Рабіць тое, што любіш, рабіць для сябе і іншых гараджан, а не для абстрактнага турыста, не баяцца размаўляць з уладамі і быць упэўненым у сваёй ідэі. Такія парады далі ўдзельнікі дыскусіі «Права на горад», якая прайшла ў Цэнтры гарадскога жыцця 25 лютага. Госці распавялі, як вырасцілі са сваіх ідэй важныя гарадскія ініцыятывы.
Выступіць запрасілі людзей, якія сваё «права на горад» паспяхова рэалізоўваюць.
www.youtube.com/watch?v=NfeEtm96k5g&feature=youtu.be
Спікерамі былі: акторка і кіраўнічка «Тэатра без назвы» Ірына Купченка, арганізатарка Біг-міні фестывалю вулічнага мастацтва Анастасія Роўба, краязнаўца і стваральнік экспазіцыі «Брамы Гарадзенскія» Ігар Лапеха, а таксама дырэктарка турыстычнага агенцтва Viva Travel Таццяна Піскун. Паслухаць іх прыйшло каля 50 чалавек.
Пытанні ў гэты вечар былі не толькі ад вядучага Андрэя Віктарава: актыўна выказваліся слухачы ў зале, спікеры задавалі пытанні адзін аднаму.
Ірына Купчанка — акторка тэатра і кіно, сузаснавальніца акцёрскай школы КіМ, інструктарка па тэхніцы прамовы і, з нядаўніх часоў, кіраўнічка «Тэатра без назвы». Нягледзячы на гэтыя дасягненні і ўжо 10 гадоў актыўнай працы ў Гродне, Ірына называе свой шлях самым пачаткам. Паўгода таму яна звольнілася з драмтэатра, таму што захацела стварыць нешта сваё.
«Тэатр без назвы — гэта тэатр, у якім няма пэўнай трупы, няма ў штаце канкрэтных рэжысёраў, мастакоў, нейкіх пэўных адзінак. На кожную пастаноўку я запрашаю новага рэжысёра, новых артыстаў. Важна тое, што мы хочам паказваць, што тэатр існуе», — кажа Ірына.
Стаць актрысай яна хацела з дзяцінства. Напэўна, таму не здавалася і паступіла ў акадэмію… з чацвёртага разу! Ірына доўга не магла вырашыцца: сыходзіць з тэатра ці не, але разумела, што пара нешта мяняць.
«У мяне заўсёды былі ролі. І ключавыя ролі ў спектаклях. Калега сказаў: навошта ты сышла на піку сваёй кар’еры? Усе круцілі ля скроні пальцам. Многія думалі, што я сыходжу ў іншы тэатр, што я знайшла іншую працу. А я сыходзіла ў нікуды. Але я дакладна разумела, што я не кіну тэатр ніколі».
У рэпертуары «Тэатра без назвы» ўжо два спектаклі. У Мінску прайшлі дзве прэм’еры спектакля па п’есе Івана Вырыпаева «Сонечная Лінія», у Гродна ў лютым паказалі спектакль на пляцоўцы аднаго з начных клубаў.
Што такое «права на горад» на думку Ірыны?
«Гэта права быць тым, кім мы хочам, права рабіць тое, што мы хочам, не гледзячы на сістэмы і забароны. Усё ж такі, мы людзі пад прымусам, напэўна, абсалютнай свабоды не існуе, ды і яна нікому не патрэбная. Я раблю тое, што я люблю, і ў гэтым я шчаслівая. Прыходзьце ў тэатр, ён існуе, праўда».
Усё пачалося ў 2012 годзе. Пяць чалавек хадзілі раз на тыдзень займацца фаер-шоў. А потым ім стала сумна.
«Жудасны мароз, на вуліцы -20, і мы вырашаем, што мы крутыя і трэба што-небудзь зрабіць. І мы зрабілі міжсабойчык, сярод фаершчыкаў гэта называецца пакрутон. Мы заяўлялі яго як мерапрыемства Палаца творчасці дзяцей і моладзі. Прыйшло чалавек 100 — для марозу -26 градусаў гэта вельмі шмат. Доўжылася ўсё гадзіны дзве, усе выстаялі да канца».
Натхнёная поспехам моладзь вырашыла правесці на тэрыторыі Палаца творчасці міні-фестываль вулічнага мастацтва. Тады яны сустрэліся з першымі перашкодамі.
«Яны [кіраўніцтва — рэд.], у прынцыпе, нам не давяралі ніколі, таму што мы ж можам падарваць палац, мы яго можам спаліць, што мы з ім толькі не можам зрабіць».
«Гэта быў не местачковы фестывальчык, а такі недарэспубліканскі. Мы атрымалі вялікую колькасць станоўчых водгукаў ад гледачоў. І ўсе казалі, што трэба абавязкова паўтарыць праз год».
Але арганізатары былі студэнтамі, у якіх няма грошай. У аддзеле культуры райвыканкама ім рашуча адмовілі. Але аказалася, што ў тым жа аддзеле працаваў класны кіраўнік Анастасіі. Праз некалькі сустрэч ідэю ўхвалілі.
«Я прынесла ім справаздачу, у якой апісана, як мы будзем праводзіць фэст. І яго бюджэт — 100 долараў. І яны адкладаюць на наступны год роўна 100 долараў, каб пакрыць выдаткі».
Насця і яе каманда нейкі час праводзілі фестываль у рамках Фестывалю нацыянальных культур і Дня моладзі. І зразумелі, што больш не хочуць быць часткай чужога мерапрыемствы. 5 гадоў яны даказвалі гораду, што фестываль трэба выводзіць і рабіць асобна. І зараз ён існуе ў тым фармаце, у якім яны хацелі.
«Гэта мерапрыемства, дзе можна працаваць з уладамі і яны цябе будуць падтрымліваць. Проста трэба з імі размаўляць».
Каб зрабіць экспазіцыю «Брамы Гарадзенскія» Ігару спатрэбілася 12 гадоў. Калі ў 2005−2006 гадах рэканструявалі Савецкую плошчу, яму захацелася зрабіць візуалізацыю таго, што было ў Гродне раней. Ігар пачаў з Палаца Радзівілаў, працягнуў рынкавай плошчай (сёння Савецкая), а скончыў амаль усім старым горадам. Плошча макета — 16 кв.м.
«Рабіў я яго не як камерцыйны праект. Проста, каб у мяне склалася ў мазгах, як усё-ткі Гродна выглядаў. Проста мне было цікава. Макет захоўваўся разабраным ў падвале, але трэба было паставіць нейкую кропку».
Ігар стаў шукаць памяшканне, звярнуўся да ўладаў і даведаўся, што горад якраз хацеў штосьці зрабіць да чарговага фестывалю нацыянальных культур і адкрыцця культурнага цэнтра «Фестывальны». Яму прапанавалі арандаваць там плошчу.
За 12 гадоў на стварэнне макета Ігар выдаткаваў 17 тыс. еўра. «Аднапакаёвую кватэру я мог тады спакойна купіць і касіць бабло з арэнды», — кажа ён.
Але замест кватэры на суткі ў Ігара зараз экспазіцыя «Брамы Гарадзенскія» — дваццаціхвіліннае мультымедыйнае прадстаўленне аб гістарычным цэнтры Гродна на 6 мовах.
Да ўлады ў Ігара няма прэтэнзій, затое ёсць да гараджан. Людзі ў нас не ходзяць у музеі: і гэта ён лічыць галоўнай праблемай для такіх арганізацый.
«Я пацешыўся сваім самалюбствам, я б хацеў не шукаць кліентаў, не бегаць па школах, па турфірмах, не раскладваць па гатэлях рэкламкі. Я хацеў бы прадаць гэты макет гораду, каб горад гэтым займаўся сам».
Дарослы білет на экспазіцыю каштуе 4 рублі, ільготныя (пенсіянеры, школьнікі, студэнты) — 2 рублі. Асноўныя наведвальнікі музея — турысты, пенсіянеры і школьнікі. Гродзенцы ад 18 да 60 не прыходзяць зусім. Рэкламы, здаецца, хапае, але вынік пакідае жадаць лепшага.
«А ў мяне на дзвярах напісана: 20 хвілін кайфу гарантую!» — кажа Ігар.
Таццяна Піскун — дырэктар турагенцтва, займаецца ўязным турызмам, з гэтай сферай звязаная ўжо 13 гадоў.
«Шмат замежнікаў, якія ходзяць з адкрытым ротам, — гэта, у нейкай частцы, і мая заслуга. Мне адразу было зразумела, дзе я буду працаваць і чым займацца, таму што бацька мой займаецца турызмам, ён мяне прывёў».
Таццяна заўсёды марыла паказваць і мясцовым жыхарам, і замежнікам, чаму ў Беларусь трэба прыязджаць.
«Я люблю сваю краіну, таму я тут жыву і нікуды не з’язджаю, хоць у мяне ёсць такая магчымасць».
Да 2016 года паводле афіцыйнай статыстыкі ў Гродна прыязджала 4 тыс. турыстаў у год. У Брэст у той жа час прыязджала да 50−60 тыс. турыстаў. У 2016 годзе прэзідэнт падпісаў указ аб бязвізе.
«Ніхто не верыў у гэта. Шмат хто быў не згодны. КДБ і міліцыя казалі: як мы будзем гэтых турыстаў лавіць, што мы будзем з імі рабіць, яны ж па ўсёй краіне раз’едуцца. Іх пераконвалі, што ўсё будзе ў парадку: нікуды яны не разбягуцца, таму што гэтым будуць займацца турыстычныя агенцтвы».
Пасля адкрыцця бязвіза Таццяна з калегамі паехала на першыя выставы ў Польшчу і Літву. Там яны сутыкнуліся з тым, што пра нашу краіну не ведаюць нічога.
«Мы адкрылі межы, мы гатовыя прымаць турыстаў, але турысты не гатовыя да нас ехаць. З самага смешнага, што ў мяне пыталіся турысты на выставе: у мяне ніхто не будзе страляць на мяжы? Прэзідэнт Лукашэнка мяне ў турму не пасадзіць? У вас жа там не плацяць зарплаты? У вас інтэрнэт ёсць? У вас наогул ёсць тэлефоны? А як вы сюды прыехалі? — кажа Таццяна. — Вы разумееце, якая інфармацыйная барацьба ідзе супраць нашай краіны?»
І тады яны пачалі працаваць па-іншаму: больш ездзіць, даваць інтэрв'ю, зазываць у Беларусь замежных журналістаў, разам з уладамі паказваць, што ў Беларусі ўсё ў парадку. У планах было зрабіць за год 20−25 тыс. турыстаў, а ў выніку іх прыехала ў два разы больш.
«Не трэба баяцца, калі ў вас не вераць. Калі вы любіце сваю справу, любіце свой горад, то для вас няма зачыненых дзвярэй. Правялі за год велізарную працу, таму што ўсе разумелі, што зараз прыедзе турыст і ўбачыць, што ў горадзе робіцца».
З пачатку дзеяння бязвіза — восені 2016 года — у Гродне прыехала 250 тыс. турыстаў.
«Калі прыязджаюць турысты, яны кажуць: мы так баяліся да вас ехаць, але ў вас так, аказваецца, добра, што мы не хочам з’язджаць. Самае галоўнае, чым мы можам завабіць турыста — гэта не замкі, не музеі, не кафэ, а наша гасціннасць.
Што да нашай тэмы «Права на горад». Вельмі часта кажуць: трэба рабіць для турыстаў. Маё меркаванне: не трэба рабіць для турыстаў. Трэба рабіць так, каб было камфортна жыхарам. А прыезджы будзе разумець: камфортна мясцоваму, значыць камфортна і мне. Гэта і ёсць права на горад: каб нам з вамі было ў ім камфортна".
Лічыцца, што складана выбраць падарунак менавіта мужчыну - мужу, сыну, бацьку, партнёру ці сябру. Сітуацыя…
Беларус Алекс Вазнясенскі наведаў Навагрудак як турыст. Мужчыну ўразіла, што горад з багатай гісторыяй знаходзіцца…
Рэстаране-кафэ “Нёманская віціна” ў выглядзе ладдзі - частка канцэпцыі новай гродзенскай набярэжнай, якую абмеркавалі ў…
Аляксей Кажэнаў з'ехаў з Мінску ў 1998-м годзе. Ён атрымаў працу ў Google, стаў дыяканам…
Слэнг пастаянна змяняецца - у апошні час пад ўплывам TikTok. Зразумець яго адразу і ўвесь …
Кожны месяц 22 тоны кававага зерня выязджаюць з Гродна, каб патрапіць на запраўкі па ўсёй…