За некалькі дзён да Калядаў у Вільні пахне яблычнай гарбатай, мандарынамі і карыцай, а з вокнаў дамоў вызіраюць анёлы. Генеральны консул Літвы ў Гродне Генадзіюс Мацкеліс і яго жонка Нерынга Мацкелене збіраюцца сустрэць Каляды дома, у Вільнюсе. Аб літоўскіх традыцыях свята і аб тым, што пададуць да сямейнага стала на Куццю, яны распавялі Hrodna.life.
Цуды павінны здарыцца з кожным
«Для літоўцаў Каляды — асабістае, сямейнае свята. Сустракаем яго з самымі блізкімі, з кім разам ідзеш па жыцці, — кажа Генадзіюс. — Раней ездзілі да бацькоў. Цяпер шмат гадоў яны прыязджаюць да нас. У Кіеў, Варшаву — дзе б мы не працавалі. Дарога з Гродна кароткая, таму зараз звычайна збіраемся дома».
«У класе, дзе вучыцца малодшы сын, пякуць пірожныя, печыва. Сёлета — спецыяльна для адной непальская дзяўчынкі, каб яна магла вучыцца. Напяклі ўжо на 400 еўра, — распавядае Нерынга. — Дзеці на ўроках робяць цацкі з воўны, мастацкія паштоўкі. Яшчэ яны ўвесь час наведваюць дом састарэлых, дом дзіцяці. Даюць там канцэрты. Так з’яўляецца разуменне: трэба нешта рабіць, а не толькі атрымліваць».
З Еўрасаюза прыйшла зімовая дабрачынная кампанія — вядомыя людзі раздаюць суп тым, хто ў нястачы.
Генадзіюс: «Сёлета ў Брусэлі 5 шэф-кухароў з рэстаранаў з мішленаўскімі зоркамі гатавалі для бедных. У Літве з апалонікамі стаяць, разліваючы суп, знакамітыя людзі - палітыкі і нават прэзідэнт».
Аўсяны кісель, селядзец з цыбуляй і імбірнае печыва
У Генадзіюса і Нерынгі трое дзяцей. Сям’я вялікая, таму плануюць свята, размяркоўваюць абавязкі загадзя. Пакуль мы размаўлялі ў Гродне, дома ў Вільні дачка з братам упрыгожвалі ёлку.
«У дзяцінстве я не любіла Куццю (ноч напярэдадні Калядаў 24 снежня). Посная ежа здавалася нясмачнай. Скажыце, хто з дзяцей любіць селядзец з цыбуляй ці аўсяны кісель? Цяпер імкнуся нешта перарабіць, але галоўная кулінарная традыцыя застаецца: на калядным стале павінна быць 12 посных страваў», — распавядае Нерынга.
Сярод абавязковых — густы аўсяны кісель (Нерынга трансфармавала яго ў кісла-салодкі журавінавы), вінегрэт з фасоллю і чырвоным бураком, квашаная капуста з ільняным алеем, макавае малако. Рэцэпт макавага малака просты, але з гісторыяй: мак заліваецца цёплым малаком, пасля пераціраецца з цукрам. Затым дадаецца вада і кучукай (кубікі з дражджавога цеста).
«Кучукай наразаецца батончыкамі. Звычай яшчэ ад паганства. Раней было шмат багоў, усім патрэбныя ахвяры. Але ўсім каравай не пакладзеш, таму і дзялілі на маленькія буханачкі, каб кожнаму богу хапіла. Зараз кучукай у макавым малацэ — гэта калядны дэсерт», — усміхаецца Нерынга.
Традыцыйна гатуюць тонкія піражкі з грыбамі і макам. Яны падаюцца цёплымі.
Нерынга: «У апошні момант усё адбываецца: я раблю піражкі, а старэйшы сын іх абсмажвае у алеі. Але і гэтую традыцыю мадэрнізавалі, цяпер пяку піражкі са слаёнага цэста ў духоўцы. Замест карпа гэтым разам будзе шведскі пірог з ласосем, замест селядца — рольмопсы».
Напярэдадні свята Божага Нараджэння прыходзіць час імбірнага печыва. Працэс прыгатавання — сямейны, у кожнага свае абавязкі: «Мёд з маслам расмешваюцца, дадаецца гваздзіка, карыца, сушаны імбір, мука, абавязкова перац чорны, цукар. Робім ёлачкі - іх потым на ёлку вешаем, анёлаў, зоркі, падарункі. Калі цеста добрае — атрымліваюцца алені, калі не вельмі, кудысьці знікаюць рогі, тады мы пераходзім на снегавікоў».
Лісты Дзеду Марозу
На Куццю сям’я збіраецца за святочным сталом. Пачынаецца святочная вячэра з традыцыйнага дзялення аплаткам — каляднай вафляй.
Нерынга: «Першым абавязкова дзеліцца самы старэйшы член сям'і, у нас гэта бабуля, і кажа пажаданні. Потым усе астатнія, кожны адломлівае па кавалачку».
Генадзіюс: «Падарункі адкрываем толькі 25 чысла. Звычайна гэта кнігі, падпіскі на часопісы, канструктары. Мамы адорваюць нас шкарпэткамі і пальчаткамі хэндмэйд. У мінулым годзе я атрымаў верш ад Санты. Напісаны добра, і почырк знаёмы».
Нерынга: «Яшчэ нядаўна малодшы сын верыў, што казка існуе. Кожны год ён ведаў, што не засне і абавязкова ўбачыць Санту, бо раніцай пад елкай аказваліся падарункі з адпраўленага яму ліста, а шклянка малака, якую мы пакідалі для пачастунка на стале, была заўсёды пустая і ад печыва заставаліся толькі крошкі».
Генадзіюс: «Сын піша лісты Дзеду Марозу дагэтуль і атрымлівае адказы нешаблонныя. Але з Сантам ён усё ж такі пазнаёміўся, усіх дзяцей удалося нам звазіць у Лапландыю, нават на Каляды там неяк былі».
Сямейныя, душэўныя вечары
Нерынга: «Калі працягваць казаць пра кухню, то 25 снежня, на Каляды, маем позні сямейны святочны абед, які за размовамі можа працягвацца да раніцы. Стравы на стале ўжо не посныя. У гэтым годзе замест традыцыйнага гусака будзе ягня. Мяса ўжо марынуецца ў гранатавым соку з цыбуляй, часныком, мятай і размарынам. Да ягня — кракеты з бульбы, гарачая салата з брусэльскай капусты з вінаградам і міндалем».
Генадзіюс: «Сямейныя, душэўныя вечары, доўгія размовы, якіх хапае на цэлы год».
