Адзіны ў Беларусі музей вузкакалеек адкрыюць пад Лідай. Як купка энтузіястаў ратуюць тэхніку і дарогі

На базе торфабрыкетнага завода «Дзітва» за 12 км ад Ліды каманда энтузіястаў стварае першы ў Беларусі музей вузкакалейнай тэхнікі. Так яны хочуць захаваць рухомы састаў вузкакалеек, які знікае, пазнаёміць людзей з іх гісторыяй у Беларусі і распавесці пра рацыянальнае выкарыстанне і захаванне балот.

«Вузкакалейкі - утульныя, маленькія, такая хатняя чыгунка, памерам супастаўная з чалавекам. Гэта досыць вялікі і цікавы пласт нашай гісторыі. Калісьці, падчас Расійскай імперыі, з’явіліся прыватныя пасажырскія вузкакалейкі, падчас Першай сусветнай вайны іх сотнямі будавалі для фронту, палова Палесся была агорнутая лесавознымі вузкакалейкамі», — распавёў Hrodna.life дырэктар праекта «Нязведаная вузкакалейка» Арцём Слізкі.

Заснавальнік праекта Арцём Слізкі. Фота: Instagram @750mm.by

Арцём Слізкі скончыў факультэт транспартных камунікацый БНТУ. Вузкакалейкамі «захварэў» з 2008 года, а з 2016 пачаў вазіць на іх экскурсіі. «Падарожнічалі, шукалі дрызіны, збіралі, фоткалі, каталіся на іх, потым пачалі знаёміць з гэтым людзей», — распавёў ён Hrodna.life. Зараз праект імкнецца захаваць старыя вузкакалейныя чыгункі як турыстычныя аб’екты і арганізуе туры па іх.

У 2021 годзе Арцём зарэгістраваў гісторыка-культурную ўстанову «Неспазнаная вузкакалейка». Установа займаецца пошукам, дастаўкай і аднаўленнем рэдкай вузкакалейнай тэхнікі, якую ўжо не сустрэць на дзейных прадпрыемствах. Яе размяшчаюць на базе торфапрадпрыемства «Дзітва», каб у будучыні адкрыць там музей.

«Пастаянна займаемся экспедыцыйнай дзейнасцю, знаходзімся ў кантакце са спецыялістамі ў гэтай галіне з іншых краін, шукаем, па меры магчымасці выкупляем, транспартуем, рэстаўруем», — распавёў Арцём.

Чаму ў Дзітве?

Арцём Слізкі лічыць торфабрыкетны завод у Дзітве адным з найлепшых у Беларусі торфапрадпрыемстваў, а іх вузкакалейную дарогу — самай дагледжанай у краіне. Яе магістральныя шляхі ў суме складаюць 35 км, яшчэ ёсць каля 10 часовых.

У торфапрадпрыемства шмат сваёй тэхнікі ў добрым стане, і ахайная тэрыторыя, патлумачыў Арцём. Зараз вырашаецца пытанне наконт магчымасці больш вольнага наведвання вытворчай пляцоўкі прадпрыемствы, каб турысты маглі знаёміцца з тэхнікай.

Акрамя таго, ва ўласнасці ў праекта — два крытыя грузавыя вагоны, нямецкі 1948 года і савецкі 1968 года, мотадрызіна з прычэпам, розныя элементы шляхоў часоў Першай сусветнай вайны, даваенныя ваганеткі. Рыхтуецца да транспартавання яшчэ адзін нямецкі вагон 1940-х гадоў. За гэты год каманда планавала прывезці яшчэ каля шасці адзінак тэхнікі, якіх няма на прадпрыемстве, але пакуль фінансаванне пад пытаннем.

Маршруты — ад прамысловых тураў да «улюбёнай пушыцы»

Каманда праекта стварае турыстычныя маршруты на базе дзейных вузкакалейных дарог прадпрыемства. «Мэта — нанізаць на вузкакалейку больш новых сэнсаў», — патлумачыў Арцём. Ёсць камбінаваны прамысловы тур ад торфабрыкетнага завода «Дзітва» да шклозавода ў Бярозаўцы з наведваннем завода.

Нядаўна каманда завяршыла выведку на невялікім верхавым балоце непадалёк ад прадпрыемства, ля хутара Яўсеевічы. «Людзі змогуць з’ездзіць, наведаць дзейныя торфараспрацоўкі, пазнаёміцца з прамысловым складнікам, а на зваротным шляху мы спыняемся, выходзім, апранаем рыбацкія боты і ідзем некранутым чалавечай дзейнасцю балотам, знаёмімся з раслінным і жывёльным светам верхавых балот — нашымі ўлюбёнымі пушыцай, багуном, расянкай».

У распрацоўцы камбінаваны чыгуначна-водны паход. У планах прывозіць байдаркі проста на вузкакалейку, з імі ехаць у цягніку да ракі Дзітва, там станавіцца на ваду і сплаўляцца.

Сваімі сіламі і за ўласныя сродкі

Пакуль увесь праект у асноўным «цягне» на сабе сам Арцём Слізкі. Улетку 2021 года ідэя аднаўлення вузкакалеек перамагла ў конкурсе сацыяльных праектаў Social Weekend і атрымала ад аператара А1 10 000 беларускіх рублёў. Тады з 313 заявак у фінал прайшлі толькі 18 праектаў. Гэты грант і стаў адпраўным пунктам стварэння музея: на яго быў набыты і адрэстаўраваны першы вагон.

Зараз большасць работ па стварэнні музея фінансуецца за кошт уласных сродкаў. Пры гэтым перавесці грошы на музей можа любы праз АРІП у раздзеле «Дабрачыннасць» («Асветніцкія, культурна-забаўляльныя» — «Нязведаная вузкакалейка», код паслугі 4 759 921).

Час ад часу будучы музей збірае суботнікі: валанцёры дапамагаюць аднаўляць экспанаты, а ў якасці бонуса можна пракаціцца вузкакалейкай з працоўнымі саставамі.

За мяжой — папулярны від адпачынку, а ў нас аддалі апошні паравоз

У Беларусі гэта адзіны праект такога роду, больш вузкакалейкамі ніхто не займаецца. Ён карыстаецца папулярнасцю. Зараз запіс на маршрут «Дзітва-Бярозаўка» адкрываецца раз на тры тыдні, набіраецца каля 45 чалавек. Акрамя таго праект праводзіць і карпаратыўныя экскурсіі - у групе можа быць ад 10 да 60 чалавек.

За мяжой, у тым ліку ў суседніх краінах, катанне па вузкакалейках стала папулярным відам турызму.

«У Літве працуе пабудаваная 150 гадоў таму дарога, — распавёў Арцём Слізкі, — захавалася шмат цікавай тэхнікі, якой у нас ужо не засталося. Рэгіён насычаны гістарычнымі помнікамі. Там арганізоўваюць і святочныя паездкі, на Каляды. Тое ж і ў Латвіі. У Расіі ёсць аналагічны праект з музеем на базе дзейнага прадпрыемства. Там штогод праводзяць фестывалі на дзясяткі тысяч чалавек. Ёсць музей паравозаў на Пляшчэеўскім возеры, музей у Екацярынбургу. Ва Украіне захавалася тры дзейныя пасажырскія вузкакалейкі, на лесавознай дарозе ў Карпатах арганізавалі турыстычны маршрут — выдатна праехаць уздоўж горных рэкаў. У Польшчы — каля 22 музейна-турыстычных вузкакалеек. Там і паравозы, і арыгінальная тэхніка».

Апошні ў Беларусі паравоз вывезлі у Расію з дазволу Міністэрства культуры, распавёў Арцём. Да гэтага паравоз працаваў на Дзіцячай чыгунцы ў Мінску, а перад гэтым, як мяркуецца, на пасажырскай «курортнай» чыгунцы Лынтупы-Нарач. У Беларусі яго не палічылі гістарычнай каштоўнасцю.

Апошні паравоз Кп-4−465, якога пазбавілася Беларусь. Фота: Instagram @750mm.by
Падзяліцца

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024