родныя, засталіся сябры…

Спачатку мне было некамфортна ў інтэрнаце, у новым моўным асяроддзі, нават пры тым, што я ведаў добра рускую і англійскую, якія выкарыстоўваюць большасць жыхароў Вільні. Я ведаў адну фразу на літоўскай, з ёй я пражыў 8 месяцаў у Літве.

За апошнія паўгода я змяніў каля пяці працоўных месцаў. І я знайшоў для сябе добры варыянт, які рэальна мяне задавальняе. Я цяпер атрымліваю не менш, чым бацькі ў рамках Беларусі. Я перастаў фінансава залежаць ад іх на мяжы 18−19 гадоў. І ў гэтым плане я вельмі сабой ганаруся. Я ў эмацыйным плане пасталеў гадоў на 10…

Цяпер я магу гаварыць па-літоўску. Не як носьбіт, адсоткаў 90 я разумею. За два гады — гэта крута. Яшчэ адзін фактар таго, чаму я менавіта Літву абраў як краіну пражывання — гэта тое, што ў мяне тут жылі сваякі, і пра Літву я ведаў шмат. Прыехаў у інтэрнат, падсяліў да сябе свайго аднакласніка, якога там сустрэў раптоўна. Вось і мы жылі ўтрох.

Мае аднагодкі з’язджаюць, таму што, па-першае, адукацыя лепшая, па-другое — змена становішча. Таксама з-за палітычных прычын. Таму што маладым людзям вельмі хочацца свабоды. Яны шмат у чым не ведаюць, што гэта такое, але яны паспрабуюць. Многія, вядома, вяртаюцца.

Самае важнае — працягваць зносіны з тымі, хто застаўся. Ім вельмі сумна там, у Беларусі. Не ведаю як у дзяўчынак, але ў хлопцаў яшчэ і армія — паедзеш у Беларусь і ўсё: газон паголены і шызы шар твая галава. А яно нікому не трэба. На дадзены момант у асабістым жыцці ў мяне ўсё задавальняе. Я ў адносінах з грамадзянінам іншай краіны. Гэта можа трошку паскорыць атрыманне літоўскага пашпарта, але мы пра гэта асабліва не задумваліся. З прафесійнага пункту гледжання не сказаць, што ў мяне ёсць план. Я раблю медыя-кантэнт, але ён не зусім звязаны з тым, чаму нас тут (ЕГУ — Hrodna.life) навучаюць. Я не хачу браць на сябе лішнія нагрузкі, бо часу і так мала.

[Перспектывы для моладзі ў Гродне] ёсць. Гэта залежыць шмат у чым ад імкнення да свабоды і характару чалавека. Я лічу, што Гродна — гэта вельмі важны транспартны вузел, які ў будучыні мае такія перспектывы, што капец. Калі зменіцца палітычная сітуацыя і будуць адкрытыя межы: будзе працоўная міграцыя, свабодны гандаль, узровень турызму падымецца. Вядома, гэта праз гадкі чатыры. Вось калі цяпер паступіць і пасля вучобы ехаць у свабодны Гродна. Тады і пачнецца татальная праца.

Моладзь-friendly горад наогул. Шмат і спартыўных нейкіх прыколаў, і музычных. Я скончыў музычную школу і займаўся футболам адначасова. Самая галоўная праблема ў моладзі цяпер — гэта адсутнасць матывацыі і жадання, я і ў сабе гэта заўважаю.

Сумую вельмі моцна па мамінай ежы. Нядаўна скінуў ім фота, так яны сказалі, што я моцна схуднеў і трэба адкормліваць. Я храновы кухар: магу зварыць сабе пельмені і мяса пасмажыць. Пашанцавала, што мая дзяўчына добра рыхтуе.

«Кася і Бася» (любімае месца ў Гродне — Hrodna.life). Гэта дзве старыя воданапорныя вежы: ружовая і жоўтая. За імі ёсць Швейцарскі дворык з газонам і лавачкай, там адкрываецца від на чыгунку. Гэта маё любімае месца ў горадзе, дзе я праводзіў шмат часу. Другое месца — гэта набярэжная каля Барысаглебскай царквы. Абавязкова паеду на Усходні мост, адбудаваны, ад якога я не паспеў атрымаць асалоду ўдосталь перад ад’ездам.

Мне ў Гродне ўсё падабаецца, за выключэннем назваў вуліц старых. Якія павінны насіць больш старыя назвы, чым «Савецкая». Я так рады, што ў Літве вуліцы называюць старымі назвамі. Я ведаю старыя назвы вуліц, якія ледзь не 19-га стагоддзя. У горада багатая гісторыя, і закопваць яе да «саўка» я не хачу.

Змяніўся моцна (пра горад пасля падзей 2020-га года — Hrodna.life). Людзі сталі больш сумнымі. Я заўважаў: пасля дваццатага года летам, на вуліцах усё яшчэ былі людзі, якія ўсміхаюцца, але так… Людзей паз’яжджала шмат, і з Гродна, і з Мінска. Апусцелі некаторыя ўстановы, некаторыя зачыніліся. Пад скарачэнне патрапіла шмат людзей праз палітыку. І гэта сумна.

Ён будзе лепшы (пра Гродна ў будучыні — Hrodna.life). Ён будзе часткай такой гіганцкай еўрапейскай спадчыны, якую ўявіць нельга. Гэта нармальны працэс, пасля стагнацыі павінен быць рост. І Гродна вернецца ў свой папярэдні стан, я думаю, праз месяцы два. І пасля гэтага пачне расці як у культурным, так і ў фізічным плане.

Чытайце таксама: Даследаванне: у Расію паехала вучыцца амаль столькі ж беларускіх студэнтаў, колькі ў Польшчу

---

Медыі ў выгнанні маюць абмежаваныя магчымасці зарабляць на рэкламе і прыцягваць партнёраў для сваіх праектаў. Калі ласка, падтрымайце нас, калі гэта для вас бяспечна.

Мы працягваем працаваць для гродзенцаў ва ўсім свеце дзякуючы вашай падтрымцы!