Горад

Кафэ на месцы могілак — кепская ідэя. Чаму новы будынак на Траецкай абяцае стаць скандальным

Не так даўно стала вядома, што на вуліцы Вялікай Траецкай ў Гродне паміж дамамі 39 і 33 і домам 12 па 1-ай Працоўнай хутка можа пачацца будаўніцтва новага гандлёва-офіснага будынка. Але ёсць ёсць тры прынцыповыя моманты, чаму гэтага не варта рабіць, лічыць гродзенскі гісторык Мечыслаў Супрон.

У мінулым годзе гэты ўчастак набыў на аўкцыёне гродзенскі прадпрымальнік Дзмітрый Яфрэмаў. Задумак у Дзмітрыя шмат. Прадпрымальнік плануе размясціць у бізнес-цэнтры — які будзе складацца з падвала, двух паверхаў і мансарды — выставачная зала на 450 квадратаў, памяшканні пад гандаль і паслугі, а таксама офісы.

Побач, па задумцы інвестара, будзе пабудавана кафэ з пякарняй. Фішкай праекта павінен стаць векавой дуб, які абяцалі захаваць і ўпісаць у архітэктурнае аблічча. У інтэрнэце нават з’явіўся эскізны малюнак будучых пабудоў. Засталася толькі фармальнасць — прайсці грамадскія абмеркаванні, каб канчаткова зацвердзіць праект.

Праект будучага гандлёва-офіснага будынка (жоўты колер) і кавярні (аранжавы колер)

Змена планіровачнай структуры ў гістарычным цэнтры — злачынства

Дадзены ўчастак знаходзіцца ў межах гісторыка-культурнай каштоўнасці «Гістарычны цэнтр г. Гродна» і ўключаны ў зону аховы гістарычнага цэнтра. Рэгламентамі зонаў аховы забараняецца неабгрунтаванае змяненне характару архітэктуры фасадаў шэрагавай забудовы, а таксама змена планіровачнай структуры забудовы гістарычнага цэнтра.

Акрамя таго, рэгламентамі зонаў аховы гістарычнага цэнтра забараняецца правядзенне якіх-небудзь земляных працаў без папярэдняга археалагічнага вывучэння. Трэба сказаць, што ў раёне разгляданага ўчастка знаходзіцца вялікі і багаты на знаходкі культурны пласт, які пачаў фармавацца яшчэ ў сярэднявеччы. Акрамя таго, да сярэдзіны ХХ ст. на гэтым месцы была шчыльная гістарычная забудова. Пры ўзвядзенні новага будынка будуць знішчаныя па меншай меры пяць падмуркаў каменных пабудоў ХIX — пачатку ХХ стст.

Праекцыя схемы размяшчэння будынка новага гандлёва-офіснага цэнтра (жоўты і аранжавы колеры) на плане горада 1934 г. Шэрым колерам паказаны існыя цяпер будынкі, сінім — страчаныя, зялёным — будынак, якое плануюць знесці.
Найбольш абуральным з’яўляецца намер зносу існуючага гістарычнага будынка (вул. Б.Траецкая, 37) 1930-х гг. пабудовы. Нягледзячы на тое, што ў дадзенага дома няма статусу «гісторыка-культурная каштоўнасць», ён мае вельмі важнае значэнне ў фарміраванні шэрагавай забудовы вуліцы і яе аўтэнтычнага ўспрымання. Знос гэтага дома будзе з’яўляцца прамым парушэннем кодэкса РБ аб культуры.

Архітэктура 1990-х

Шмат пытанняў выклікае архітэктурнае аблічча праектаванага будынка. Велізарны выцягнуты аб’ём, разбіты на секцыі з вычварнымі франтонамі, раскінецца ад вуліцы Б.Троицкой да 1-й Працоўнай. У выпадку рэалізацыі праекту, несумненна, будынак рызыкуе трапіць у топ анцірэйтынгу самых непрыгожых сучасных будынкаў гістарычнага цэнтра. Яно будзе моцна вылучацца ў квартале, дзе размешчаны невялікія двухпавярховыя домікі ў стылі эклектыкі канца ХIX — пачатку ХХ стст. Архітэктурнае выкананне будынка супярэчыць складзеным у гістарычным цэнтры горада канонам: яно не будзе ўпісана ў аблічча існай гістарычнай забудовы. На нядаўнім пасяджэнні ў старшыні Гродзенскага аблвыканкама па пытаннях будаўніцтва ў цэнтры горада была ясна пастаўлена задача, каб новыя пабудовы максімальна паўтаралі архітэктуру гістарычнай забудовы горада. І я знаходжу гэтую думку вельмі правільнай.

Праект галоўнага будынка. Выгляд заходняга фасада
Акрамя таго, я лічу, што архітэктура дадзенага будынка з’яўляецца вельмі старамоднай. Падобныя па дынаміцы фасадаў і формаў пабудовы ўзводзіліся ў канцы мінулага стагоддзя. Гэта не архітэктура ХХІ стагоддзя!

Танцы на костках

Побач з асноўным будынкам плануецца пабудова кавярні з пякарняй, пад якую аддадуць былы грамадскі туалет. Дадзены аб’ект знаходзіцца на тэрыторыі старых яўрэйскіх могілак. Яны даўно закінутыя, ды і мала хто з гродзенцаў наогул пра іх калі-небудзь чуў. Тым не менш факт застаецца фактам: там былі могілкі.


Пачалі капаць — знайшлі косткі. Што рабіць з закінутай падземнай прыбіральняй на месцы яўрэйскіх могілак


Пры гэтым адны з найстарэйшых у горадзе: яны дзейнічалі з XV па пачатак XIX стст. У агульнай складанасці тут пахавана не менш за 9000 чалавек! Акрамя таго, у гады нямецкай акупацыі тут хавалі памерлых вязняў гета, і гэтая лічба па некаторых падліках складае некалькі сотняў чалавек.

Надмагільная пліта — мацэва, знойдзеная каля грамадскай прыбіральні на вул. 1-й Працоўнай падчас земляных работ
У гады бязбожнай савецкай улады на тэрыторыі могілак быў пабудаваны дзіцячы садок, грамадскі туалет і велізарная аўтастаянка. Мы жывем у іншы час і павінны шанаваць памяць памерлых. Таму ад ўзвядзення забаўляльнай установы на гэтым месцы вельмі рэкамендую ўстрымацца.

Якія будуць прапановы?

Трэба цалкам змяніць архітэктурную канцэпцыю. У першую чаргу трэба абапірацца на гісторыю гэтага квартала, на яго існую і страчаную планіроўку. Найбольш разумным будзе разбіць праек будынка на некалькі аб’ёмаў, кожны з якіх будзе максімальна паўтараць аблічча страчанай гістарычнай забудовы. Гэта можа значна павялічыць агульную суму выдаткаў. Але гэта будзе таго варта!

План Гродна 1934 г. Шэрым колерам паказаны існыя цяпер будынкі, сінім — страчаныя.Агульная забудова дадзенага квартала была сфармаваная пасля пажару 1885 г. Мабыць, самым старым будынкам з усіх тут прадстаўленых, быў дом 1886 г. пабудовы (нумар 3 на плане). Яго ўладальнікам быў Ронес Моўша, які арганізаваў тут габрэйскую малітоўную школу для прадстаўнікоў прафесіі краўцоў. Дарэчы, краўцоў на гэтым завулку жыло вельмі шмат. Не дарма ў міжваенны час вулачку, на якой размяшчалася школа, назавуць Кравецкай (Krawiecka).

Дом Ронеса, где располагалась молитвенная школа портных подмастерьев. Чертеж 1886 г.
На мяжы ХIX — пачатку ХХ стст. на гэтым участку з’явілася некалькі вельмі цікавых двухпавярховых будынкаў (1, 2, на фота):

У другой палове 1930-х быў пабудаваны існуючы цяпер аднапавярховы цагляны дамок, які плануюць знесці:

Аэрафотаздымак 1941 г.
Пасля вайны пералічаныя будынка заставаліся цэлыя, але з нейкай прычыны былі знесены дзесьці ў канцы 1960-х гг. Сёння рэгенерацыя гэтага кавалачка зямлі ў цэнтры горада з’яўляецца важнай задачай. Хочацца ўбачыць тут адноўленую гістарычную забудову, планіроўка якой сфармавалася на працягу стагоддзяў, а не чарговую жалеза-бетонную пачвару з кавярынькай на месцы масавага пахавання людзей. Было б жаданне інвестара.

Апошнія запісы

«Мяне не перамагчы, я не спаборнічаю». Гродзенка перанесла аперацыю на ствале галаўнога мозгу — вось як змянілася яе жыццё

Раніцай гродзенка Людміла Юрахно як звычайна пайшла на працу, але дадому вярнулася толькі праз паўгода.…

1 лістапада 2024

«Воку няма за што зачапіцца». Спыталіся ў дызайнера, што не так з інтэр'ерамі гродзенскіх устаноў

Гродзенцы скардзяцца, што шмат якія ўстановы ў горадзе выглядаюць аднолькава. Напрыклад, некаторых расчаравалі рэндары інтэр'ераў…

31 кастрычніка 2024

Куды з’ездзіць на Хэлоўін у Гродзенскай вобласці: 5 містычных месцаў ад замкаў да млыноў

Адчуць таямнічую атмасферу Хэлоўіна можна ў розных месцах Гродзеншчыны: у рэгіёне мноства закінутых сядзіб, старажытных…

29 кастрычніка 2024

«Акцэнт» пашыў пальчаткі, «Макей» — сумкі. Як гродзенка паказала сваю калекцыю на Тыдні моды ў Парыжы

Гродзенка Кацярына Карлацяну, заснавальніца брэнда Krikate ("Крыкейт"), паказала сваю калекцыю на Тыдні моды ў Парыжы.…

28 кастрычніка 2024

7 атмасферных месцаў Гродна, якія варта наведаць на Хэлоўін

Набліжаецца Хэлоўін, час восеньскага настрою і містыкі. Пакуль у Беларусі яго цэнзуруюць, Hrodna.life сабраў атмасферныя…

25 кастрычніка 2024

Цішоткі, заплечнікі і торбачкі: падборка для сапраўдных фанатаў Гродна, якія хочуць насіць горад на сабе

Гісторыя і краявіды Гродна натхняюць не толькі мясцовыя брэнды, але і буйных вытворцаў адзення і…

23 кастрычніка 2024