Спадчына

Як лепш адбудаваць гродзенскую ратушу: тлумачыць гісторык

Гродзенская ратуша цягам стагоддзяў не раз змяняла свой выгляд, а ў 1949 годзе яе канчаткова разбурылі. Як яна павінна выглядаць, калі ўлады ўсё ж возьмуцца за яе аднаўленне? Пра гэта ў сваім блогу паразважаў гісторык Мечыслаў Супрон.

У 2022 годзе зацвердзілі распрацаваны раней у «БелНДІПгорадабудаўніцтва» дэтальны план развіцця і рэнавацыі гістарычнага цэнтра Гродна. Сярод іншага, план прадугледжвае і адбудову ратушы. Але ў якім выглядзе можна яе адбудаваць?

Рэнесанс, класіцызм ці эклектыка: у якім выглядзе адбудаваць ратушу ў Гродне?

Будынак праз войны і пажары некалькі разоў змяняў знешні выгляд: ад рэнесанснага (XVI ст.) і барочнага (канец XVIII ст.) да класіцыстычнага (пачатак ХІХ ст.) і эклектычнага (1870−1949 гг.). Як выглядала рэнесансная ратуша, мы ведаем толькі дзякуючы гравюрам Цюндта 1568 г. і Макоўскага 1600 г. Але сам будынак на гравюрах паказаны схематычна, без якіх-небудзь падрабязнасцяў.

«Ці можам мы адбудаваць гродзенскую ратушу ў рэнесансным выглядзе? Адказ будзе — не, бо мы не валодаем дастатковай інфармацыяй аб знешнім выглядзе будынка на той час», — піша Супрон.

А можа адбудаваць ратушу ў стылі эклектыкі, у такім выглядзе, які яна мела перад разбурэннем? Тэарэтычна можна і метадалагічна гэта будзе правільна, бо ёсць мноства фотаздымкаў і архіўных планаў будынка ратушы таго часу.

Аднак, на думку Супрона, найбольш лагічна і правільна адбудаваць гродзенскую ратушу ў класіцыстычным стылі (пачатак ХІХ ст. — 1870 г.). Самае галоўнае — на дадзены перыяд ёсць неабходнае навуковае абгрунтаванне, каб зрабіць гэта.

Як гродзенская ратуша набыла рысы класіцызму

Ратушу рэканструявалі ў стылі класіцызму ў другой палове 1810-х за сродкі купца Юдэля Гутка паводле праекту губернскага архітэктара Караля Багеміля. Дзякуючы малюнку Напалеона Орды 1867 г., захаваным планам і інвентарам мы ведаем, што будынак уяўляў сабой двухпавярховы цагляны атынкаваны аб’ём, замкнёны па перыметры. Паўднёвы і паўночны фасады былі ўпрыгожаны шасцікалоннымі порцікамі з элементамі дарычнага ордэра. Пастаўленыя на стэрэабаты (п'едэсталы) калоны падтрымлівалі антаблемент з трохвугольным франтонам, на якім быў надпіс «MAGISTRAT» з вялікіх медных пазалочаных літар. Пад франтонамі размяшчаліся аркавыя праезды. Ва ўсходняй частцы будынка знаходзіўся ганак з васьмю калонамі. У будынку мясціліся крамы, сіроцкі суд, кватэрная камісія, гаўптвахта і іншае.

Як выкарыстоўваць адноўлены аб’ект?

Ратуша ў сваім класіцыстычным выглядзе будзе гарманічна ўпісана ў архітэктурнае асяроддзе галоўнай гарадской плошчы, лічыць Супрон. Другі паверх будынка можна выкарыстоўваць па сваім прамым прызначэнні - філіял гарвыканкама, а першы паверх прыстасаваць пад крамы і гастранамічныя кропкі. Варта зазначыць, што пад брукоўкай сучаснай Савецкай плошчы дагэтуль захоўваюцца падвалы старадаўняй ратушы ХVI ст., якія таксама можна прыстасаваць пад які-небудзь круты турыстычны аб’ект (напрыклад, пад падземны музей, як у Кракаве).

Што было з ратушай у XIX ст.

Пасля ліквідацыі магістрата ў выніку судовай рэформы 1864 г. яго памяшканні заняла гарадская дума. Сам будынак перайменавалі ў «гасцінны двор». Да канца 1860-х былая ратуша апынулася ў аварыйным стане. Яе перабудаваў цягам 1869−1870 гг. купец Давід Гальперн (з правам атрымліваць сродкі за арэнду). Падчас пажару 1885 г. будынак згарэў, а разам з ім архіў гарадской думы з усімі актамі гродзенскага магістрата XVII-XIX стст. і больш старымі дакументамі. Цягам наступных гадоў адрамантаваны. Канчаткова гродзенскую ратушу зруйнавалі ў 1949 г.

Апошнія запісы

«Пабачыць Гродна — і памерці». Як наш горад стаў міжваеннай «сталіцай самагубцаў»

У міжваенны час Гродна набыло незвычайную славу. Горад стаў месцам прыцягнення незвычайных турыстаў - тых,…

21 лістапада 2024

«Нармальны быў гастраном — цяпер там прадаюць шпалеры». Ці хапае крамаў у цэнтры Гродна?

Ці хапае ў цэнтры Гродна прадуктовых крам? Спрэчкі наконт гэтага выклікала адкрыццё на перакрыжаванні Савецкай…

21 лістапада 2024

Дзе арганізаваць святочную фотасесію? Гродзенскія студыі ўжо падрыхтавалі навагоднія лакацыі

Прыбраныя ялінкі, свечкі, навагоднія вянкі і гірлянды, аксаміт, светлы ці цёмны фон на выбар. Гродзенскія…

19 лістапада 2024

«Перад выбарамі - спрыяльны час для петыцый». Як прымусіць чыноўнікаў вырашаць праблемы і чаму новая пляцоўка «меркаванне.бел» для гэтага не пасуе

Улады стварылі новую платформу “меркаванне.бел”. Яе пазіцыянуюць як анлайн-пляцоўку, на якой кожны зможа ў вольнай…

15 лістапада 2024

«У Гродне жывуць тыя яшчэ „шалёныя імператрыцы“». Стваральніца брэнда Krikate расказала, як дабралася да парыжскага тыдня моды

Калекцыя адзення гродзенкі Кацярыны Карлацяну дэбютавала гэтай восенню на Парыжскім тыдні моды. А пачыналася ўсё…

14 лістапада 2024

«Першы прыбытак патраціў на станок». Гродзенец у школе выточваў біты, а ў 27 гадоў адкрыў сваю вытворчасць мэблі

Гродзенец Раман Нагула амаль паўжыцця працуе з дрэвам. Школьнікам ён пачынаў з бейсбольных біт, а…

13 лістапада 2024