Салдат польскай арміі і паліцэйскі ў форме 1939 года шпацыравалі па цэнтры Гродна, як і 80 гадоў таму. Гэта былі ўдзельнікі групы ваенна-гістарычнай рэканструкцыі «Беларусы ў Войску Польскім». Яны прыехалі ў Гродна 21 мая, прайшліся па вуліцах, зрабілі фатаграфіі і пагутарылі з гараджанамі.
Рэканструктары на чале з гісторыкам Ігарам Мельнікавым рэгулярна выязджаюць у розныя гарады Беларусі. У Гродна яны прыехалі на сустрэчу гісторыкаў, прысвечаную Корпусу Аховы Памежжа — польскай памежнай службе, якая ў міжваенны час працавала на мяжы з СССР.
Не толькі савецкая і царская эпоха
«Сёння ў Беларусі вельмі мала рэканструктараў, якія займаюцца міжваенным Войскам Польскім, — распавядае гісторык Ігар Мельнікаў. — Праблема ў тым, што людзі мала цікавяцца гісторыяй. Яны не ведаюць, што беларусы ў гэтым войску першымі змагаліся ў Другой сусветнай супраць нацыстаў. Пра гэта мала распавядалі, але цяпер гэтая інфармацыя паступова даходзіць да нас, асабліва да моладзі. І шмат людзей у сферы рэканструкцыі пачынае разумець, што насамрэч не толькі савецкая і царская эпоха пасуе Беларусі, але і так званая польская».
Патрэбны грошы і веды
Мельнікаў адзначае, што рэканструкцыя — хобі не з танных. Каб сабраць цэлы камплект адзення перыяду 1939 года трэба выдаць 350−500 еўра. Патрэбныя і веды.
«Я заўсёды кажу, што галоўнае, каб правільна апрануцца і абшыцца, не грошы, а веды. У дапамогу ідзе інфармацыя і фатаграфіі, якія дайшлі да нашых дзён. Больш за ўсё гэтага багацця ў Заходняй Беларусі. Гэта проста скарбніца інфармацыі для рэканструктараў і гісторыкаў».
Беларусы першымі прынялі ўдар нацыстаў
Даследчык дадае, што нават праз 80 гадоў у гэтым рэгіёне яшчэ можна знайсці шмат інфармацыі, у першую чаргу ад відавочцаў.
«Яны памятаюць, як выглядала форма тых салдат. У кагосьці бацькі былі ў Войску Польскім, — дадае Мельнікаў. — Але ёсць адна праблема: беларусы не да канца разумеюць, што гэта таксама наша гісторыя. Беларусы заўсёды змагаліся ў розных войсках. Напрыклад, на пачатак Другой сусветнай вайны ў Войску Польскім іх было каля 70 000. Нашы суайчыннікі першымі прынялі ўдар нацыстаў».
Гэта таксама гісторыя, якую павінны ведаць беларусы
У 2010 годзе Мельнікаў стварыў групу ваенна-гістарычнай рэканструкцыі «Беларусы ў Войску Польскім», якая часта выбіраецца на экскурсіі па былой савецка-польскай мяжы і на розныя фестывалі.
«Я ў першую чаргу гісторык, а рэканструкцыя гэта хобі. Але ўсе разам дае магчымасць данесці гістарычную праўду да людзей.
Калі ты апрануты ў мундзір і распавядаеш пра тыя ці іншыя падзеі, быццам з’яўляешся сведкам, гэтага дорага каштуе. Асабліва для тых людзей, якія нічога не ведаюць».
Рэканструктары адзначаюць, што ў Гродна ім заўсёды прыемна прыязджаць. Яны ўспамінаюць, як гэты горад у верасні 1939 года нечакана для ўсіх трымаў абарону.
«У межах Другой Рэчы Паспалітай гэты горад аказаў сур’ёзнае супраціўленне Чырвонай Арміі, — распавядае Мельнікаў. — Самае цікавае, што з пачаткам вайны ў Гродне чакалі немцаў, але прыйшлі саветы. Тут была арганізавана сапраўдная абарона сіламі гараджан. Гэта таксама гісторыя і яе павінны ведаць беларусы. Сёлета 80 гадоў пачатку Другой сусветнай. Сваёй рэканструкцыяй мы паказваем тую частку гісторыі, пра якую доўга не казалі. І самае галоўнае: гэта не прапаганда Польшчы ці даваеннай Рэчы Паспалітай, гэта жаданне вярнуць гістарычную праўду».
