Знайшоўся спадчыннік уласніка старога дома на Міцкевіча: «Думаеце, я б давёў яго да такога стану?»

У Гродне знайшоўся нашчадак былога ўладальніка дома па Міцкевіча, 9, які гарадскія ўлады спачатку хацелі знесці, а пасля выставілі на аўкцыён. У 86-гадовага гродзенца Даната Кур’яновіча ёсць дакументы пра тое, што дом пабудаваў у пачатку 20 стагоддзя ягоны дзед.

Данат Пятровіч Кур’яновіч нарадзіўся ў 1933 годзе ў Гродне на вуліцы Брыгіцкай (сучасная Карла Маркса). Праваслаўны. Усё жыццё жыве ў Гродне.

«Мой дзед — Андрэй Іванавіч Кур’яновіч — са сваімі дзецьмі прыехаў у Гродна з Самары ў пачатку 20 стагоддзя. Разам з сынамі дзядуля займаўся рамонтам і афарбоўкай вышынных будынкаў - у асноўным касцёлаў і цэркваў. Мама была дачкой мясцовага чыноўніка — начальніка кантрольнай палаты горада. У Гродне бацькі і пазнаёміліся.

Праз некалькі гадоў пасля прыезду сям’я бацькі сабрала капітал і пабудавала дом на тагачаснай вуліцы Сувораўскай, гэта сёння яна носіць назву Міцкевіча. Побач з домам пабудавалі стайню з прыбудовай з дошак, запоўненую пілавіннем для ўцяплення. Дзед там дажываў свае апошнія гады, а дом з кватэрамі здаваў людзям. З гэтага ён жыў. А яго дзеці са сваімі сем’ямі жылі ў іншых кватэрах у горадзе ці ў іншых краінах".

Сям’я Кур’яновічаў, 1920-я гг. Уласнік дома Андрэй Кур’яновіч (дзед Даната Пятровіча) стаіць злева.

«Я вырас у гэтым сямейным доме»

У міжваенны час бацькі Даната Пятровіча здымалі кватэру на вуліцы Брыгіцкай. Там ён і нарадзіўся. Толькі ў сярэдзіне 1930-х гадоў яго сям’я пераехала ў дом дзеда на Міцкевіча.

«Мы нікуды не з’ехалі з Гродна, бацька быў інвалідам. У маладосці, калі ён ішоў па горадзе, хтосьці кінуў у яго каменем. Была сур’ёзная траўма нагі, маглі ампутаваць, але нейкі польскі лекар выратаваў нагу. З-за гэтай траўмы бацька не патрапіў у войска. Пайшоў працаваць у водаканал. Яго кантора была там, дзе цяпер воданапорныя вежы. Даслужыўся да інжынера, і гэта без адукацыі.

З дзядулем на Міцкевіча мы не жылі, здымалі асобна сваю кватэру. Я нарадзіўся на вуліцы Брыгіцкай. Памятаю, у нас там была і няня,
якая выконвала ролю прыслугі. Заехалі ў сямейны дом толькі пасля смерці дзядулі. Трэба было даглядаць пабудову, там жа стайня побач была і гарод добры з пчоламі. У адной кватэры пасялілася Ганна Іванаўна — каханка дзеда, усе іншыя здавалі. Мы з бацькамі жылі наверсе, баяліся сяліцца на першым паверсе. У той час у горадзе было шмат жулікаў і злодзеяў, маглі і абрабаваць. Жылі на Міцкевіча добра, я вырас у гэтым сямейным доме".

Юны Донат ў цэнтры Гродна са сваімі бацькамі. Вуліца Ажэшкі, 1930-я гг.

Камуністы не вывезлі з-за бацькі

Да пачатку Другой сусветнай вайны сям’я Кур’яновічаў працягвала здаваць кватэры ў сямейным доме і зарабляць на гэтым. З прыходам савецкай улады жыццё змянілася. Іх сямейны дом забралі, а ўладальнікаў маглі саслаць углыб СССР.

«У 1939 годзе, калі ў Гродна прыйшла савецкая ўлада, наш сямейны дом нацыяналізавалі. З уласнікаў цэлага дома мы сталі звычайнымі жыхарамі, вымушаныя былі плаціць дзяржаве кожны месяц за арэнду сваёй жа кватэры. Вядома, і нас маглі вывезці камуністы, бо да іх прыходу мы валодалі вялікім домам, лічыліся кулакамі. Таму ў 1939 годзе сядзелі на звязаных вузельчыках, як той казаў.

Супрацоўнікі НКУС вывозілі з Гродна многіх людзей. Але нас не кранулі, дзякуючы бацьку. Тата пры паляках працаваў на водаканале і ведаў усе падземныя камунікацыі ў горадзе. Ён патрэбны быў новай уладзе, вось яны яго і пакінулі. Яго веды падземнага горада нас і выратавалі, а так усіх родных вывезлі ў Казахстан і іншыя далёкія месцы. Проста ні за што.

Крыўдна было страціць цэлы дом, але пра гэта гучна казаць мы не маглі. Падобная сітуацыя была ў многіх. Напрыклад, уладальніцу суседняга дома № 7 пані Вайцяхоўскую наогул задушылі - шукалі золата. У яе муж быў мясніком і яны добра зараблялі. У доме № 10, які насупраць, уладальнікаў вывезлі ўначы супрацоўнікі НКУС. Іх лёс невядомы".

Фатаграфіі і дакументы з архіва сям'і Кур’яновічаў

У вайну хаваліся ў падвале

У 1941 году немцы не кранулі сям’ю Даната Пятровіча. Веды ягонага бацькі зноў спатрэбіліся чарговай уладзе. Падчас акупацыі сям’я Кур’яновіч працягвала жыць на Міцкевіча.

«Калі пачалася вайна з немцамі, мы хаваліся ў склепе нашага дома. Вельмі добры падвал быў. Адзін час выбілі там дзірку ў падполлі і хавалі мужчын. Яны там сядзелі, баяліся, што іх расстраляюць. З пачаткам вайны самалёты бамбілі горад. Патрапілі і ў наш дом. Пацярпела спальня, там абрынулася столь, і сцяна ў кухні пацярпела. Калі б былі дома, то загінулі б. Але выжылі ў склепе. На нашай вуліцы немцы падчас налёту разбамбілі драўляны дом, там загінула цэлая сям’я.

Падчас акупацыі бацьку прыйшлося працаваць на немцаў, яго веды чарговы раз нас выратавалі. Неяк у сваім доме перажылі і акупацыю. У 1944 годзе ў Гродна зноў прыйшла савецкая ўлада".

Былі спробы вярнуць дом

За савецкім часам у доме Кур’яновічаў жыло шмат савецкіх сем’яў, нават у падвале была кватэра. Данат Пятровіч, як апошні спадчыннік, сышоў з сямейнага дома толькі ў 1975 годзе.

«Я працягваў жыць у сямейным доме з бацькамі і ў савецкія гады. Вырашыў сысці толькі ў 1975 годзе, пакінуў былую жонку ў двухпакаёвай кватэры. Адзін час здымаў сабе кватэру на Будзёнага, а пасля пабудаваў уласную на Болдзіна.

Пра сямейны дом не забываў. Ужо ў сталым узросце я хацеў вярнуць яго. Бо забралі дом без усялякай прычыны. Звяртаўся ў КДБ і іншыя органы, а мне — у нас няма такога закона, каб вам аддаць сямейны дом.

А чаму няма закона? Таму што ў Беларусі многія ўладальнікі кінулі сямейныя дамы і вымушаныя былі бегчы або наогул іх саджалі ў турмы. А калі б сталі аддаваць, то пачалася б сапраўдная паніка. Многія б вярнуліся з Польшчы, каб забраць свае законныя ўладанні. Мабыць, з гэтай прычыны няма ў нас такога закону.

У выніку я нічога не дамогся і кінуў гэтую справу. Казалі мне, што толькі дзеці дзеда могуць вярнуць дом, а потым ужо загаварылі, што і любы нашчадак можа лічыцца спадчыннікам. Але я домам больш не займаўся і хто там жыў нават і не ведаў".

Данат Пятровіч разглядае дакументы на сямейны дом. Дазвол на будаўніцтва дома быў выдадзены гарадскімі ўладамі ў студзені 1909 года.

«Вярнуць дом сапраўднаму спадчынніку»

У 2019 годзе гарадскія ўлады мелі намер знесці дом Кур’яновічаў з-за яго аварыйнага стану. Былі планы пабудаваць там новы будынак. Пасля абурэнняў грамадскасці дом вырашылі ўсё ж такі абследаваць. У выніку было прынята рашэнне старую пабудову захаваць і выставіць на аўкцыён. Данат Пятровіч даведаўся пра гэта толькі нядаўна.

«Вы думаеце, я б давёў сямейны дом да такога стану як зараз? Ніколі ў жыцці. Дом забрала савецкая ўлада і не сачыла за ім, вось ён і развальваецца. А яны зараз вырашаюць, што рабіць з маім сямейным домам. Я кажу: зносіць нельга! Лагічна і правільна — вярнуць дом сапраўднаму спадчынніку. У мяне ёсць дзеці і ўнукі, якія ведаюць усю гісторыю і працягваюць жыць у гэтым горадзе, захоўваць сямейныя традыцыі. У любым выпадку спадчыннікі ёсць і вырашаць лёс дома павінны яны. Усе дакументы ў нас ёсць».


На сённяшні дзень закона аб рэстытуцыі (вяртанні ранейшых правоў) нацыяналізаванай у савецкія гады маёмасці ў Беларусі няма.

У канцы чэрвеня на абласным савеце па пытаннях гіcторыка-культурнай спадчыны разглядалі прапанову прысвоіць статус гісторыка-культурных каштоўнасцяў старым драўляным дадам па вуліцы Міцкевіча № 7 і 9. 11 ліпеня прадстаўнікі савета пабывалі ў гэтых дамах у Новым Свеце і зрабілі высновы. Гарадскія ўлады адмаўляюцца ад продажу ўсіх аб’ектаў адным лотам, цяпер кожны будынак плануюць выстаўляць на аўкцыён асобна. З умовай, што будучы ўласнік максімальна захавае архітэктурныя каштоўнасці старых дамоў.



Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024