«Сабібор» — цікавая і страшная гісторыя, расказаная Хабенскім з самым жорсткім натуралізмам. Але гэтая пахвала не вырашае праблему перанасычанасці нашага і расійскага кіно тэмай вайны. Тым больш, што гісторыю паўстання ў канцлагеры ўжо вельмі ўдала распавядалі англічане аж 30 гадоў таму.
Дзень народнай памяці ці ідэалогія?
На вуліцы май — пра гэта сведчыць не толькі цёплае надвор’е, але і афішы расійскіх фільмаў. Любы глядач скажа, і мае рацыю, што расійскі кінапрам «стаханаўскімі тэмпамі» робіць для пракату і тэлебачання тысячы хвілін «ваеннага» кантэнту ў любую пару года. Тэма Вялікай айчыннай ў кіно была, ёсць і будзе яшчэ доўгі час выключнай: не столькі як даніна народнай памяці, колькі дзякуючы дзяржаўнай ідэалогіі, якая патрабуе падтрымання культу перамогі.
Проблема перенасыщения родного (белорусского) и соседнего (российского) кинопространства военными фильмами стоит давно и требует отдельного разговора. Но на улице очередной май и на авансцену выходит «Собибор» Константина Хабенского.
Праблема перанасычэння роднай (беларускай) і суседняй (расійскай) кінапрасторы ваеннымі фільмамі стаіць даўно і патрабуе асобнай гутаркі. Але на вуліцы чарговы май і на авансцэну выходзіць «Сабібор» Канстанціна Хабенскага.
І рэжысёр, і акцёр
Знакаміты акцёр услед за маладзейшым Казлоўскім вырашыў таксама паспрабаваць сябе ў рэжысуры. І гэта сімвалічна, што іх дэбютныя фільмы выйшлі ў свет у адну пару года, менш чым месяц адзін за адным. Калі Даніла вырашыў пражыць сваю хвіліну славы на фоне правядзення футбольнага мундыялю, то Канстанцін для пробы пяра таксама вырашыў распавесці аб выключнай падзеі: адзіным паспяховым паўстанні габрэяў у канцэнтрацыйным лагеры Сабібор. І гэтак жа, як і Казлоўскі, Хабенскі пакінуў за сабой галоўную ролю ва ўласным фільме.
Трыумф жыцця, якога не хапае
Крытыка фільмаў пра вайну, і, у прыватнасці, пра Халакост, рэч дастатковая складаная. З аднаго боку, «Сабібор» падымае трагічныя тэмы, дзе Пекла і рэальнасць датыкаліся так блізка, што пакуты людзей не мелі мяжы. Хабенскі метадам жорсткага натуралізму паказвае выжывальнасць чалавечай душы ўнутры фабрыкі смерці. І кожны чалавек на зямлі ведае пра гэтыя жахі, і такія фільмы патрэбныя, каб не забываць пра гэта. Але з іншага боку, у фільме «Сабібор» ёсць сцэнарныя і рэжысёрскія пралікі, якія добра бачныя і патрабуюць дэталёвага аналізу.
Як бы гэта ні гучала, але гісторыя Сабібора цікавая таму, што габрэі ўпершыню паднялі там зброю на сваіх «мяснікоў» і змаглі вырвацца, а Хабенскі зрабіў упор на жахі чарговага «Асвенціма». Не паспрачаешся, што Сабібор быў страшным месцам, дзе загінула 250 тысяч чалавек, але стваральнікі фільма звярнуліся да яго не таму. У гэтым лагеры смерці перамагло жыццё тых, хто хацеў вырвацца з «калючых лап смерці», і мне гэтага трыумфу не хапіла.
Адзін герой, астатнія — масоўка
Хабенскі не паквапіўся каб раскрыць характары многіх персанажаў, якія маюць дачыненне да ўцёкаў. У фільме мы бачым не суцэльных герояў, а звычайных прадстаўнікоў габрэйскай нацыі, якія спрабуюць выжыць. Хоць гэтыя безаблічныя персанажы фільма не толькі дапамаглі Пячэрскаму арганізаваць уцёкі, але і пралілі нямецкую кроў, што было нечуваным подзвігам. У гэтых людзей свой лёс, але мы ў стужцы пра іх амаль нічога не даведаемся, бо рэжысёр Хабенскі перацягнуў лаўры да сябе і свайго героя Аляксандра Пячэрскага, а астатнія — проста масоўка.
Я лічу, гэта няправільны ход, бо назва «Сабібор» — зборны вобраз усіх, хто выжыў, а не толькі аднаго чалавека. Тады варта было здымаць біяграфічнае кіно накшталт «Нязломнага» Анджэліны Джолі, бо месцамі герой Пячэрскі пераважае над сюжэтам уцёкаў.
Непадобны Ламберт
Некалькі слоў пра антаганістаў. Тут Хабенскі пагуляў на славу, бо цалкам прыбраў з сюжэту украінцаў, якія займаліся асноўнай аховай лагера, а немцаў ператварыў у прагных і закамплексаваных псіхаў, якія распачалі вайну з-за сваёй непаўнавартасці. Апагеем гэтага стаў удзел папулярнага ў мінулым Крыстафера Ламберта, непадобнага да шалёнага начальніка лагера з-за свайго французскага паходжання.
Маючы прыстойную колькасць хібаў, фільм Хабенскага застанецца ў памяці з-за таго, што гэта толькі другая экранізацыя падзей у лагеры Сабібор. Але калі хтосьці захоча ўпершыню азнаёміцца з гэтай сумнай, але слаўнай гісторыяй, я б парэкамендаваў звярнуцца да англійскай фільма 1987 году «Уцёкі з Сабібора». Гэта кіно праўдзіва і інфарматыўна даносіць да гледача трагедыю Сабібора, а персанаж лейтэнанта Пячэрскага ў выкананні галандца Рутгера Хаўэра сапраўды больш выглядае як рускі герой, чым у выкананні Хабенскага.
